SəLƏFİ saliHİN ƏQİDƏSİ qadağalardan çƏKİNMƏk bu Kitab, Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş Üzrə Dövlət Komitəsinin 20 Dekabr 2008-ci İl Tarixli İcazəsi Əsasında Çap Edilmişdir №dk-169/H

Əl-Mutəkəbbir - «O, özündən başqa heç bir ilah olmayan, gizlini də, aşkarı da bilən Allahdır. Mutəkəbbirdir (təkəbbürlük haqqına tək sahib olandır)». (əl-Həşr 22-24). Allah mütəkəbbirdir. Ucalıq və əzəmətdə ona qarşı çıxan azğın varlıqların bellərini qırıb güclərini yox edəndir. Mütəkəbbirdə olan TA hərfi təklik bildirməkdə və təkəbbürlüyün yalnız Allaha məxsus olduğunu bildirməkdədir. Təkəbbürlük varlıqların həqiqi sifəti deyildir. Çünki varlıqların özəlliyi itaət etmək və boyun əyməkdir. Həqiqi təkəbbürlük Allaha məxsusdur. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Böyüklük (Kibriya) mənim ridam (örtüyümdür), ucalıq isə izarımdır. Kim bu ikisindən biri üzərində mənimlə çəkişərsə onu yox edərəm (Cəhənnəmə ataram)»^. Qatadə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Pislikdən imtina edərək böyüklənəndir». Əbu İshaq – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Qullarına zülm etməkdən uzaq və ucadır». Qazali – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mütəkəbbir özündən başqa hər şeyi kiçik görən, böyüklük, üstünlük və ucalığı yalnız özündə görən, başqasına, padşahların qullara baxdığı kimi baxandır. Əgər bu baxış gərçək və doğru isə həqiqi təkəbbürlük budur. Belə baxan həqiqi təkəbbürlüyü haqq etmişdir. Bu durum Allahdan başqa heç bir varlıq üçün düşünülməz. Bu yalnız Onun haqqıdır». Qurtubi – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mütəkkəbir – Rəbb olması ilə hər bir valılıqdan üstün və böyük olandır. Onun bənzəri, şəriki yoxdur. Hər cür pislikdən uzaqdır. Bütün çirkin sifətlərdən münəzzəhdir. Mütəkəbbir sözünün əsli imtina etmək və boyun əyməkdir. Buna görə də Allah bütün pis sifətlərdən imtina edər və heç bir varlığa boyun əyməz. Mütləq uca və böyük olan yalnız Odur».

1108 Müslim 107.

1109 Müslim.

1110 Müslim 2064

1111 Əbu Davud.

1112 Əhməd.

1113 Buxari, Müslim.

1114 Buxari.

1115 Buxari «Ədəbul Mufrad» 548.

1116 Buxari «Ədəbul Mufrad» 549.

1117 Buxari «Ədəbul Mufrad» 550.

1118 Buxari «Ədəbul Mufrad» 557.

1119 Müslim 2246, Əhməd 2/395,491. Dəhr – zəmanə Allahın isimlərindən deyildir.

1120 Buxari 8/441, 13/389, Müslim 2246.

1121 Əhməd «Musnəd» 4/393, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 207.

1122 Buxari «Ədəbul Mufrad» 71.

1123 Buxari.

1124 Müslim 6/149, Təbərani 3/150.

1125 Əhməd H. 6518,6680, Buxari «Ədəbul Mufrad».

1126 İbn Qeyyim «əl-İlam» 3/412.

1127 Əhməd H. 6556,6947.

1128 Nəsəi 2/288, Əhməd 4/195.

1129 Buxari 5232.

1130 Əbu Davud 4129.

1131 Əbu Davud 4132, Tirmizi 1771, Nəsəi 7/176.

1132 Buxari 232.

1133 Əbu Davud 2/199, Əhməd 2/378.

1134 Nəsəi 2/84-285, Təylasi 1/354.

1135 Əhməd 6/315.

1136 «Səhihul Cəmi» 3693.

1137 Müslim 3/1676.

1138 Müslim 3/1679.

1139 Buxari 5932, Müslim 2127.

1140 Buxari 5937, Müslim 2124.

1141 Buxari 5931, Müslim 2125, İbn Kəsir 4/336.

1142 «Fəthul Bəri» 10/332.

