SəLƏFİ saliHİN ƏQİDƏSİ qadağalardan çƏKİNMƏk bu Kitab, Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş Üzrə Dövlət Komitəsinin 20 Dekabr 2008-ci İl Tarixli İcazəsi Əsasında Çap Edilmişdir №dk-169/H

FƏRZ – VACİB – Qəti olaraq gələn əmr fərz sayılır. Ona (Allah əmr edib deyə) əməl edən savab qazanır. Biri oruc tutur Allahın əmridir deyə, digəri isə oruc tutur arıqlamaq və s. üçün. İkisi də ac qalır, lakin Allahın əmridir deyə oruc tutan savab qazanır, digəri isə yox. Onu tərk edən isə əzaba layiqdir. Çünki Allahın istəyinə bağlıdır. İstəsə əzab verər, istəsə bağışlayar. Məs: Namaz, oruc və s. əməllər.

HARAM – Qəti qadağan haram adlanır. Bunu (Allah qadağan edib deyə) tərk edən savab qazanır. Biri içki içmir içkini xoşlamadığına görə. Belə bir kimsə savab qazanmır. Digəri isə içki içmir çünki Allah qadağan etdiyinə görə. Belə bir kimsə savab qazanır. Ona əməl edən isə cəzaya layiqdir. Məs: Zina, içki və s. əməllər.

MÜSTƏHƏB – Bəyənilən əməl. Əgər əmr qəti olmazsa müstəhəb sayılır. Müstəhəb də əmrin altına girir. Ona görə də deyilir ki, əmr vacibliyə dəlalət edir nə qədər ki, onu müstəhəbliyə çevirən bir dəlil gəlmədikcə. Buna əməl edən savab qazanır. Onu tərk edən isə günah qazanmır.

MƏKRUH – Bəyənilməyən əməl. Əgər qadağa güclü olmazsa məkruh sayılır. Məkruh da qadağanın altına girir. Bunu tərk edən savaba nail olur, əməl edən isə günah qazanmır. Məs: Məscidə sol ayaq ilə daxil olmaq.

MUBAH – Nə əmrə, nə də qadağana daxil deyildir. Mubah özü-özlüyündə ibadət deyildir. Başqasına görə ibadət ola bilər. Elm öyrənmək, namaz qılmaq özü-özlüyündə ibadətdir. Lakin yemək, içmək, yatmaq və s. əməllər özü-özlüyündə ibadət deyildir. Başqasına görə bu əməllər ibadət ola bilər. Məs: Yemək yeyirsən ki, elm öyrənməyə taqətin olsun, tez yatırsan ki, gecə ibadətlərini, sübhü ayıq başla qılasan. Belə olduqda bu əməllər də savab gətirir. Allahın əmri olduğu üçün qohumları ziyarət edirsən bununla da savab qazanırsan və bir də ziyarət edirsən ki, gedib çay içəsən. Sadəcə niyyətinə görə savab qazanırsan. Ona görə də deyillər ki, səfdə iki nəfər yanaşı durar amma onların arasında yerlə göy arası qədər fərq olar. İkisi də eyni hərəkəti edirlər lakin niyyətə görə biri savab qazanır, digəri isə savabdan məhrum olur.

401 İmam Əhməd «Musnəd» 4/182-185, 5/435, əl-Albani səhih.

402 Həkim 2/375, əl-Albani «Ğayrətul Məram» s. 14 həsən hədis.

403 MÜŞTƏBİHAT – İmam Nəvəvi – rahmətullahi aleyhi - deyir: «Müştəbihatın mənası halal və haramlığı bəlli olmayan deməkdir.

404 Səhih Buxari 52, Səhih Müslim 1599.

405 Səhih Buxari 7288, Səhih Müslim 1337 – Bu hədisin əvvəli belədir: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ey insanlar! Allah üzərinizə Həcc etməyi fərz qıldı, artıq siz də Həcc edin». Bir nəfər: «Ey Allahın Rəsulu, hər il Həcc edək?» Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – susdu. Həmin şəxs sualını bir neçə dəfə təkrarladı. Peyğəmbər: «Əgər mən hə desəm, sizə hər il Həcc etmək vacib olardı. Sizin də buna gücünüz çatmazdı…».

406 «Camiul Ulum» s. 315.

