Seleksiyasi va navshunosligidan amaliy mashg

belgilariga qarab guruhlari
O 'z b e k c lia va 
lo tin c h a nom i
K lassi-
fik a tsiy a
b o 'y ic h a
Y a s h a sh
tarzi
Y a sh a sh
d av ri
yil
K o 'c h a t 
o 'tk a z il 
g an d an
k ey in
h o silg a 
kirisii 
d av ri yil
G u ln in g
joyla-
shishi
b o 'y ic h a
Oi Iasi
A v lo d i
O lm a
R osac
eae
M a lu s
M
U ru g 'li
D arax t
4 5 - 5 0
4 -1 1
B ir uv- 
li. ikki 
jinsli
N o k
R osa-
ceae
I’v rus L
U ru g 'li
D arax t
4 5 - 5 5
4 - 8
- G 'G ' -
O 'r ik
R osa-
ceae
A rm e - 
n ia c a M
D a n ak li
D arax t
5 0 - 7 0
3 - 4
- G 'G ' -
O lclia
R osa-
ceae
C c ra sis
J l l S S
D a n ak li
D arax t
1 8 -2 5
3 - 4
- G 'G ’ -
S h a fto li
R osa-
cea e
P c rsie a
D a n ak li
D arax t
1 5 -2 0
2 -3
- G 'G ' -
Yer ustki qism ining tuzilishiga, hosil berishiga, yashash 
davomiyligiga va boshqa belgilariga ko‘ra meva va rezavor meva o‘simliklari, 
daraxt, buta, chala buta va ko‘p yillik o‘simliklai^a bo‘linadi.
Daraxtlar 
yer usti qismi bitta poyadan — tanadan iborat bo‘lib, 
baland bo ‘yli, yog‘ochi pishiq, tez shoxlaydi, m o‘l hosil beradi, 
lekin kechroq hosilga kiradi. Rivojlanish sikli uzoq. O lm a, nok, 
belli, o ‘rik, shaftoli, yong‘oq va hokazolar shu guruhga mansub.
0 ‘zbekiston sharoitida meva daraxtlari juda katta bo‘lib o ‘sadi. 
Olma va o ‘rikning kuchli o ‘sadigan navlari balandligi 10—15m, 
shox-shabbasining kengligi 11 — 13 m, tanasining aylanasi 150— 
180 mm ga yetadi. Novdalari ba’zi yillari 1 m dan ortiq o ‘sishi 
mumkin. lldizi baquw at bo ‘lib, ayrim navlarini 6,5 m gacha 
chuqurlikka va 12 m va undan ham ko‘proq yon tomonga tarqalishi 
mumkin.
Butalar 
katta to ‘p shaklda o ‘sib deyarli bir xil yo‘g‘onlikdagi 
novdalari bo ‘ladi.
76

---

Chala butalar 
novdasining faqat pastki qismi yog‘ochlashgan, 
yuqori qismi qishda qurib qoladigan o ‘t o ‘simliklardir. Ularning 
yer ustki qismi 2 yil yashaydi. Bu guruhga malina, chernika va 
boshqa rezavor meva o ‘simliklar kiradi.
Ko‘p yillik o ‘t o'simliklarga zemlyanika, klyukva va boshqalar 
kiradi.
Meva o ‘simliklari bir uyli, guli ikki jinsli (olma, nok, olcha va 
boshqalar) bir uyli lekin ayrim jinsli (yong‘oq, pekan, pindik) 
ikki uyli, ayrim jinsli ( pista, anjir, qulupnay) bo‘ladi.
Meva o ‘sim liklarni deyarli ham m asi asalarilar, ayrimlari 
(yong'oq, pindik, pista) shamol yordamida changlanadi.
Meva o ‘simliklari turi, navi, payvantag, ekologik sharoit va 
agrotexnikaga bog‘liq ravishda turli vaqtda hosilga kiradi. Hosilga 
kirish vaqtiga qarab har bir tu r o ‘simliklar erta va kech hosilga 
kiradigan b o‘ladi. Har bir turning ham o ‘z navbatida erta va kech 
hosilga kiradigan navlari bor. 0 ‘zbekiston bog‘larida meva daraxtlari 
nisbatan 2—4 yil oldin hosilga kiradi.