1143 Əbu Davud, Həkim, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5905.

1144 Müslim 934.

1145 Buxari «Ədəbul Mufrad» 395.

1146 Müslim 67.

1147 Əbu Davud 4202, Tirmizi 2822.

1148 Tirmizi 1634, Nəsəi 26, Əbu Davud 3966.

1149 Əbu Davud 4/319, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 8153.

1150 Müslim 3/1663.

1151 Həkim «Mustədrək» 4/89.

1152 Əbu Davud 3573.

1153 Əhməd 4/421, İrvalul Ğəlil 2/301.

1154 Buluq əl-Məram 1384.

1155 Buluq əl-Məram 1388.

1156 Müslim 1717.

1157 Fəthul Bəri 6/540.

1158 Fəthul Bəri 12/427, H. 7042.

1159 Buxari 3509.

1160 Fəthul Bəri 1/317.

1161 Əhməd «Musnəd» 2/326, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 1213.

1162 Təbərani «Kəbir» 11/248,249, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 6004.

1163 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1166.

1164 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1167.

1165 Müslim 4/1770.

1166 Əhməd «Musnəd» 4/394, əl-Albani Səhihul Cəmi» 6505.

1167 Müslim 2597.

1168 Müslim 2598.

1169 Əbu Davud 4906, Tirmizi 1977.

1170 Buxari «Ədəbul Mufrad» 318.

1171 Tirmizi 1978.

1172 Buxari «Ədəbul Mufrad» 314.

1173 Tirmizi 1978.

1174 Buxari «Ədəbul Mufrad» 321

1175 Əbu Davud 490.

1176 Fəthul Bəri 10/465.

1177 Müslim 2595.

1178 Buxari «Ədəbul Mufrad» 157.

1179 Müslim 2612.

1180 Buxari «Əbədul Mufrad» 175, Müslim 3/1673.

1181 Buxari «Əbədul Mufrad» 174.

1182 Buxari «Əbədul Mufrad» 176,177,178.

1183 Buxari «Əbədul Mufrad» 185.

1184 Buxari «Əbədul Mufrad» 398.

1185 «Ey iman gətirənlər! Çox zənnə-gümana qapılmaqdan çəkinin. Şübhəsiz ki, zənnin bəzisi günahdır». (əl-Hucurat 12). Əbu Hureyrə - radiyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Zəndən çəkinin. Həqiqətən də zənn sözlərin ən yalanıdır» Buxari 6064, Müslim 2563. Abdullah b. Osman deyir ki: «Malı oğurlanmış insan o, qədər zənn edir ki, nəhayət oğrudan da artıq günahkar olur». Buxari «Ədəbul Mufrad» 1289. Möminlərin anası Huyeyin qızı Səfiyyə - radiyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – etiqafda idi. Bir gecə onu ziyarətə gəldim. Onunla bir müddət danışdım. Sonra evimə qayıtmaq üçün durdum. O, daməni ötürmək üçün qalxdı. Bu vaxt ənsardan iki nəfər bizim yanımızdan keçirdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i gördükdə tez-tez yeriməyə başladılar. Peyğəmbər: «Tələsməyin! (səhf başa düşməyin) bu qadın (zövcəm) Səfiyyədir» deyə buyurdu. Onlar: «Subhənəllah! Ya Rəsulullah! (Sənin haqqında necə pis fikirləşə bilərik) dedilər. Peyğəmbər: «Şübhə yoxdur ki, şeytan Adəm övladlarının qan damarlarında sürqətlə dövran edir. Şeytanın qəlblərinizə bir şübhə (zənn) salmasından qorxdum» Buxari 2035, Müslim 2175.

1186 Səhih Müslim 2564.

1187 Buxari «Ədəbul Mufrad» 399.

1188 Buxari «Ədəbul Mufrad» 401.

1189 Müslim 2564.

1190 Buxari «Ədəbul Mufrad» 239,238.

1191 Əbu Davud 4912.