407 Səhih İbn Məcə 3423.

408 Təbərani «Kəbir» 19/136, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 4495.

409 Səhih Müslim 1015.

410 Tirmizi 2520, Nəsai 5711, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 3372-ci hədis – Bu hədisin sonu belədir: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Həqiqətən doğruluq sakitlikdir, yalan isə şübhədir».

411 Dəraqutni 4/184, əl-Albani «İrva əl-Ğəlil», «Ğayətul-Məram»-da zəif olduğunu qeyd etmişdi, 17,19-cu hədislər.

412 Səhih Əbu Davud 977.

413 Səhih Əbu Davud 3488, Darakutni 3/7.

414 «Qamusul Muhit» Kəf babı, Sin fəsli s. 1240.

415 Buxari 13/300, Müslim 30.

416 Tirmizi. əl-Albani «Səhih əl-Cəmi» 4214, «əl-Mişkət» 4336, «Təxric ət-Tərğib» 2/268.

417 Buxari 8/132, 11/493, Əhməd 1/462,464.

418 Müslim 93.

419 «Qavlus Sədid fi Məqasidit Tövhid» s. 31,54.

420 Buxari 6/281.

421 Buxari 2654, Müslim 87.

422 Müslim 86.

423 Müslim 88.

424 Buxari 5/294, Müslim 89, Əbu Davud 2874, Nəsəi 6/257.

425 Müslim 4/2289.

426 Buxari 6499.

427 Əbu Davud 3664.

428 Müslim 2985, İbn Məcə 4202.

429 Əhməd 3/30, İbn Məcə 4204.

430 Həkim.

431 İmam Əhməd.

432 İmam Əhməd.

433 Müslim 82, Əhməd 3/370,389, Əbu Davud 4678, Tirmizi 2618-2620, İbn Məcə 1078-1080, Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Tazimu Qadrus Salah» 886-892 və s. əl-Albani «Səhihul Cəmius Səğir» 2848-2849,5388, «Səhihut Tərğib» 1/298,560,565, «Mişkətul Məsabih» 569.

434 Tirmizi 2618, əl-Albani 2849.

435 Əhməd 5/346,355, Tirmizi 2621, Nəsai 1/231-232, İbn Məcə 1079, İbn Əbi Şeybə «əl-Musənnəf» 30387, İbn Hibban «əl-İhsan» 1454, Darakutni 1733, Beyhəqi «Sünnən Kubra» 3/366, «Şuabul İman» səh. 43 və s. Bureydə b. əl-Husayb əl-Əsləm - radıyallahu anhu – dan. əl-Albani «Səhihut Tərğib» 561, «Səhihul Cəmius Səğir» 4143, «Mişkətul Məsabih» 574.

436 İbn Məcə, əl-Albani «İrvalul Ğəlil» 7/8991.

437 Səhih Buxari 25; Səhih Müslim 22.

438 Əbu Davud 1/540-541, H. 864, əl-Albani «Səhih Sünnən əbu Davud» 1/163, H. 770.

439 Buxari 553, Nəsəi 1/236.

440 Buxari 552.

441 Əhməd 6/421.

442 Əhməd 2/169, Darimi 2/301, Hibban 1448.

443 İbn Məcə, Təbərani.

444 Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi.

445 Tirmizi, Həkim, Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Kitabu Salah» 933, İbn Əbi Şeybə «Musənnəf» 10485, Şuabul İman 41, Buxari «Tarixul Kəbir».

446 Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi, İbn Abdul Bərr.

447 Təbərani «Məcmuul Kəbir» 8942, «Məcmus Səğir» 60.

448 Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Qadrus Salah» 945, Tərğib 574 əl-Albani.

449 İmam Məlik 1/40, Abdurrazzaq «Musənnəf» 10410, Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Kadrus Salah» 930.

450 Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Kitabus Salah» 920.

451 İbn Əbi Şeybə «İman» 129, AbdurRazzaq «Musənnəf» 5008.

452 Nəsəi 3189.

453 Müslim 652.

454 Əhməd 2/418, əl-Albani «İrvaul Ğəlil» 81.

455 Əhməd, Nəsəi, İbn Məcə.

