Seleksiyasi va navshunosligidan amaliy mashg

0 ‘rmon olmasi (M . Silvestris M ) 
Poltava, Xarkov, Molda- 
viya, Ukraina va Tataristonda tarqalgan. Novdalari ko‘pincha tikanli, 
ildizi baquw at, ehuqurga kirib boradi, qurg‘oqchilik va sovuqqa 
chidamli, kuchli o‘sadigan payvantag sifatida foydalaniladi.
Yumshoq olma (M . Baccata) 
mevasi yumaloq, mayda, sariq 
va qizg‘ish rangda, sovuqqa chidamli.
Sibir olmasi (M . Pallasiana L) 
Sharqiy Osiyo o ‘rmonlarida 
o ‘sadi. Sovuqqa j'uda chidamli bo‘lib, 56°S gacha chidaydi. Tupi 
kichikroq, mevasi mayda, yumaloq, qizil, pushti bo‘ladi. Erta 
uyg‘ongani uchun respublikamizda gulini sovuq urib ketadi.
Yowoyi olma (M .Siversii) 
0 ‘rta Osiyo tog‘larida o ‘sadi, bargi 
sertuk. Baland bo‘yli, shoxi, keng, novdalari yo‘g‘on, tikanli. 
Mevalarini yirikligi, rangi har xil. Kuchli o ‘sadigan payvandtag 
sifatida foydalaniladi, eng yaxshi xillari ekiladi.
Turkman olmasi (M . Turkmenonum) 
— yowoyi holda 2 xili 
bor. Boboarab (Ashxobodda), Xazorasp (Xorazm), Pakana (3 — 
6 m) issiqqa va sovuqqa chidaydi (32°S gacha sovuqqa chidaydi). 
Payvandtag sifatida foydalaniladi.
Qizil olma (M . Niedzwetskyana) 
yowoyi holda Tyanshanda 
uchraydi. Madaniy holda 0 ‘rta Osiyo va G ‘arbiy Xitoyda o ‘stiriladi. 
Seleksiyada rangli olm alar chiqarishda ishlatiladi.
74

---

Pakana olma (M . Pumila) 
Kavkaz, Qrim, 0 ‘rta Osiyoda o ‘sadi. 
0 ‘rmon olmasiga yaqin, kichikroq daraxt. Uning tur xili dusen va 
paradizkadir.
Dusen (M.praecox). 
Bo‘yi 5—6 m parxash yo‘li bilan qalamcha 
va ildiz bachkisidan ko‘paytiriladi. 0 ‘rta bo‘yli payvantag sifatida 
foydalaniladi.
Paradizka (M . paradisiacal) 
past bo‘yli butasimon daraxt, 
patak ildizi va ildiz bachkisidan ko‘paytirish uchun foydalaniladi. 
Pakana payvandtag sifatida foydalaniladi.
Nok. Mevasining tarkibida 10,8—12,7% shakar, 0,13—0,30% 
kislotalar, 0,35% gacha pektin va 0,3% kul elementlari bor.
N ok tog‘ oldi sharoitida yaxshi o ‘sadi. Ayrim daraxtlaridan 1,0 — 
1,4 t hosil olish mumkin. 60 ga yaqin yowoyi turlari m a’lum.