1192 Buxari «Ədəbul Mufrad» 402.

1193 Buxari «Ədəbul Mufrad» 403.

1194 Buxari «Ədəbul Mufrad» 404.

1195 Buxari «Ədəbul Mufrad» 405.

1196 Buxari «Ədəbul Mufrad» 411.

1197 Müslim 2812.

1198 Əbu Davud 4914.

1199 Buxari «Ədəbul Mufrad» 412.

1200 Səhih Buxari 13, Səhih Müslim 45.

1201 Müslim 2732,2733.

1202 Müslim.

1203 Müslim.

1204 Buxari.

1205 Buxari 10,11, Müslim 40-42.

1206 Buxari 6011, Müslim 2586.

1207 Buxari 6026,6027, Müslim 2585.

1208 Müslim 2566.

1209 Müslim.

1210 Buxari.

1211 Müslim 2621.

1212 Müslim.

1213 Buxari.

1214 Səhih Sünnən Əbu Davud, əl-Albani səhih.

1215 Buxari 4019, 6865, Müslim 95.

1216 Buxari 4269, Müslim 97.

1217 Buxari 1356.

1218 Buxari «Ədəbul Mufrad» 421.

1219 Buxari «Ədəbul Mufrad» 592.

1220 Müslim 1844.

1221 Müslim 2623.

1222 Buxari, Müslim.

1223 Buluq əl-Məram 1502.

1224 Müslim 18/118, Səhihul Cəmi 7878.

1225 Məcmuul Fətava 28/137.

1226 İbn Hişam «Şuzuruz Zəhəb», Maverdi «Ədəbud Dunyə» s. 39.

1227 Müslim 1671.

1228 Müslim 1672.

1229 Buxari Tıbb 56, Müslim İman 109, 175, Tirmizi 2044, 2045, Əbu Davud 3872, Həmçinin başqa rəvayətdə: Sabit b. Dahhaq - radıyallahu anhu – (ağac altında Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – beyət edənlərdən biridir) rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər kim İslamdan başqa bir din adına yalandan and içərsə o, kimsə elə dediyi kimidir, kim də özünü bir şeylə öldürüb (intihar edərsə) Qiyamət günü ona o, şeylə də əzab verilər, bir kimsəni yerinə yetirə bilməyəcəyi (gücü çatmadığı) bir şeylə nəzir etməsi mötəbər deyildir, mömini lənətləmək onu öldürmək kimi bir şeydir, kim özünü bir şeylə kəsərsə Qiyamət günü o, şeylə kəsilir, hər kim bir mömini küfürdə ittiham edərs onu öldürmüş kimidir, hər kim malı çox olsun deyə yalan bir iddia edərsə Allah ona mal azğınlığından başqa bir şey verməz». Buxari 6047, Müslim 110, Tirmizi 2638, Əbu Davud 3257, Nəsai 5-7.

1230 Müslim 978.

1231 Buxari 3463, Müslim 113.

1232 Müslim 112.

1233 Buxari 1365.

1234 Müslim 2242,2245.

1235 Buxari «Ədəbul Mufrad» 378.

1236 Buxari «Ədəbul Mufrad» 379.

1237 Buxari «Ədəbul Mufrad» 381.

1238 Buxari «Ədəbul Mufrad» 382.

1239 Müslim 1955.

1240 Buxari 5515, Müslim 1958.

1241 Buxari 5513, Müslim 1956.

1242 Əbu Davud 2675. Əbu Hureyrə - radiyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bizləri bir dəstə halında səfərə göndərdikdə iki Qureyşlinin adını verərək buyurdu: «Filan və filankəsi tapsanız o, ikisini də atəşlə yandırın». Sonra biz yola çıxmaq istədikdə: «Mən sizə Filan və filankəsi atəşlə yandırmağınızı əmr etmişdim. Atəşlə ancaq Allah əzab edər. O, ikisini tabdıqda onalrı öldürün» deyə buyurdu. Buxari 3016.

1243 Əbu Yala «Musnəd» 66/b, Heysəmi «Məcmauz Zəvaid» 3/61.

1244 Təbərani «Kəbir» 3/145,150, Buxari «Tarixus Sağir» 163.

1245 İbn Hibban 343.