456 Müslim 821.

457 Buxari 144, Müslim 3/149,608.

458 Buxari 756, Müslim 872.

459 Səhih Tərğib 555.

460 Səhh Tərğib 556.

461 əl-Albani «Peyğəmbər namazı» ruku bölmü.

462 Buxari.

463 Müslim 1074.

464 Buxari, Müslim.

465 Buxari 4534, Müslim 1203.

466 əl-Albani «Peyğəmbər namazı» səcdə bölmü.

467 Müslim 965,966.

468 Buxari 751.

469 Buxari 1219, Müslim 1238.

470 Buxari 822, Müslim 1102.

471 Müslim 1110.

472 Buxari 359, Müslim 1151.

473 Buxari 809, Müslim 1096.

474 Müslim 1246.

475 Buxari 691, Müslim 962.

476 Əbu Davud 3/73, H. 857, əl-Albani «Səhih Silsilə» 1168.

477 Müslim 800, 2247,1817, Əbu Davud 489.

478 HİCABIN ŞƏRTLƏRİ – Əl və üzdən başqa bütün bədənin üzvlərini örtməli, zinətli olmamalı. Dar olmamalı, şəffaf olmamalı. Kişilərə və kafir qadınlara məxsus geyimlərə oxşamamalı, diqqəti cəlb edici olmamalı, ətirlənmiş olmamalı. Namazla bağlı mühüm fətvalar s. 17.

479 Əbu Davud 637, əl-Albani «İrvaul Ğəlil» 196.

480 Buxari 1149, Müslim 546.

481 Buxari, Müslim.

482 Müslim, Nəsəi.

483 Əbu Davud 694, Beyhəqi 2/279, Həkim 4/270, əl-Albani «İrvaul Ğəlil» 374. İmam Şafii, İmam Əhmədə görə danışılan yerdə namaz qılmaq məkruhdur. İmam Xattabi «Aunul Məbud» 21388, İmam Məlik, Mücahid, Tavus deyirlər ki: «Yatan kimsənin qarşısında namaz qılmaq məkruhdur». İbn Həcər «Fəthul Bəri» 1/700. Sələflər namazı qurtarmamışdan əvvəl alnı təmizləməyi məkruh görərdilər. İbn Həcər «Fəthul Bəri» 3/96.

484 Əbu Davud, Tirmizi.

485 Səhih Əbu Davud 1/547, Nəsəi 846.

486 Buxari 644, Müslim 651.

487 Buxari, Müslim.

488 Müslim 883.

489 «Buluq əl Məram» 393.

490 Müslim 438.

491 Müslim 440.

492 Buxari 717, Müslim 436, Əbu Davud 664.

493 Buxari.

494 İmam Əhməd. əl-Albani «Səhih Silsilə» 106-cı hədis.

495 Buxari 25, Müslim 22 – İbn Ömər yolu ilə.

496 Buxari 139, Müslim 20.

497 Buxari «Zəkat» 3/110, 268.

498 Buxari 2/112, Müslim şərhi 3/29.

499 Əbu Davud 1575, Nəsəi 5115, Əhməd 5/2.

500 Tərğib və Tərhib 1/540.

501 əl-Albani «Səhih Tərğib» 1/420, 995-ci hədis.

502 Tərğib və Tərhib 1/382.

503 Buxari 1903.

504 Nəsəi.

505 Buxari, Müslim.

506 Buxari 1964, Müslim 1105.

507 Müslim.

508 əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 2954.

509 Buxari, Müslim.

510 Buxari, Müslim.

511 əl-Albani «Səhihul Cəmi» 4937.

512 «İlamul Muvakkin» 1/38.

513 Müslim «Müqədimə».

514 Müslim «Müqədimə».

515 Müslim «Müqədimə».

516 ZƏİF HƏDİS – ilə əməl etməyin hökmü? Bu haqda üç rəy vardır: 1. Qəti olaraq olmaz əməl etmək. 2. İctihaddan və qiyasdan daha yaxşıdır. 3. Olar əgər dörd şərtə əməl edilərsə: 1) Əhkamlardan olmamaq şərti ilə hədis yaxşı işlərə (əməllərə) çağıran olsun. 2) Hədis şiddətli dərəcədə zəif olmasın. 3) Bu hədisin şəriətlə bağlılığı olsun. 4) Hədisi danışan bilməlidir ki, hədis zəifdir və bunu cəmaata bildirməlidir. Deyilməsi mütləqdir.

