Savollar va javoblar

3.Tepa suyagi anatomic tuzilishi
. JAVOB
Tepa suyagi os parietale - yassi va turt - burchak shaklid bulib, kalla kopkogining urta kismini xosil kiladi. Bu suyakda ikkita : tashki va ichki yuzalar facies externa, facies interna va tur kirra tafovut etiladi. Tepa suyagi oldingi kirrasi margo frontalis peshona suyagi bilan, orka kirrasi margo occipitali ensa suyagiga, pastki kirrasi margo squamosus esa chakka suyagining pallasi bilan birlashadi. Tepa suyagi yukori kirralari marg sagitalis vositasida uzaro birikadi.
Tepa suyagida turtta burchak buladi. Oldingi kirra soxasid yukori burchak angulus frontalis peshona suyagi bilan birikadi, pastk burchak angulus sphenoidalis esa ponasimon suyakka tegib turadi. Orka kirra soxasidagi yukori burchak angulus occipitalis ens suyagi bilan birlashsa, pastki burchagi angulus mastoideus chakka suyagining surgichsimon usimtasiga tutashadi . Tepa suyagining tashki yuzasidagi burtik - tuber parietale deyiladi. Bu burtik ostida chakka muskulining birlashuvidan xosil buladigan ustki va ostki chiziklar lineae temporales superior et inferior kurinadi.

Tepa suyagi tashki yuzasining yukorigi kirra soxasida vena ko tomiri utadigan teshik foramen parietalae kurinadi. Tepa suyagining ichki yuzasida yukori kirra buylab vena kon tomir egati sulcus sinus sagittalis superior yunaladi. Surgichsimon burchagi soxasida xam vena kon tomirlari joylashadigan egat sulcus sinus sigmoidei buladi. Bulardan tashkari ichki yuzada arteriya kon tomirlari joylashadigan egatlar va miya pushtalari ta'sirida xosil buladigan chukurchala kurinadi.

4.Ensa suyagi anatomiktuzilishi
. JAVOB

Ensa suyagi – os occipitalis – bosh suyagining orqa (aboral) tomonida joylashgan bo‘lib, asosiy (tana), 2 ta yon qism va tangachasimon qismlardan tarkib topgandir. Asosiy qism yoki tanasi – pars basilaris, s.corpus occipitalis – bosh suyagining asosida joylashadi va ponasimon suyak bilan birlashadi. Ensa suyagining tashqi yuzasida, ya’ni ponasimon suyak bilan birlashgan joyida bosh muskullarining kelib birikishi uchun juft muskul do‘ngligi – tubersulum muskularis bo‘ladi. Ensa suyagi tanasining o‘tkir yon qismlari qon tomirlari va nervlar o‘tishi uchun yirtiqsimon teshik – foramen lacerum ni hosil qiladi. Tananing miya yuzasida uzunchoq miya joylashishi uchun chuqurcha – fossa medullae oblanqatae va uning oldirog‘ida miya (voroliev) ko‘prigining chuqurchasi – fossa pontis bo‘ladi. Ensa suyagi tanasining orqa uchi ensaning katta teshigi – foramen occipitalis maqnum bilan chegaralanadi

5.Chakka suyagi anatomic tuzilishi

. JAVOB
ChAKKA SUYAGI - os temporale Chakka suyagi os temporale bir juft bulib, ensa, tepa va ponasimon suyaklar orasida joylashgan. Chakka suyagida kuyidagi kismlar kurinadi : palla kismi - par quamosa, nogora kismi - pars tympanica, piramida yoki toshsimon bulimi - pars petrosa. Chakka suyagining bu kismlari tashki eshituv yul - meatus acusticus externus atrofida joylashgan. Chakka suyagining ichida urta kulok bushligi va ichki kulokn tashkil etadiga eshituv va muvozanat a'zolari joylashadi. Chakka suyagining palla kismi kalla suyagining yon devorini tashkil etadi. Bu kismdan old tarafga yonok suyaklari bilan birlashadiga usimta - processus zygomaticus yunaladi. Bu usimtaning asosid pastki jag suyagining boshchasi bilan bugim xosil etish uchun - pastk jag chukurchasi - fossa mandibularis buladi. Chukurchaning oldida bugimni mustaxkamlab turuvchi dumbok - tuberculum articulare joylashadi. Chukurchaning orka tarafidagi tepali esa tuberculum retroarticulare deyiladi va orka tarafda linea temporalis chizigiga davom etadi. Chakka suyagining nogora kismidan tashki eshituv teshigi poru acusticus externu tashki eshituv yuliga davom etadi. B kism, chakka suyagining palla kismi va surgichsimon usimtalar bila birikib turadi. Chakka suyagining nogora va palla kismlari orasida tirkish mavjud bulib, uning urtasiga toshsimon bulakning usimtasi kirib turi natijada bu tirkish ikkiga bulinadi : toshsimon - palla tirkishi - fissura petrosquamos toshsimon - nogora tirkishi - fissura petrotympanica. Bu tirkishlardan nervlar utadi. Chakka suyagining toshsimon kismi pars petrosa uch tomonli piramida shakliga ega. Bu yuzalarning oldingi facies anterior va ork facies posterior kismlari kallaning ichki yuzasiga, pastki facie inferior esa kallaning tashki asosiga karagan buladi. Oldingi yuzada ichki kulokning ta'sirida burtib chikib turga tepalik - eminentia arcuata buladi. Bu tepalikning oldida ikkit toshsimon nervlarning egatlari joylashadi va sulcius n. petrosi majoris et sulcus n. petrosi minoris deb ataladi. Xar bir egat kana ichiga ochiladigan tirkishlar bilan yakunlanad uchiga yakin joyd uch shoxli ne- tegmen tympani deb ataladi. Piramidaning ustki rv tugunining izidan chukurcha - impessio trigemini xosil buladi. Piramidaning ustki uchi buylab ustki toshsimon vena ko tomirining egati - sulcus sinus petrosi superior yunaladi. Piramidaning orka yuzasida ichki eshituv teshigi - porus acusticus infernus va uning davomi bulgan - ichki eshituv yuli - meatu acusticus internus joylashadi. Bu teshikning orkasida ichki kulo44 bushligi bilan birikadigan tirkish apertura externa aqueductus vestibuli buladi. Ichki eshituv teshigining ostida esa ichki kulok bila birlashadigan yana bir tirkish - apertura externa canaliculi cochleae joylashadi. Orka yuzaning ostida pastki toshsimon venaning egat sulcus sinus petrosi inferioris joylashadi.