1246 AbdurRazzaq 1591.

1247 Müslim 3/62, Əbu Davud 1/71, Nəsai 1/124, Tirmizi 2/154, Beyhəqi 3/435, Əhməd 4/135.

1248 Əbu Həsən Dinəvəri, Emali Əbil Həsən Qazvinin məclislərindən bəzilərinin yer aldığı bir cuzdə səhih bir isnad ilə rəvayət etmişdir. Buxari Muallaq olaraq Fəthul Bəri 1/437, AbdurRazzaq «Musənnəf» 1/404,1581.

1249 Müslim 3/62, Tirmizi 2/155, Əhməd 3/339,399.

1250 Əhməd 3/83-96, Əbu Davud H. 492, Tirmizi H. 317, İbn Məcə H. 745, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 1/536, H. 2767.

1251 Müslim 521.

1252 Müslim 522.

1253 Əbu Davud 3226, Tirmizi 1052, İbn Məcə 1563, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 2/1155, H. 6841-6843.

1254 Müslim H. 969, Əbu Davud H. 32184, Tirmizi H. 1049.

1255 Müslim 968.

1256 Müslim 2/667.

1257 İbn Məcə 1/499, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5038.

1258 İbn Məcə 1/499, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5038.

1259 Səhuh Əbu Davud 3230, əl-Albani «Cənazə Əhkamları» səh. 173.

1260 Buluq əl-Məram 563.

1261 Buxari 3/57, 1189, Müslim 1379, Nəsəi 3/114, Əhməd 6/7 və 397, Məlik 827.

1262 Məlik 1/109, Əhməd 6/7/397, əl-Albani «Səhih Sünnən Nəsəi» 1/309.

1263 Nəsai 4/94-95, Əbu Davud 3236, Tirmizi 32, İbn Məcə 1575, İbn Hibban 2169, Həkim 1/s. 374.

1264 Əhməd 2/337, Tirmizi 1056, İbn Məcə 1576.

1265 Müslim 938.

1266 Buxari «Ədəbul Mufrad» 417.

1267 Buxari 2287, Müslim 1564.

1268 Buxari «Ədəbul Mufrad» 594.

1269 Buxari «Ədəbul Mufrad» 595.

1270 Əbu Davud 1672, Nəsəi 5/82.

1271 Buxari 6044, Müslim 64.

1272 Buxari 6045.

1273 Müslim 2587.

1274 Buxari 1393.

1275 Buxari 6781.

1276 Buxari «Ədəbul Mufrad» 172,173.

1277 Buxari «Ədəbul Mufrad» 324,325.

1278 Buxari «Ədəbul Mufrad» 233.

1279 Buxari «Ədəbul Mufrad» 419.

1280 Buxari «Ədəbul Mufrad» 427.

1281 Əbu Davud 4084, Tirmizi 2722.

1282 Buxari, Müslim 106, Əbu Davud.

1283 İmam Əhməd 2/134, Nəsai 1/357, əl-Albani «Səhihl Cəmius Səğir» 3066, «Əhədisus Səhihə» 674.

1284 Müslim 1658.

1285 Müslim 1659.

1286 Müslim 1657.

1287 Müslim 2613.

1288 Buxari «Ədəbul Mufrad» 158.

1289 Buxari 6858, Müslim 1660.

1290 Buxari «Ədəbul Mufrad» 181.

1291 Buxari «Ədəbul Mufrad» 188,189.

1292 Buxari «Ədəbul Mufrad» 200.

1293 Buxari «Ədəbul Mufrad» 195.

1294 Buxari «Ədəbul Mufrad» 183.

1295 Buxari «Ədəbul Mufrad» 202.

1296 Buxari «Ədəbul Mufrad» 203.

1297 Buxari «Ədəbul Mufrad» 208.

1298 Müslim.

1299 Buxari 6715, Müslim 1509.

1300 Əbu Davud, Tirmizi.

1301 Müslim 69.

1302 Müslim 70.

1303 Buxari «Ədəbul Mufrad» 590.

1304 Buxari, Müslim.

1305 Əbu Davud 3664.

