Şəkİ və onun TƏbabəT tarİxİ
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
boğazından nəsə çıxardı. Hətta sonuncu çöpçü balıq sümükləri çıxardı ki, tanışımın sözünə görə onların evində, ümumiyyətlə, balıq yeyilmir. Qəribədir ki, qida qalıqlarının əlacı sayılan çöpçü fenomeni yalnız bizim ölkədə müşahidə edilir. Udlaqda və qırtlaqda heç bir qırış yoxdur ki, orada yad cisim qalsın. Bu yad cisimlər və qida qalığı yemək borusunda qala bilər ki, bunun da simptomları tamamilə fərqlidir, yəni insanları adətən çöpçüyə müraciət etməyə məcbur edən səbəblər deyil. El dilində tələsik yeyərkən “ürəyimdə qaldı”, “kürəyimi döyəclə” kimi əlamətlər yeməyin qida borusundakı daralmalarda qalmasına işarədir və tez də mədəyə evakuasiya edir. Əslində qırtlağı basan çöpçü öyümə refleksinə səbəb olur ki, mədədə qalmış yemək qalıqları tamamilə çölə çıxa bilər. Bundan başqa, həkim-otolarinqoloq, yəni sadə dillə deyilsə, LOR həkimi rahatlıqla insanı, o cümlədən körpəni qırtlaqdakı yad cisimlərdən xilas edə bilərlər. Bu, xüsusi kəlbətinlər vasitəsilə edilir və tamamilə ağrısızdır. Həm də rentgenin, endoskopun köməyi olmadan siz dəqiq bilə bilməzsiniz ki, yad cisim orqanizmin harasında qalıb və o artıq orqanizmdə nələr törədib, bunu tibbi diaqnostika üsullarından xəbərsiz olan istənilən adam, o cümlədən çöpçü də bilə bilməz. Bundan başqa, əgər bu zaman temperaturun yüksəlməsi müşahidə edilirsə, bu, iltihab prosesindən xəbər verir ki, o səngiyib xroniki hala keçə bilər, orqanizmdə xroniki infeksiya ocağı isə gec işə düşən bombadır. Əgər LOR həkiminin müayinəsi nəticə vermirsə, onda yad cismin çıxarılması üçün farinqoskopiya və ya ezofaqoskopiya tələb edilir. Yad cisimlərin özbaşına çıxarılması gələcəkdə zərərli nəticələrə gətirib çıxara bilər. Özünüz təsəvvür edin ki, uşaq nəsə burnuna soxub. Burunun axması üzündən yad cisim tapılmaya bilər, eyni zamanda, ikinci burun deşiyi nəfəs funksiyasını yerinə yetirir, çöpçü isə üfürməklə yad cisimi nəfəs yoluna itələyə bilər. Çöpçüyə getmək uşağın ixtisaslı yardım almasını uzaqlaşdırır. O dövrün xəstəliklərini araşdırarkən maraqlı bir diaqnoz diqqətimi çəkdi. Yeri gəlmişkən, bu gün də Şəkidə bu ifadələr, belə diaqnoz xalq arasında işlədilir. “Ürək-göbək düşmək” və ya “göbəyi düşmək”. Göbək düşməsinin əsas səbəbi kimi hər hansı bir ağır cismin qaldırılması göstərilir. Əsas əlaməti mədədə baş qaldıran ağrılar, yemək qəbulu zamanı qusma, həddən artıq halsızlıq, qızdırma və s. hesab olunur. Onu müalicə etmək üçün xəstəni arxası üstə uzadıb, göbəyinin ətrafını sabunlu su ilə masaj edir, göbəyə banka və ya stəkan qoyurdular. Bunun üçün stəkan və ya bankanın içərisi çöpə do- lanmış yanar pambıqla qızdırılır və göbəyə basılır. O zamankı inanclara görə, banka (və ya stəkan) göbəyi yerinə çəkirdi. Bir başqa üsul isə budur: Xəstə kürəyi üstə yatırdılır. Göbək ətrafı isti, sabunlu su ilə ovulur. Sonra şəhadət barmağı və orta barmaq göbək dəliyinə soxulub, 3 dəfə qaytarılır. Sonra bir ədəd çiy yumurtanın ağına 1 qəhvə qaşığı xına qatılıb bulamac edilir. Onu göbəyin üstünə sürtürlər. 1 saat sonra bulamac təmizlənir, yeri isə sabunlu su ilə yuyulur. Düşünürəm ki, “göbəkdüşmə” adlandırılan narahatlıq əslində mədə sallanmasıdır. Mən Şəkidə terapiya şöbəsində işləyən tibb bacısınn həm də göbəkçəkən olduğunu öyrəndikdən sonra onun bu işi necə görməsi ilə maraqlandım. Bu xəstəliyi müalicə etmək üçün xəstə arxası üstə, ayaqları bükülü vəziyyətdə uzadılır və göbəyini qızdırmaq üçün onun üzərinə içərisində qaynar su olan ağır çaydan qoyulur. 