ŞƏ r q -q o r b

diyim bir hadisəni  xaurladım.  Son dcmo,  Volansda bir qayda olaraq 
qatillor adam öldürondo uzun, içi narın qumla doldurulmuş dori kiso- 
lordon istifado cdirlor vo öldürdüklori adama göro müoyyən mobloğdo 
pul  ahrlar.  Mon  clo  bu  saat bu  yerloro  golon  vo  nabolod  adamların 
qabağına düşüb qatınnın üstündo çarvadarlıq cdon araqonlunu ve onun 
hodəsini  xatırladım.  Bununla  bclə,  ağlıma  hcç  cür sığışdıra  bilm ir- 
dim ki, yüngül, öıori  bir zarafata göro o,  bclo amansız, dohşotli inti- 
qam  almış  olsun.
Mon  cvin  hor  tərofini  gozib,  hor  hansı  ev  oşyasının  qırıqlarını 
axtarmaqla moşğul oldum (hadiso vaxtı bolko, bir şey sınıb-elomişdi), 
ancaq  heç  ycrdo  bclo  şcy  tapmadım.  Bağa  cndim  ki,  baxım görüm, 
bolko,  qatillor  bu  torofdon  hoyoto  soxulmuşlar,  burada  da  heç  bir 
dolil,  sübut  olimo  keçmodi.  Bir gün  ovvol  yağan  yağış  torpağı  elə 
islatmışdı  ki,  aydın  iz,  rədd  tapmaq mümkün dcyildi.  Buna baxm a- 
yaraq, yerə dorin batmış ayaq izlərini görə bildim.  Homin ayaq izlori 
bir xətt üzərindo iki  istiqamotə gcdib qayıtmışdı, bir ucu bağın ç əp ə- 
rinin  küncündon  başlamış  uşaqlarm   top  oynadıqları  m cydançaya 
qodor  uzanıb  gcdirdi  və  cvin  qapısının  ağzında  yox  olurdu.  Bunlar 
M .Alfonsun izləri ola bilərdi, çünki  o gedib üzüyü hcykolin barm a- 
ğından  çıxarmaq  üçün  cvdon  çıxmışdı.  Başqa  bir  tərofdon,  çopor 
mohz bu ycrdə etibarlı dcyildi (çopor taxtadan çokilmişdi və bu hissə- 
sindo taxtalar bir-birindən azca aralı  vurulmuşdu).  Yəqin ki, qatillor 
clo  bu  ycrdon  aşıb  hoyoto  kcçmişlor.  Heykolin qarşısmdan o  torəf- 
bu  tərəfə  kcçdim,  sonra ona diqqətlo  tamaşa etmok  üçün  bir anlığa 
ayaq saxladım.  Etiraf edim ki, onun siftosindo ə w o llə r gördüyüm riş- 
xond  dolu  kinli,  məkrli  ifado  gözümo  doymodi  və  şahidi  olduğum 
dohşotli  hadisələr  beynimi  çulğaladığından,  qarşımdakını  bu  evo 
bodboxtlik  gotiron  Cəhonnom   İlahosi  zonn ctdim.
Otağıma kcçdim vo günortaya qədor orada qaldım. Sonra çıxıb ev 
sahiblərindən xobor tutdum. Onlar bir az sakitloşmişdilor.  Madmuazcl 
dö  Püiqariq,  daha  doğrusu,  M .Alfonsun  bir  üzü  q ız-b ir  üzü  gəlin 
qalan  qadını  özüno  gəlm işdi.  O,  bu  hadisonin  baş  verdiyi  zam an  İ! 
şohorinə gəlmiş Pcrpinan şohorinin  kral prokuroruna ohvalatı danış- 
mışdı  və  bu  ali  vəzifoni  daşıyan  şoxs  şahidlik  üçün  ondan  yazılı 
ifadə do  almışdı.  Homin  adam  monim  də  fıkrimi  soruşdu.  N ə bilir- 
dimso, hamısını  ona danışdım   vo araqonlu qatır çarvadarından  şüb- 
holondiyimi  do  ondan  gizlotmodim.  Araqonlunun  hobs  olunması 
haqqında  o,  dərhal  əm r vcrdi.
124
Izahatımı yazıb imza ctdikdən sonra kral prokurorundan soruşdum:
— Madam  Alfonsdan  vacib bir şey öyrənə bildinizmi?
— Bu  bədboxt  cavan  qadın  doli  olubdur!  -  O  məno  kodorli  bir 
tobossümlə  cavab  verdi.  -   Doli!  Tamam  ağlını  itirib.  Görün  bir ııo 
danışır:
— Bir neço doqiqo imiş ki, o, molofəni sinəsino çokib yatmışmış,
-  onun  dcdiklorini  dcyirəm,  -  clo  bu  zaman  otağın  qapısı  açılır vo 
kimsə  içəri  girir.  Bu vaxt madam Alfons çarpayının  aşağısında  üzü 
divara tə rə f çevrilibmiş.  O,  bu  gələn  adamm  öz əri  olduğunu  zonn 
ctdiyindən,  hcç  ycrindon  qımıldanmır  da.  Bir  az  sonra  iso  ağır, 
nəhəng  bir  şcy  çarpayımn  üstüno  düşdüyündən  çarpayı  cırıldayır. 