1306 Tirmizi, Əbu Davud.

1307 Tirmizi 2656, İbn Məcə, Beyhəqi, Həkim.

1308 YETİMƏ BAXMAĞIN FƏZİLƏTİ: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mən və yetimin hamisi Cənnətdə bu iki barmaq kimi və ya bu barmaqların nisbətinə bənzər olacaqdır». Sufyan b. Uyeynə orta barmağı ilə işarə barmağını birləşdirdi. Əbu Bəkr b. Həfs deyir ki, İbn Ömər yemək yedikdə həmişə süfrəsinin arxasında yetim olardı». Davud dedi: «Yetimə doğma ata kimi ol! Bil ki, nə əkərsən onu da biçərsən…». Əsmə b. Ubeyd rəvayət edir ki, mən ibn Sirinə dedim: «Evimdə yetim var (ona nə qayğı göstərim)?» dedim. O: «Övladına nə (yaxşılıq) edirsənsə ona da elə, övladını nəyə görə vurursansa onu da vur!». Buxari «Ədəbul Mufrad» 133,136,138,140.

1309 Buxari 5/294, Müslim 89, Əbu Davud 2874, Nəsəi 6/257.

1310 Buxari 5/294, Müslim 89, Əbu Davud 2874, Nəsəi 6/257.

1311 Əbu Davud 4943, Tirmizi 1921.

1312 Tirmizi 2023, əl-Albani zəif hədis.

1313 Buxari 6293, Müslim 2015.

1314 Buxari 6294, Müslim 2016.

1315 Müslim 2012.

1316 Fəthul Bəri 10/88, Müslim 3/595.

1317 Müslim 2013.

1318 Buxari 415, Müslim 552.

1319 Buxari 407, Müslim 549.

1320 Müslim 285.

1321 Buxari 405, Müslim 551.

1322 Əbu Davud 3806, İbn Hibban 332, əl-Albani Səhihdə 222.

1323 əl-Albani «Səhihdə» 1/2/40.

1324 Müslim 568.

1325 Tirmizi 1321.

1326 Müslim 569.

1327 Əbu Davud 1079, Tirmizi 322.

1328 Buxari 470.

1329 Əbu Davud 4/264 əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5/342.

1330 Səhih Tirmizi 3/140.

1331 Əbu Davud 4/264, Əhməd 2/389 əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5/176.

1332 Buxari 5855, Müslim 2097.

1333 Müslim 2098.

1334 Əbu Davud 4135.

1335 Müslim 899, Tirmizi 2253.

1336 Əbu Davud 5097.

1337 Əbu Davud 5101.

1338 Müslim 2241.

1339 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1138.

1340 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1153.

1341 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1140.

1342 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1141.

1343 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1142.

1344 Buxari 6179, Müslim 2250.

1345 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1187.

1346 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1188, əl-Albani zəif hədis.

1347 Buxari 5969, Müslim 2100.

1348 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1189.

1349 Buxari 168, Müslim 268, Əbu Davud 32.

1350 Buxari 5856, Müslim 2097.

1351 Buxari 5619, Müslim 2029.

1352 Buxari 5620, Müslim 2050.

1353 Buxari 154, Müslim 267.

1354 Buxari 168, Müslim 268, Əbu Davud 32.

1355 Müslim 2021.

1356 Buxari 5376, Müslim 2022.

1357 Buxari 5409, Müslim 2064.

1358 Buxari 5434, Müslim 2045.

1359 Buxari 5398.

1360 Buxari 5456, Müslim 2031.

1361 Müslim 2044.

1362 Müslim 2033.

1363 Buxari 5631, Müslim 2028, Tirmizi 1886.

1364 Buxari 5630, Müslim 267.

1365 Buxari 5625,5627, Müslim 2023.

1366 Ummu Sabit Kəbşə b. Sabit – Həsən b. Sabitin qızı - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bizə gəldi və (divar-dan) asılmış olan su tulumunun ağzından ayaq üstə su içdi». Tirmizi 1893. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Ummu Suleym - radıyallahu anhə – nin evinə daxil oldu. Tuluq ilə su sallanmışdı. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – tuluqdan ayaq üstə içdi. Ummu Suleym - radıyallahu anhə – durdu və tuluğun ağzını kəsdi (bərəkət üçün Təbərruk)»^.

1367 Tirmizi 1888,1889.

1368 Müslim 2024.

1369 Müslim 2026.

1370