6.Ponasimon suyak tuzilishi.

. JAVOB
Ponasimon suyak – os. sphenoidale. Qishloq xo‘jalik hayvonlarida ponasimon suyakning tuzilishini qoramol misolida ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, toq suyak bo‘lib, bosh skeletining asosida ensa suyakdan oldinroqda joylashadi va u panjarasimon mendel-tomonidan-aniqlangan-qonuniyatlarni-aniqlang.html), dimog‘, qanotsimon, tanglay, peshona, chakka, ensa suyaklari bilan birikkan bo‘ladi.Ponasimon suyak – os. sphenoidale. Qishloq xo‘jalik hayvonlarida ponasimon suyakning tuzilishini qoramol misolida ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, toq suyak bo‘lib, bosh skeletining asosida, ensa suyakdan oldinroqda joylashadi va u panjarasimon, dimog‘, qanotsimon, tanglay, peshona, chakka, ensa suyaklari bilan birikkan bo‘ladi.Ponasimon suyakda tanasi chakka va ko‘z qanoti farqlanadi. Tanasi – corpus ossis sphenoidalis – ikki qismdan tuzilgan: oldingi yoki presfenoida – praespenoid va orqa qismi bazesfenoida – basisphenoid.Ponasimon suyakning oral (kirish) – ko‘z qanoti – alae orbitales va aborol (chiqish) – chakka qanoti – alae tempotales chakka osti chuqurchasiga tegib turadi.Ponasimon suyak tanasining tashqi yuzasida qanotsimon o‘simta – processus pterygoideus chiqib turadi va uning oldingi uchi ko‘zga kam tashlanuvchi qanotsimon tarog‘i – crista pterygoidea ni hosil qiladi. Ponasimon suyak tanasining ichki yuzasida panjarasimon va peshona suyaklari bilan birlashishi uchun xartum rostrum sphenoidale chiqib turadi. Xartumdan orqaroqda ko‘rish nervi o‘tishi uchun ko‘ruv kesishmasining ko‘ndalang ariqchasi – sulcus chiasmaticus joylashadi. Undan ko‘z orbitasiga qon tomir va nervlar uchun ko‘rish nervi teshigi – foramen opticum kiradi. Ko‘rish kesishmasining chiqish tomonida turk egari chuqurchasi – sella turcica va egarcha plastinkasi – dorsum sellae bo‘ladi. Mana shu turk egari chuqurchasiga gipofiz bezi kirib joylashadi shuning uchun u gipofiz chuqurchasi – fossa hypophysialis deb yuritiladi. Uning yon tomonlarida nerv va tomirlar o‘tishi uchun ko‘zning yumaloq teshigi – foramen rotundoorbitale ga olib boruvchi katta ariqcha bo‘ladi.Ponasimon suyak ichki yuzasining old qismi oldingi miya chuqurchasi – fossa crani anterior ni, orqa tomoni esa orqa chuqurchasi – fossa crani posterior ni hosil qiladi. Bu chuqurchalarda bosh miya joylashadi. Ponasimon-tanglay chuqurchasida nervlar va qon tomirlari o‘tishi uchun 3 ta teshik: a) burun bo‘shlig‘iga boradigan ponasimon-tanglay teshigi – foramen sphenopalatinum, b) ko‘z osti teshigiga boruvchi yuqorigi jag‘ teshigi – foramen maxillare tanglay kanaliga ochiladigan tanglay teshigi – foramen palatinum bo‘ladi.
7.G'alvirsimon suyak anatomik tuzilishi
. JAVOB
G’alvirsimon suyakda gorizontal yo’nalgan, g’alvirsimon plastinka, vertikal yotuvchi perpendikulyar plastinka vaperpendikulyar 
plastinkaning ikki yonida joylashgan g’alvirsimon labirintlar, kabi qismllardan iborat. G’alvirsimon plastinka, lamina ciribrosa, burun bo’shlig’ining yuqorigi devorini hosil qiladi. Peshona suyagidagi 
g’alvirsimon o’ymada gorizontal joylashib peshona- g’alvirsimon 
