Sanoatda qo’llaniladigan portlovchi moddalar tasnifi

O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilgan sanoatlashtirilgan
PM lar.
Sanoatlashtirilgan emulsiya portlovchi moddalarini
tayyorlashda asosiy komponentlarini o’rganish
Nobelit 2000-2050 portlovchi moddasi foydali qazilmalarini ochiq usulda qazib olish texnologiyasining quruq va suvli tog’ jinslarini portlatish ishlarini mexanizastiyalash va amalga oshirish uchun ishlatiladi. Nobelit 2000-2050 portlovchi moddasini ishlab chiqarish uchun quyidagi komponentlar kerak bo’ladi:
Nobelit 2000:
● emulsion matrista;
● uksus kislotasining eritmasi;
● nitrit va natrili eritma.
Nobelit 2010-2050:
● emulsion matrista;
● uksus kislotasining eritmasi;
● nitrit va natrili eritma;
● granulali ammiakli selitra;
● dizel yoqilg’isi.
Emulsion matristani ishlab chiqarilayotgan xom-ash’yoning tarkibi va komponentlari 7.1. va 7.2. jadvallarda keltirilgan.
Jadval 7.1.
Emulsion matristani ishlab chiqarilayotgan xom-ash’yoning tarkibi

Xom-ash’yo nomi	Kimyoviy atalishi	GOST, TU	Qo’llanilishi	%dagi tarkibi
82% li quyuq nitrat ammoniy,	NH4NO3 (AN liqu)	GOST 22867-77	Oksidlangan eritma	91,8
Katalizator	(H2N)-CS-(NH2) (TU)	TU Uz. 6.1-12-99	Oksidlangan eritma	0,25
Uksus kislotasi	CH3SOOH	GOST 61-75	Oksidlangan eritma	0,2
Natrili щelok	NaOH	GOST 7328-77	Oksidlangan eritma	0,15
Mineral moyi	Mineral moyi	Ta’minlovchi hoxishi bo’yicha	Moyli eritmada	5,9
Emulgator DN2000	Neionogenli, sirt-aktiv aralashmasi	Ta’minlovchi hoxishi bo’yicha	Moyli eritmada	1,2

Jadval 7.2.
Emulsiya matristasining komponentlar tarkibi

Nomi	Emulsiya matristasi	Granulirlangan ammiakli selitra	Dizel yoqilg’isi	Nitrit natriya	Uksus kislotasi
Nobelit -2000	99,5	0	0	0,3	0,2
Nobelit -2010	89,5	9,4	0,6	0,3	0,2
Nobelit -2020	80,0	18,8	1,2	0,3	0,2
Nobelit -2030	69,8	28,2	1,8	0,3	0,2
Nobelit -2040	59,5	37,6	2,4	0,3	0,2
Nobelit -2050	49,5	47,0	3,0	0,3	0,2

Nobelan 2060-2090 portlovchi moddasi foydali qazilmalarini qazib olishda quruq va suvli tog’ jinslarini portlatish uchun ishlatiladi. Nobelan 2060-2090 portlovchi moddasining suvli tog’ jinslarida saqlanish muddati 6 kundan oshmasligi kerak.
Nobelan 2060-2090 portlovchi moddasini ishlab chiqarish uchun kervkli komponentlar quyidagilar: granulali ammiak selitrasi-94%, dizel yoqilg’isi-6%.
Emulsiya portlovchi moddasini ishlab chiqarish uchun kerakli matrista va uning tarkibi 7.3. va 7.4. jadvallarda keltirilgan.
Jadval 7.3.
Emulsiya matristani ishlab chiqarish uchun asosiy xom-ash’yo turlari

Xom-ash’yo turi	Kimyoviy nomi	GOST, TU	Ishlatiladi
82% suyuq nitrat ammoniy,	AN liqu., NH4NO3	GOST 22867-77	Oksidlangan eritma
Suv	H2O	GOST 2874-82	Oksidlangan eritma
Katalizator	(H2N)-CS-(NH2)	TU Uz. 6.1-12-99	Oksidlangan eritma
Uksus kislotasi	CH3SOOH	GOST 61-75	Oksidlangan eritma
Natriyli щelok	NaOH	GOST 7328-77	Oksidlangan eritma
Mineral moyi	Mineral moyi	Ta’minlovchi hoxishi bo’yicha	Moyli aralashma
Emulgator DN2000	Neionogenli, sirt-aktiv aralashmasi	Ta’minlovchi hoxishi bo’yicha	Moyli aralashma