517 Buxari 2654, Müslim 87.

518 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1.

519 Buxari «Ədəbul Mufrad» 21.

520 Buxari «Ədəbul Mufrad» 2.

521 Buxari «Ədəbul Mufrad» 3.

522 Buxari «Ədəbul Mufrad» 6.

523 Buxari «Ədəbul Mufrad» 4.

524 Buxari «Ədəbul Mufrad» 7 zəif hədis.

525 Buxari «Ədəbul Mufrad» 9.

526 Buxari «Ədəbul Mufrad» 10.

527 Buxari «Ədəbul Mufrad» 11.

528 Buxari «Ədəbul Mufrad» 13.

529 Buxari «Ədəbul Mufrad» 31.

530 Buxari «Ədəbul Mufrad» 14.

531 Buxari «Ədəbul Mufrad» 17.

532 Buxari «Ədəbul Mufrad» 27.

533 Buxari «Ədəbul Mufrad» 28.

534 Buxari «Ədəbul Mufrad» 18.

535 Buxari «Ədəbul Mufrad» 20.

536 Əbu Davud 2527, əl-Albani «İrvaul Ğəlil» 5/20.

537 İbn Məcə, Nəsəi.

538 Buxari «Ədəbul Mufrad» 22.

539 Buxari «Ədəbul Mufrad» 24.

540 Buxari «Ədəbul Mufrad» 25.

541 Buxari «Ədəbul Mufrad» 34.

542 Buxari «Ədəbul Mufrad» 23.

543 Buxari «Ədəbul Mufrad» 29.

544 Buxari «Ədəbul Mufrad» 644.

545 İmam Əhməd 2/441.

546 Həkim «Mustədrək» 4/156.

547 Buxari «Ədəbul Mufrad» 32.

548 Buxari «Ədəbul Mufrad» 33.

549 Buxari «Ədəbul Mufrad» 35 zəif hədis.

550 Buxari «Ədəbul Mufrad» 36.

551 Buxari «Ədəbul Mufrad» 38.

552 Buxari «Ədəbul Mufrad» 39.

553 Buxari «Ədəbul Mufrad» 40 zəif hədis.

554 Buxari «Ədəbul Mufrad» 42 zəif hədis.

555 Buxari «Ədəbul Mufrad» 41.

556 Buxari «Ədəbul Mufrad» 44.

557 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1059,1060.

558 Tirmizi 1905.

559 Buxari «Ədəbul Mufrad» 47 zəif hədis.

560 Buxari «Ədəbul Mufrad» 48.

561 Buxari «Ədəbul Mufrad» 49.

562 Buxari «Ədəbul Mufrad» 50.

563 Buxari «Ədəbul Mufrad» 60.

564 Buxari «Ədəbul Mufrad» 52.

565 Buxari «Ədəbul Mufrad» 53.

566 Buxari «Ədəbul Mufrad» 54.

567 Buxari «Ədəbul Mufrad» 55.

568 Buxari «Ədəbul Mufrad» 56,57.

569 Buxari «Ədəbul Mufrad» 58,59.

570 Buxari «Ədəbul Mufrad» 63 zəif hədis.

571 Buxari «Ədəbul Mufrad» 62.

572 Buxari «Ədəbul Mufrad» 64.

573 Buxari «Ədəbul Mufrad» 65.

574 Buxari «Ədəbul Mufrad» 66.

575 Buxari «Ədəbul Mufrad» 68.

576 Buxari «Ədəbul Mufrad» 61–zəif hədis.

577 Buxari «Ədəbul Mufrad» 71.

578 Buxari «Ədəbul Mufrad» 70.

579 Buxari «Ədəbul Mufrad» 591.

580 Buxari «Ədəbul Mufrad» 69.

581 Fəthul Bəri 10/443.

582 Buxari «Ədəbul Mufrad» 121.

583 Əhməd «Musnəd» 1/402, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 623.