chok, sutura frontoethmoidalis, ni hosil qiladi. U uncha katta bo’lmagan30-40 tateshiklar, foramina fibrosae,bilan teshilgan ( bular orqali hid sezish nervi tolalari va tomirlar o’tadi) (ras. 117). Perpendikulyar plastinka, 
lamina perpendicularis (ras. 78, 80, 109, 120), ikki qismga bo’linadi: g’alvirsimon plastinka ustida joylashuvchi,yuqorigi kichik va g’alvirsimon
plastinkaning ostida joylashuvchi, katta pastki. Yuqorigi qism xo’roz toji qirrasi, crista galli, ni hosil qiladi va kalla bo’shlig’iga tomon yo’nalgan bo’ladi ( qirraga bosh miyaning o’rog’I – miya qattiq pardasining o’simtasi brikadi). Xo’roz toji qirrasining oldpastki, ikki yon tomonda doimiy bo’lmagan – xo’roz toji qirrasining qanoti, ala cristae galli,mavjud. Ikkala qanot ham yuqori va orqadan peshona suyagidagi ko’r teshik, foramen cecum,bilan chegaralangan. Perpendikulyar plastinkaning pastki qismi noto’g’ri to’rtburchak shaklida, 
burun bo’shlig’iga ya’ni pastga tomon tik tushgan va burun bo’shlig’idagi suyak to’sig’ining oldyuqorigi qismini tashkil etadi. Plastinka yuqoridan peshona suyagining qiltanog’I, oldindan burun suyagigan–dimog’ suyagi, old va pastdan burun to’sig’ining tog’ayli qismiga brikib turadi. Ko’pincha perpendikulyar plastininkaning 
barcha yoki ozgina qismining u yoki bu 
tomonga siljishi kuzatiladi. G’alvirsimon labirint, labirinthus ethmoidalis, (ras. 81, 121) – juft hosilalar bo’lib, perpengikulyar plastinkaning ikki yon tarafidajoylashadi va g’alvirsimon plastinkaning pastki 
yuzasiga tegib turadi. U bir biri bilan va qator teshiklar orqali burun bo’shlig’I bilan bog’lanuvchi ko’p sonli xovo saqlovchi g’alvirsimon yacheykalar,cellulae ethmoidales,(ras. 77, 120, 121)dan iborat. Yacheykalar burun bo’shlig’idagi shilliq 
qavatning bevosida davomi bo’lmish shilliq qavat bilan qoplangan.
8.Yuqori jag' anatomik tuzilishi
. JAVOB
Birinchi katta oziq (molyar) tishlarninrg ildiz uchlari Gaymorov bo‘shlig‘i tubiga juda yaqin joylashadi, ba’zi hollarda bo‘shliq qobig‘i bilan to‘qnashadi. Ildizlarning bunday joylashishi kasallangan tish orqali yallig‘lanish Gaymorov boshlig‘iga siljishi va unung yallig‘lanishiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari qayd qilingan tishlarni olishda Gaymorov bo‘shlig‘i tubining teshilishi natijasida oqmali yo‘l ochilishi kuzatiladi. Bunday yallig‘lanish odontogen gaymoritlar deb ataladi.
Yuqori jag‘da 4 ta yuza farqlanadi: yuqori tomondan ko‘z kosasiga qaragan yuza, oldingi tomondan yuzga qaragan yuza, medial burunga qaragan yuza va orqa tomondan chakka osti yuzasi.
Yuqori jag‘da burun bo‘shlig‘i va Gaymorov bo‘shlig‘i bo‘lganligi uchun nozikroq ko‘rinadi. Shunga qaramay bu ikkala bo‘shliq chay- nash vaqtida hosil bo‘lgan bosimga qarshilik ko‘rsata oladi. Yuqori jag‘ning bunday chidamliligi undagi zich suyak moddasidan tashkil topgan kuchli ustunlarning borligidir. Ustunlarni kontrforslar deb ata- ladi. Kontrforslar ovqatni uzib olish va chaynashda kelib chiqadigan kuchli zo‘riqishlarni jag‘ bo‘ylab taqsimlab, so‘ngra kalla skeletining boshqa suyaklariga uzatadi. Yuqori jag‘ kontrforslari to‘rtta bo‘lib ular quyidagilar: burun - peshona, yonoq, tanglay, qanot - tanglay.

9.Pastki jag'anatomik tuzilishi

. JAVOB