O,  bərk  qorxur  və  qorxusundan  çcvrilib  arxaya  baxa  bilnıir.  Beş. 
bəlkə də on dəqiqo bu minvalla keçir...  o bunu doqiq dcyo bilmir... 
Sonra  ya  madam  Alfons  özü  qcyri-iradi  olaraq hərokət cdib çcvri- 
lir, ya da ki, çarpayıya düşən ağır gövdəli adam onu çcvirir vo madam 
buz  kimi  soyuq  nəyinsə  ona  toxunduğunu  hiss  cdir;  bunlar  hamısı 
onun  yadına  sonradan  düşonlərdir.  O,  yenə  var  gücü  ilə  titroyon 
çarpayının  kənarına  to rəf dartılır.  Az  keçondon  sonra  qapı  ikincı 
dəfə açılır, kimsə daxil olur və deyir: “Axşamın xcyir, monim scvimli 
arvadım!” Elə bu vaxt qapı və pəncorələrin pordəlorini kimso çokib 
salır.  Madam Alfons boğuq səs eşidir. Çarpayıda onun yanında olan 
adam cəld sıçrayıb qalxır və deyəsən, qollannı qabağa uzadır... yalnız 
bu zaman madam Alfons başını çevirib arxaya baxır... vo orinin çar- 
payının yanında yerdə diz çökdüyünü, yeno göyümtül bir şcyin onu 
qolları arasında güclo saxladığını görür... -  O bclə dcdi vo azı iyirmi 
d əfə  bunu  təkrar  ctdi,  yazıq  arvad!  Ozü  do  dcdi  ki,  lıomin  adamı 
tanıyıb, onun dcdiyinə görə, kim olsa yaxşıdır, kim?..  M. dö Pcroradın 
tapdığı bürünc Məhəbbot İlahosi!  Həmin vaxldan bori nccə ki hcykol 
oradadır.  Hamı clo ondan danışır, hcykəli düşünür.  Başqa söz-söhboı 
yoxdur, heykəldon savayı... Ancaq mən ycnə bədboxt golinin hcka- 
yətino  qayıdıram.  Bu  sohnədən  sonra  o,  huşunu  itirir  və  yoqin  ki, 
bir ncçə dəqiqə halı özünə gəlmir.  Nə qədər huşsuz voziyyotdo qal- 
dığını heç cür yadına sala bilmir. Özünə goləndən sonra sakit, sossiz- 
səmirsiz yerindocə donub qalmış, ayaqlan  vo bədəninin aşağı hissəsi 
çarpayıda,  boynu  və  əllori  qabağa  uzanmış  bu  əcaib  kabusu.  onun 
həmişo dcdiyi kimi, bu hcykoli  görür, ori  iso horəkotsiz halda  kabu- 
sun qollan üstündəymiş. Xoruz banı başlanır. Bu zaman hcykol çarpa- 
yıdan  düşür,  mcyiti  əllərindon  ycro  salır  və  otaqdan  çıxır.  Madam

---

Alfons  tolosik  qapının  zonginə  tə rə f atılır  vo...  hadisonin  qalanını 
isə  siz artıq  bilirsiniz.
İspaniyalını  apardılar;  o  sakit  idi,  özünü  çox  soyuqqanlılıqla 
müdafıo  edir və  m əğrur apanrdı.  Burasını  da dcyim  ki,  M.Alfonsla 
oyun zamanı  onun  arasında gcdon vo m ənim  cşitdiyim sözlərin heç 
birisini  inkar  ctmirdi,  oksinə,  ycrli-yataqlı  hər  şcyi  danışırdı  ki, 
həmin  m übahisədə  o  hcç  bir  başqa  m ənada  söz  dcmok  istəm əyib, 
ancaq bir gün dincəldikdən sonra rəqibinə qalib goləcəyini nəzərdə 
tutubmuş.  Onun dediyi  yaxşı  yadımdadır:
“Təhqir olunmuş araqonlu intiqam almaq üçün sabahı gözləm əz” . 
Əgor bilsoydim  ki,  M.Alfons  moni  doğrudan  da  təhqir ctm ək  istə- 
yir,  clə  homin  doqiqə  bıçağı  soxardım  qamına.
Onun ayaqqabılarım bağdakı ayaq izləri ilə tutuşdurdular; ayaq- 
qabılar çox  böyük gəlirdi.
N əhayət,  onun  qonağı  olduğu  cv  sahibi  and-am anla  deyirdi  ki, 
bu  adam  bütün  gcconi  xəstə  qatırına  dava-dərm an  vcrm əklə  və 
qaşovlayıb  təm izlom əklə  keçirmişdir.
Ü m um iyyətlə, bu araqonlunu hamı  tanıyırdı, özü də hər il bura- 
lara golib alverlə m oşğul olan adam idi. Onu bu ycrlordə hamı yaxşı 
tanıyırdı.  Ondan üzr istəyərək buraxdılar.