584 Buxari «Ədəbul Mufrad» 103, əl-Albani «Səhih Silsilə» 65.

585 Buxari «Ədəbul Mufrad» 101.

586 QONAĞA HÖRMƏT: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim Allaha və axirət gününə iman edirsə qonağının bəxşişini versin». Səhabə: «Ey Allahın Rəsulu! Qonağın bəxşişi nədir?» dedi. Peyğəmbər: «Bir gecə və bir gündüz (evində qonaq saxlamaq. Qonaq saxlamağın müddəti üç gündür. Bundan artıq isə ev yəsi üçün sədəqədir. Lakin qonaq ev sahibinə əziyyət verənə qədər onun yanında qamamalıdır». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Müsafiri bir gecə evdə saxlamaq hər bir müsəlmanın üzərinə düşən haqdır. Kiminsə evininn divarı yanında müsafir dayansa ev yəsinin borcudur ki, onu (bir gecə) evində qonaq saxlasın. Müsafir istəsə (borcunu) tələb edə bilər, istəsə də tərk edə bilər». Buxari «Ədəbul Mufrad» 741,742,743,745

587 Buxari «Ədəbul Mufrad» 102.

588 Buxari «Ədəbul Mufrad» 128.

589 Buxari «Ədəbul Mufrad» 105.

590 Buxari «Ədəbul Mufrad» 107.

591 Buxari «Ədəbul Mufrad» 109.

592 Buxari «Ədəbul Mufrad» 110 zəif hədis.

593 Buxari «Ədəbul Mufrad» 112.

594 Buxari «Ədəbul Mufrad» 111.

595 Buxari «Ədəbul Mufrad» 113.

596 Buxari «Ədəbul Mufrad» 115.

597 Buxari «Ədəbul Mufrad» 116.

598 Buxari «Ədəbul Mufrad» 118.

599 Buxari «Ədəbul Mufrad» 119.

600 Buxari «Ədəbul Mufrad» 127.

601 Buxari «Ədəbul Mufrad» 124.

602 Buxari 6343, Müslim 2657.

603 Buxari 2465, Müslim 2121, 2161.

604 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1149.

605 Müslim 2159.

606 Əbu Davud 4112, Tirmizi 1779, əl-Albani zəif hədis.

607 Müslim 338.

608 Müslim.

609 Əhməd «Musnəd» 5/256, «Məcməuz Zəvaid» 1/129, əl-Albani «Səhih Silsilə» 370.

610 Buxari «Mənakib».

611 Buxari 7/184, H. 6474.

612 Səhih Buxari 6878; Səhih Müslim 1676.

613 Buxari 5223.

614 Müslim 901.

615 Buxari 1/178, Müslim 4/2056, Tirmizi 2205, İbn Məcə 4045.

616 Müslim 2742.

617 Muslim «Həcc» 2/886-893, H. 147, Əbu Davud «Həcc» 2/182-186, H. 1905, İbn Məcə «Mənasik» 3/1022, H. 3074.

618 İbn Əsir «Nihayə fil Ğaribil Hədis» 3/410,411.

619 Buxari 4808.

620 Muslim «Zikr və Dua» 4/2098, H. 99, İbn Məcə «Fitən» 2/1325, H. 4000, İbn Qeyyim «Ravdatul Muhibbin» 92-96.

621 «Ədvanul Bəyan».

622 Buxari 6343, Müslim 2657.

623 Əhməd «Musnəd» 1/412, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 4126.

624 Müslim 1400.

625 Muslim «Ədəb» 3/1699, H. 45, 2159, Tirmizi «Ədəb» 8/18, H. 2777, Əbu Davud «Nigah» 2/246, H. 2148, İmam Əhməd 1/159.

626 Muslim «Nigah»2/1021, H. 1403, Əbu Davud «Nigah» 2/246, H. 2151.

627 Əbu Davud 4112, Tirmizi 1779, əl-Albani zəif hədis.

628 Müslim 338.

629 Buxari.

630 İmam Əhməd «Musnəd», əl-Albani «Səhih» 1470.

631 Əhməd 1/300, Əbu Davud 4462, Tirmizi 1456, İbn Məcə 2564, Həkim 4/355, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 6565.

632 Müslim 1978, İmam Əhməd «Musnəd» 1/108,125,309, Tirmizi 1456, Həkim 4/356, İbn Hibban, Beyhəqi.

633 Tirmizi 1457, əl-Albani «Səhih Sünnən Tirmizi» 178.

634 AQL-AQƏLƏ-YƏQİLU