Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Sulining shaffofligini aniqlash
. Suli shaffofligi qo’lda, mag’zini gul 
shaffoflaridan siqib chiqarib aniqlanadi. Suli donini ariqchasini yuqoriga qaratib 
chap qo’lning ko’rsatkich barmog’iga qo’yiladi va bosh barmoqning tirnog’i bilan 
murtak tarafidan eziladi. Shaffof orasida mag’iz ko’rinishi bilan pinset bilan olib 
uni stakanga qo’yiladi. Ikkala namuna ishlov berilgan donlardan ajratilgan 
shaffoflar tortiladi (har bir namuna alo-hida). Shaffoflar miqdori, ikki o’rtacha 
aniqlashning natijasi singari foizda ifodalanadi. 
Sulining shaffofligi 18-48% oralig’ida bo’ladi. Elakda (teshik kattaligi 1,8x20 
mm) qolgan sulida 65% toza mag’iz mavjud donlarning bazis sifati hisoblanadi; 
shaffoflari - 27%; mayda sulida (1,8x20 mm teshikli elakdan o’tkazilgan) 5%. 
Dondagi toza mag’izning foizli miqdori
. Toza mag’izning mavjudligi yorma 
ekinlari don sifatini asosiy ko’rsatkichlaridan biridir. Dondagi toza mag’iz miqdori 
tayyor mahsulot chiqishiga uzviy bog’liqdir. Yuqori miqdorda toza mag’izning 
bo’lishida (bosh-qa teng sharoitlarida) ko’p yorma chiqishi mumkin. Bu 
ko’rsatkich yorma korxonalarida yorma chiqishini hisoblashda majburiy 
hisoblanadi. Toza mag’iz miqdori uni ifloslanganligi va shaffofligini 
aniqlanganidan keyin belgilanadi. 
Tariq, grechixa va sholida mag’iz quyidagi formulada topiladi: 
О
П
О
Б
А
Х
3
2
100
)
100
)(
(
1





bu erda: 
X – toza mag’iz foizi; 
A – begona va don aralashmalaridan tashqari, sog’lom donlar foizi; 

---

143 
B – don aralashmalar foizi; 
O – po’sti shilingan donlar foizi; 
P – shaffoflar foizi. 
Suli donidagi toza mag’iz miqdorini aniqlash uchun quyidagi formuladan 
foydalaniladi: 
К
О
К
О
М
З
С
П
Х









3
2
100
)
100
)(
100
(
bu erda: 
X – toza mag’iz foizi; 
P – sulining toza donida gul shaffoflari foizi; 
S – begona aralashmalar foizi; 
Z – don aralashmalari foizi; 
M – diametri 1,8x20 elakdan o’tgan mayda donlar foizi; 
O – po’sti shilingan donlar foizi (diametri 1,8x20 mm elakdagi shilingan 
donlar qoldig’i).
K – asosiy donga mansub bo’lgan bug’doy, javdar va arpa donlari foizi.