Mən axınncı dəfə  M .Alfonsu sağlığmda görən xidmətçinin ifa- 
dəsini  xatırlatmağı  unutdum.  Bu,  M .Alfonsun gərdəyə getdiyi  vaxt 
imiş  vo  o,  xidmətçini  çağıraraq  nigarançılıqla  soruşub  ki,  m ənim  
lıarada  olduğumu  o  bilirmi?  Xidmotçi  cavab  vcrib  ki,  o  m əni  qoti 
görməyib. Bclə olan halda M.Alfons dərindən köksünü ötürmüş, bir 
dəqiqəyə kimi yerindocə dinm əz-söyləm oz dayanmış, yalnız bundan 
sonra  əlavə  etmişdi:  Baxarsan!  Şeytan  onu  da aparacaq!
Mən  bu  adamdan  M .Alfonsla  danışdığı  zam an  brilyant  qaşlı 
üzüyün onun barmağmda olub-olmadığını soruşdum.  Xidmətçi cavab 
vcrm əkdə  toroddüd  ctdi,  nəhayot,  dcdi  ki,  dcyosən  üzük onun  bar- 
mağında yox  idi  vo o  yerə  q əd ər diqqət yetirmoyib.
Ə w ə lk i  cavabını  tamamlamaq  üçün  dcdi:  “ Üzük  barmağında 
olsaydı, yəqin ki, görərdim, çünki mən cle bilirdim ki, o, üzüyü madam 
Alfonsa  vcrm işdir” .
Bu adamı  sorğu-suai cdərkən,  madam Alfonsun verdiyi ifadəyə 
görə, bütün cvin kcçirdiyi qorxu hissini mən do keçirdim. Kral proku- 
roru gülümsoyorək m ənə baxdı vo m ən sorğu-sualı davam etdirm ək- 
dən  vaz  keçdim.
126
M.AIfonsun  dəfn  morasimindon  bir  ncço  saat  sonra  İ1  şəhərini 
tərk etm ək üçün yığışdım.  M. dö Pcroradın karctası məni  Pcrpinana 
aparmalı idi.  Bədbəxt, yazıq qoca zəifloyib əldən düşməsinə baxma- 
yaraq  moni  bağm  qapısının  ağzına qodor müşayiət ctmok  istəyirdi.
O  mənim qolumu özüno  dayaq  cdorək ayağını  güclo atırdı.  Biz 
bağı  səssiz-səm irsiz  kcçib  gctdik.  Aynlıq  anlarında  axırıncı  dəfə 
M əhəbbət İlahəsino nəzər saldım.  Daxilən keçirdiyi qorxu, tolaş vo 
həyata  nifrət  hisiərini  ailənin  üzvü  saydığı  monimlo  daha  bölüş- 
dürm ək  istəm əyən  M.  dö  Pcroradın  Mohobbot  İlahəsıni  əridib  bir 
şcy  düzəitmok  istədiyini,  düzoldəcoyi  şcyin  iso  həyatın  bodbəxt 
hadisələrini  həm işə  onlara  xatırladacağını,  onun  qulaqlarında  səs- 
londirəcəyini  indidon görürdüm.  Mənim niyyotim  isə onun razılığını 
alıb heykəli  muzcyiərin birinə vcrmok idi.  Söhboti açmaqda torod- 
düd  keçirirdim  və  elə  bu  vaxt  M.  dö  Pcrorad  başını  cəld  mənim 
diqqatiə  baxdığım  tərəfə  çcvirdi.  O,  hcykəli  gördü  və  gözlorindən 
yaş  sel  kimi  axmağa  başladı.  Mən  onu  qucaqlayıb  öpdüm,  bir  söz 
dem əyə cürət ctmodim və karctaya qalxdım.
Yoia düşdüyüm gündən indiyə kimi bu sehirli, müəmmalı əhva- 
iat  haqqında söz-söhbət getdiyini  holo  də cşitməmişəm.
M.  dö  Perorad,  oğlunun  ölümündən  bir  neçə  ay  sonra  bu  dün- 
yadan  köçdü.  V əsiyyətə  göro,  onun  əlyazm alan  m ənə  çatmah  idi 
ki, vaxtı gələndə çap etdirim. Həmin əlyazmalan arasmda Məhəbbət 
İlahəsi  üzərindəki  yazıiı  kitabolərin  izahı  barədə  tədqiqata,  m əiu- 
mata  rast golmodim.
P.S.  Dostum M. dö P. clə indico Pcrpinandan məktub yazıb moni 
xəbərdar ctdi ki, heykəl daha yoxdur. Ərinin vəfatından sonra madam 
dö  Peroradın  birinci  işi  onu  əritdirib  zəng  düzəltdirmək  olub  və 
heykəl beiəcə də, yəni ycni  formada İ1 şohərinin kilsəsində  xidmət 
edir.  -   Dostum  M.  dö  P.  məktuba  olavə  edərək  yazır:  -   Deyəson, 
bürüncdon  olan  bu  zəngin  nohs  niyyəti  hələ  do  özünü  göstərmok- 
dədir; bclə ki, İi şəhərindo bu zəng səslənəndən indiyo qədər üzüm- 
lükləri  iki  dəfo don vurub.
127

---