Jadval 7.4
Emulsiya matrista komponentining tarkibi

Nomi	Komponentlar nomi va normasi, %
Nobelan 2060	Emulsiya matristasi	40%	ANFO	60%
Nobelan 2070	Emulsiya matristasi	30%	ANFO	70%
Nobelan 2080	Emulsiya matristasi	20%	ANFO	80%
Nobelan 2090	Emulsiya matristasi	10%	ANFO	90%

Nobelit_216Z_emulsiya_portlatish_moddasi'>Patron shaklidagi Nobelit 216Z emulsiya portlatish moddasi – foydali qazilmalarni ochiq va er osti kon ishlarida faqat gaz va changdan xavfli shaxtalardan tashqari portlovchi moda bo’lib, portlatish ishlarida shpur va skvajinalarda xamda quruq va suvli tog’ jinslarini maydalanish jarayonida xamda oraliq detonator sifatida ishlatiladi.
Nobelit 216Z portlovchi moddasining asosiy fizik-kimyoviy va portlanish ko’rsatkichlari 7.7. jadvalda keltirilgan


Nobelit 216Z portlovchi moddasining asosiy fizik-kimyoviy
va portlanish ko’rsatkichlari

№ p/p	Ko’rsatgichlar nomi		Ko’rsatgichlar
1.	Portlatish issiqligi, (kDj/kg)		3191
2.	Portlatishdagi gazsimon maxsulotlarining xajmi, l/kg		929
3.	Kislorod balansi, (%)		-0,92
4.	Energiyaning nisbiy ajralishi (kDj/kg)		792
5.	Patron shaklidagi PM zichligi, g/sm^3		1,13 – 1,23
6.	Detonastiya tezligi, km/s:	36 mm patron 38 mm patron 70 mm patron 90 mm patron	3,0 – 4,5 3,2 – 4,6 3,5 – 5,0 4,0 – 5,5
7.	Detonastiyaning kritik diametri, mm		18
8.	Ish bajarish qobiliyati, sm^3		-
5.	Brizantliligi ( Gess bo’yicha), mm		>18
6.	Detonastiyaning patron orqali uning diametriga nisbatan uzaytirilishi,mm:
		36 mm	20
		38 mm	30
		70 mm	70
		90mm	100
7.	Suvga mustaxkamliligi		chegaralanmagan
8.	Patron zichligi, g/sm^3		1,36

Emulsiya portlovchi moddalarning energetik parametrlarini o’rganish
Emulsiya portlovchi moddalarning energetik parametrlari 7.8. va 7.9. jadvallarda keltirilgan.
Jadval 7.8.
Emulsiya portlovchi moddalarning energetik parametrlari

Parametrlar	Nobelit 2000	Nobelit 2010	Nobelit 2020	Nobelit 2030	Nobelit 2040	Nobelit 2050
Nazariy
Portlatish issiqligi, kDj/kg	2600	2600	2600	2600	2600	2600
Portlatishdagi gazsimon maxsulotlarining xajmi, l/kg	900	905	910	920	925	930
Kislorod balansi, %	-2,5	-2,5	-2,5	-2,5	-2,5	-2,5
Eksperimental
PMning zichligi, g/sm^3	1,1-1,2	1,1-1,15	1,05-1,15	1,05-1,15	1,05-1,1	1,01-1,07
Detonastiya tezligi, m/s	5,0-5,5	4,9-5,3	4,8-5,2	4,7-5,2	4,5-5,0	4,3-4,9
Ochiq zaryadning kritik diametri, mm	50	50	50	50	50	50
Oraliq detonatorning minimal massasi, g	1000	1000	1000	1000	1000	1000
Suvga mustaxkamliligi, sutka	Chegara yo’q	Chegara yo’q	Chegara yo’q	Chegara yo’q	Chegara yo’q	Chegara yo’q

Jadval 7.9.
Emulsiya portlovchi moddalarning energetik parametrlari

Parametrlar	Nobelan 2060	Nobelan 2070	Nobelan 2080	Nobelan 2090
Nazariy
Portlatish issiqligi, kDj/kg	2807	2814	2870	2914
Kkal/kg	671	673	686	696
Portlatishdagi gazsimon maxsulotlarining xajmi, l	905	910	918	932
Kislorod balansi, %	-1,2	-1,3	-1,5	-1,0
Eksperimental
PM zichligi, g/sm^3	1,32	1,30	1,25	1,20
Detonastiya tezligi, km/s	3,5-4,1	3,5-4,0	3,3-3,8	3,2-3,6
Ochiq zaryadning kritik diametri, mm	60	60	60	60
Oraliq detonatorning minimal massasi, g	3000	3000	3000	3000
Suvga mustaxkamliligi	Quruq skvajinlarda