Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
107
Mövzu 10. Beynəlxalq boru kəməri daşımaları
10.1. Boru kəmərləri anlayışı və mühüm aspektləri.
10.2. Boru kəmərlərinin tikintisi üzrə podratçıların
Assosiasiyası.
10.3. Boru kəmərlərinin və şelf qurğularının inşaatçılarının
Beynəlxalq Assosiasiyası.
10.4. Boru kəmərləri Assosiasiyalarının Gildiyası.
10.5. Beynəlxalq Boru kəmərləri Komitəsi.
10.6. Boru kəmərləri mühəndis və inşaatçılarının peşəkar
institutu.
10.7. Boru kəməri Nəqliyyatının Ümumdünya Federasiyası.
10.8. ABŞ-ın Boru kəmərləri nəqliyyat sistemi.
10.9. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri.
10.10. Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz boru kəməri.
10.11. Trans-Anadolu Qaz Boru Kəməri.
10.12. Transadriatik Qaz Kəməri.
10.1. Boru kəmərləri anlayışı və onun mühüm aspektləri
Magistral boru kəmərləri maye və qaz halında kütləvi
yüklərin daşınmasında ən ucuz və sərfəli nəqliyyat növüdür. Hələ
vaxtilə-1907-ci ildə Bakı–Batumi neft kəmərinin tikintisi baş
tutmuşdur. Bu kəmərin diametri 100 mm. olmuşdur. XX əsrin 70-
90-cı illərində boru kəmərləri vasitəsi ilə neft və qaz kəmərin
çəkilişi istənilən ərazidən, o cümlədən
su manelərindən də keçmək
imkanlarına malikdir;
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
108
boru kəməri nəqliyyatının infrastukturunun yaradılmasına
çəkilən xərclər, dəniz yolu və avtomobil yolu ilə müqayisədə
ilkin olaraq
iki dəfə ucuz başa gəlir;
boru kəməri nəqliyyatının istismarı iqlim və hava şəraitindən
asılı olmayaraq,
fasiləsiz davam etdirilir;
boru kəmərlərinin germetikliyi bu nəqliyyat növü üzrə
daşınan yüklərin itkisinin qarşısını alır;
boru kəmərlərinin avtomatik idarə edilməsi, xidmət
personalının azlığı xidmət xərclərinin xeyli aşagı salmasına
çərait yaradır;
boru kəməri nəqliyyatının maya dəyəri dəmir yolu
nəqliyyatına nisbətən üç dəfə aşağıdır.
Boru kəməri nəqliyyatının növlərinə- magistral, sənaye,
paylayıcı və baza kəmərləri daxildir. Magistral boru kəmərləri
adətən min km-dən çox uzunluqda olurlar. Bu tip kəmərlərin
diametrləri də müxtəlifdir (1020 mm, 1400 mm-dən 2500 mm-
dək). Belə kateqoriyadan olan boru kəmərlərində təzyiq 60
atmosferə qalxa bilər.
Dünya üzrə boru kəmərlərinin uzunluğu göstriciləri-
əsasən ABŞ, Rusiya Avropa ölkələrinin boru kəmərləri hesabına
formalaşır. Əgər 1970-ci illərdə neft boru kəmərləri 258 min km,
qaz kəmərləri-609 min km idisə, xxı əsrin əvvəllərində bu
rəqəmlər iki dəfə artmışdır. Hazırda dünya üzrə neft boru
kəmərlərinin uzunluğu 500 min km-dən çoxdur. ABŞ-290 min
km, Avropanın bir qrup ölkəsi-55 min km, Rusiya-212 min km
(ondan 62-neft kəmərləri və 150-təbii qz kəmərləri) uzunluğunda
neft və qaz kəmərləri infrastukturuna malikdirlər.
Boru kəməri nəqliyyatının beynəlxalq əhəmiyyəti- ölkələr
və region dövlətləri arasında qarşılıqlı etimadı artırır, xarici-
