251
– A-a-a... – Əlipaşa ayaq saxladı. – Doğru deyirsən?
– Mənim yalan danışmağımı görmüsən?
– Yox... Çox sağ ol, Züleyxa...
– Nə?
– Heç...
– Nə olub e, sənə?
– Heç nə... Ancaq... Ancaq bilirsən... Heç ...
Züleyxanın da, nədənsə, gözləri dolmuşdu və gecənin qaranlığında sifəti
görünməsə də, Əlipaşaya baxıb gülümsədi.
Sonra Züleyxa özünü ələ aldı və dedi:
– Sənə gərək təzə palto alaq!
Gecə yarıdan keçmişdi.
... Sonra yavaş-yavaş səhər açılacaqdı...
Hər tərəfi bürümüş o ağappaq qar görünməyə başlayacaqdı...
Yanvar, 1985.
Moskva-Bakı.
252
ÖMRÜN SON SƏHƏRI
Yəqin iyul idi, ya bəlkə də iyun hələ qurtarmamışdı, ya da bəlkə avqust girmişdi
– yadına gəlmirdi, daha doğrusu, bilmirdi və həmin yay səhəri belə bir naməlumluq
onun ürəyini sıxmırdı, onu narahat etmirdi, çünki bu barədə və ümumiyyətlə,
dünyanın işləri barədə fikirləşməyə həvəsi və imkanı yox idi: başında bir uğultu var
idi, sol qulağı lap dibindən ağrıyırdı (neçə vaxt idi ki, beləcə ağrıyırdı... bir həftə
idi?.. bir ay idi?.. ya lap çoxdan idi? Yadına gəlmirdi və bu barədə də fikirləşmirdi...
), sol ayağının baş barmağına da nəsə olmuşdu – nə olduğunu bilmirdi, nə vaxtdı ki,
ayaqqabısını ayağından çıxartmamışdı – və ağrıyırdı, amma həmin yay səhəri
başının uğultusu da, qulağının, ayaq barmağının ağrısı da, əslində onun üçün heç nə
idi, çünki bütün bədəni dəhşətli bir yanğı içində idi, bu yanğı saçlarının dibindən
tutmuş barmaqlarının ucuna kimi, bütün varlığını yandırırdı. O, gözlərini «Qırmızı
qərənfil»in qapısındakı iri qıfıllara zilləyib qəlyanaltıxananın açılmasını gözləyirdi
və bu gözləmə bədənindəki o yanğını söndürmək ehtirasını daha da artırırdı, o
yanğını dözülməz bir səbrsizliklə qızdırıb qaynadırdı.
Cibində altmış qəpik pulu var idi və «Qırmızı qərənfil»də bu pula iki şüşə pivə
alıb içəcəkdi, bundan sonra hər şey qaydasına düşəcəkdi; hər gün olduğu kimi, bu
gün də kimisə tapacaqdı və əlbəttə, vacib deyildi ki, həmin kimsə tanış olaydı, əsas
məsələ də bu idi ki, həmin kimsə də onun tayı olacaqdı, bəlkə də bir neçə nəfər bir
yerə yığışacaqdılar, ya «Mebel» dükanının qabağına gedib yük daşıyacaqdılar, ya
hardasa hansısa bir tanış tapacaqdı, çətini bir şüşə arağın pulunu əldə eləmək idi,
əlləri də, bütün bədəni, bütün hissləri-həyəcanları kimi, titrəyə-titrəyə, daha doğrusu,
soyuq bir ehtirasdan üşüyə-üşüyə həmin bir şüşə arağı hardansa tapdıqları
stəkanlara, yaxud bankalara, uzaqbaşı küçədən, həyətlərdən götürdükləri boş
konserv qablarına süzəcəkdilər və içəcəkdilər; arağı birbaşa şüşənin ağzından
içməyəcəkdilər, çünki bu zaman kiminsə payı artıq, kiminkisə də əskik düşə bilərdi
– pulu bir-birilərinə etibar edərdilər, hətta ağzı açılmamış araq, yaxud şirin çaxır
şüşəsini də müvəqqəti olaraq bir-birilərinə etibar edərdilər, amma arağı, şirin çaxırı
içdikləri zaman heç vaxt, heç vəchlə bir-birinə etibar etməzdilər, buna görə də
mütləq nəsə tapıb arağı hamının gözü qabağında tənbətən bölməli idilər. Hərgah
bütün Bakıda, hətta bütün Abşeronda ikicə nəfər də olsaydılar, onlar bir-birilərini
tapacaqdılar – bu adamlar bir-birilərini tanımadan, sözləşmədən həmişə qarşı-
qarşıya gedirdilər, tapışırdılar, elə bil ki, iki maqnit bir-birini çəkirdi və heç bir
məsafə uzaqlığı tamam keflənib heç kimi və heç haranı tanıya bilməmək vəziyyəti
bu rastlaşmadakı maqnit gücünə təsir etməzdi, əksinə, misal üçün, biri Bakıda
keflənib elektrik qatarına minsəydi və gedib təsadüfən ya Buzovnada, ya Şüvəlanda,
ya Maştağada, fərqi yox idi, düşsəydi və orada da yalnız bircə nəfər özü kimisi
olsaydı, mütləq tapışacaqdılar. Həmin bir şüşə araqdan, ya şirin çaxırdan, ya da ələ
keçən nəsə başqa bir içkidən sonra, çox vaxt bir-birilərini itirirdilər, bundan sonra
hərə təkbaşına özünə içki axtarmağa gedirdi və bu təkbaşına içki axtaranlar da çox
zaman şəhərin kənar-bucağındakı qəlyanaltıxanalara, pivə barlarına gəlib çıxırdılar
və onlar boşalmış mizlərin üstündəki sahibsiz parçların dibindəki pivə qalıqlarını
içirdilər, bəzən boşaldılmış araq, çaxır şüşələrinin dibində də nəsə qalırdı – həmin
qalıqları da içirdilər, bəzən kiminsə onlara yazığı gəlirdi, yüz qram arağa, yaxud bir
stəkan şirin çaxıra, yaxud bir parç dolu pivəyə qonaq edirdi; sonra yenə qalıqlar
içilirdi və barda, qəlyanaltıxanada işləyən xidmətçi qadınlar onları qovub küçəyə
çıxartmayınca mizlər beləcə bir-bir gəzilirdi.