10-15 dəqiqə çəkən bu əməliyyatdan sonra göbəkdüşmə olan qadının belinə qalın şal və ya mələfə dolayırlar. Dolağa oxlov keçirərək onu burmaqla xəstənin göbəyini sıxırlar. O bir müddət bu vəziyyətdə qalır. Sonra sarığı açıb xəstənin göbəyinə 50 qəpiklik qoyub onu yaxşı-yaxşı sarıyırlar. Şəkidə türkəçarələr bir çox üsullardan istifadə etdikləri kimi, ən çox yararlandıqları meyvə, tərəvəz və şəfalı otlardır. Bu baxımdan xalq təbabətində dərman kimi istifadə olunan meyvə və tərəvəzlər haqqında məlumat vermək istəyirəm. Bu məlumatların bir çoxu xalq arasından toplanmışdır. Böyük bir qismi isə bu barədə yazılmış kitablardan alınmışdır. Ayrı-ayrı şifahi və yazılı qaynaqlarda aşağıdakı müalicəvi bitkilərin adına və müalicəvi xüsusiyyətləri barədə qiymətli məlumatlara rast gəlinməkdədir: Əməköməci (əsl balva). Mədə-bağırsaq üçün çox xeyirlidir. Xüsusilə bunu sıxma pencər şəklində və yaxud yağda qızardıb qatıq-sarımsaqla yemək çox xeyirlidir. Əməköməci bağırsaqları yumşaq saxlayır və qurdtökmə qabiliyyətinə malikdir, həmçinin gözü nurlandırır, görmə qabiliyyətini artırır, dişdibi ətini möhkəmləndirir. Zəif doğulmuş uşaqların inkişafına, boyun, kəllə, bel, qol, qıç sümüklərinin möhkəmlənməsinə yaxşı təsir edir. Göyöskürəyə, bəlğəmə, qarınağrısına kömək edir, oynaq ağrılarına da yaxşı təsir göstərir. Kəvər. Tərkibi müxtəlif vitaminlərlə zəngindir. Bu, iştahanı artırır, ağız boşluğunda, diş dibində əmələ gələn mikrobları, şişləri zərərsizləşdirir. Kəvər şirəsi dərini yumşaldır, əldə, üzdə olan codluğu aradan qaldırır. Pərpətöyün. Mədə-bağırsaq xəstəliklərinə yaxşı təsir göstərir, iştahanı artırır, tənəffüsü tənzimləyir, təngnəfəsliyə yaxşı təsir göstərir. Pərpətöyünü suda bişirmək, yaxud yağda qızardıb sarımsaq-qatıqla yemək müalicəvi əhəmiyyət kəsb edir. Əvəlik. Adi əvəliyin yerüstü hissəsindən hazırlanan dəmləməsinin köməyi ilə daxili qanaxmalarda, yaş sarğı kimi dəri xəstəliklərində, sidik tutulmalarında, ödqovucu, işlədici dərman kimi, habelə dəridə əmələ gələn göbələk xəstəliklərinin, irinli çibanların müalicəsində, yaşıl hissəsinin şirəsindən isə qızdırma, sinqa, qaşınma, revmatizmdə istifadə edilir. Yarpaqlarından vitamin “iksirləri” hazır- lanır. Təzə dərilmiş yarpaq və dəmləməsindən sinqa, laxlayan dişlərin dibinin möhkəmləndiril- məsində, gec sağalan kəskin irinli yaraların müalicəsində, şirəsindən antiseptik, zəhərlənmə əleyhinə geniş istifadə olunur. Meyvəsindən alınan cövhər büzüşdürücü, qankəsici vasitə kimi işlədilir. Toxumu yetişən ərəfədə mal-qara üçün təhlükəli olub, zəhərlənmə yaradır. İspanaq əvəliyi zəif turşu və vitaminlə zəngindir. Pəhriz xörəklər hazırlamaq üçün əvəzolunmaz bitkidir. Turştəhər əvəliyin dəmləməsindən diş qanaxmalarının kəsilməsində, sidik tutulmalarında, dizenteriya, babasil, vərəm və s. xəstəliklərin müalicəsində geniş istifadə olunur. Əvəliyi sup, şorba, ət, balıq və s. xörəklərin tərkibinə daxil edirlər. Onun yaşıl hissəsini adi halda da yeyirlər. Qaraçörəkotu. Xalq təbabətində qaraçörəkotundan çay dəmləyib, sidikqovucu, ödqovucu və zəif işlədici, eyni zamanda, uşaqlı qadınların süd vəzilərinə müsbət təsir göstərən, süd artıran vasitə kimi geniş istifadə edirlər. Bundan əlavə, toxumlarından mədə xəstəliklərində, qadın qanaxmalarında geniş istifadə edilir. Cəfəri. Cəfəri bağırsaqları yumşaldır, təri qovur, ağrıları sakitləşdirir, yeni əmələ gələn xərçəng, şişlərinin sorulub sağaldılmasına kömək edir, öskürək zamanı nəfəs almanı asanlaşdırır, qara ciyər və selikli toxumanın fəaliyyətini normallaşdırır. Cəfəridən alınan ekstraktlar orqanizmin müdafiə qabi- liyyətini artırır, əhvali-ruhiyyəni yaxşılaşdırır. Cəfəri yarpaqlarının tərkibindəki C vitamininin miqdarı limondakından 2 dəfə çoxdur. Orqanizmi A və Fe ilə (dəmirlə) təmin edir. Cəfərinin kök və toxumlarından hazırlanan cövhər və dəmləmələr sidik yollarına yaxşı təsir edir, dərinin vəziyyətini və həzm sistemini yaxşılaşdırır, sidiyin orqanizmdən kənar edilməsini sürətləndirir, qan damarlarının di- varlarını möhkəmləndirir, mədə və bağırsaq əzələlərini gərginlikdən azad edir. Ürəyi zəif olanlara maddələr mübadiləsi pozuntularında və eləcə də döş və qarın boşluğunda yığılıb qalmış artıq suların kənar edilməsində cəfəri dəmləmə və cövhərlərindən qəbul etməyi məsləhət görürlər. Böyrəyin Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|