Seleksiyasi va navshunosligidan amaliy mashg

M ashg‘uIot uchun kerakli jihozlar: 
ekinlarning novdalari, 
o ‘simliklar gabitusi to ‘g‘risidagi rasmlar, jadvallar, kasallangan 
novda va meva namunalari.
Asosiy tushunchalar: 
meva va rezavor meva ekinlarining bio­
logik belgilari; bog‘ tipi, daraxt kattaligi, daraxtning o ‘sish kuchi, 
daraxtning balandligi, holati, shox-shabbasining shakli, qalinli­
gi, novdalarning o ‘sish kuchi, kurtaklarning uyg‘onuvchanligi, 
solkashlik, spurlik va boshqa belgilari, ularning seleksiyada va ish­
lab chiqarishdagi ahamiyati.
Bog‘ tipi 
belgisi maydon birligidagi daraxtlar soni bilan belgi- 
lanib, quyidagi guruhlarga bo ‘linadi:
— oddiy — 1 ga yerda 250 tagacha;
— yarim intensiv — 500—1000 ta;
7

---

— intensiv — 1500—2500 ta;
— super intensiv — 2500—10000 ta;
— yaylov (polisiklik) — 25000 dan ko‘p daraxt bo ‘ladi. 
Daraxt kattaligi: 
hajmi, gabitus (shakli), bir xil agrotexnika
sharoitida, bir xil payvandtagda yetishtirilgan turli navlar taqqos- 
lab aniqlanadi.
Kattaligi — katta, o ‘rta, kichik.
Aniqroq baholash uchun daraxt b o ‘yi, shox-shabbasining 
diametri o ‘lchanib, geometrik figuralarning hajmini aniqlash for- 
mulalari bilan aniqlanishi mumkin:
V shar hajmi = 4/3 лг2
V konus hajmi = 1/3 лг2 h
V kesilgan konus hajmi = 1/3 7ih (r,2 + r22 + r, r2)
V silindr hajmi = лг2 h
Bu yerda
: r — radius, h — balandlik.
Keyingi olingan k o ‘rsatkich k o effitsien tg a (0,6 — 0,9) 
ko ‘paytiriladi. Koeffitsient kattaligi shox-shabba shakli bilan 
o ‘lchanadi.
Daraxtning o ‘sish kuchi 
— bir vaqtda yonm a-yon o ‘suvchi, 
bir payvandtagga ega, bir xil sharoitda o ‘stiriladigan navlar taqqos- 
lanib aniqlanadi.
Bu belgi bo‘yicha navlar tez, o ‘rtacha va sekin o ‘suvchi daraxt - 
larga bo‘linadi.