253
O, qabaqlar restoranlara, barlara, qəlyanaltıxanalara girib tanış axtarırdı,
tanışlara yaxınlaşıb içki xahiş edirdi, dünyanın vəfasızlığından, həyatın ağırlığından
danışırdı, arvadı barədə, qızı barədə nəsə dəhşətli bir hadisə uydurub deyirdi,
ağlayırdı, bəzən tanışların ürəyini yumşaldırdı, bəzən də tənələrinə, öyüd-
nəsihətlərinə qulaq asa-asa yüz qram içib, yenə də yüz qram xahiş edirdi, amma
sonralar yavaş-yavaş tanışın, ya qeyri-tanışın fərqi olmadı, tanıdığı və tanımadığı
adamlardan içki xahiş etdi, sonra da artıqları içməyə başladı.
Cibindəki altmış qəpiyi hardan tapmışdı – yadına gəlmirdi və ümumiyyətlə, dünənki
gün yadına gəlmirdi, beynindəki boz bir duman içində təkcə onu xatırlayırdı ki,
deyəsən, Bayıl tərəfdə (bəlkə də gedib Lökbatana çıxmışdı?.. Allah bilir...) Hansı bir
həyətdə tabut içindəki ölünü qucaqlayıb öpürdü, ağlayırdı; necə gedib o həyətə
çıxmışdı, tabut içindəki o ölü kim idi? – bilmirdi, amma yadına gəlirdi ki, elə həmin
həyətdə ölünü yadetmə məclisində bir dolu stəkan araq içdi, ardı yadında deyildi və
əslində, həmin yay səhəri bu barədə fikirləşmək, yəni nəyisə yadına gətirmək
istəmirdi, çünki bu dəm bütün varlığı ilə «Qırmızı qərənfil»in açılmağını gözləyirdi.
O, «Qırmızı qərənfil»in qapısındakı iri qıfıllara baxdıqca, elə bil, at ağzında yüyən
görürdü və bu bağlı qıfılların qalın dəmirlərini yüyən kimi, öz dişləri arasında hiss
edirdi və sövq-təbii dişlərini qıcıyırdı.
Birdən-birə yenə də onun bədənini bir qorxu sarsıtdı – qorxdu ki, altmış qəpiyi
itirmiş olar və həmin yay səhəri onuncu, ya on beşinci dəfə əlini kirli pencəyinin
ağzı cırılmış cibinə saldı və altmış qəpiyi çıxarıb sol əlinin ovcuna yığdı və sağ
əlinin barmaqları ilə, diqqətlə pulları bir-bir saymağa başladı; dırnaqları uzanmışdı,
arası qapqara çirk idi və o pulları saydıqca milçəklər əlinə, üzünə qonurdu. Tez-
tələsik milçəkləri qova-qova nəhayət ki, pulu saydı; düz altmış qəpik idi, sikkələri
yenə də kirli pencəyinin cırıq cibinə tökdü və daha milçəklərə fikir vermədi,
milçəklər alnında, burnunda, qulaqlarında, dodağında gəzişirdi; milçəkləri yalnız
pulu sayanda qovurdu, elə bil, qorxurdu ki, milçəklər o altmış qəpiyə şərik çıxar...
O, gəlib «Qırmızı qərənfil»lə üzbəüz səkinin tinində oturanda gün hələ
çıxmamışdı, üfüq isə qıpqırmızı qızarmışdı, amma o bu qıpqırmızı üfüqdən tamam
xəbərsiz idi, çünki gözünü «Qırmızı qərənfil»in bağlı qapısına zilləmişdi və
kirpiklərini qırpmağa da qıymırdı ki, birdən bufetçi Abdulla gedib o iri qıfılları açar,
xəbəri olmaz.