Seleksiyasi va navshunosligidan amaliy mashg

Oddiy (Jaydari) shaftoli (R. Vulgarus) 
0 ‘rta Osiyoda yow oyi 
holda uchraydi, bo ‘yi 6—9 m, shox-shabbasi tarvaqaylagan, tez 
o ‘sadi, ko‘plab novda chiqaradi. Ekilayotgan navlar ko‘pgina o d ­
diy turga mansub.
Farg‘ona shaftolisi (anjir shaftoli) (R. Ferganensis) 
0 ‘rta 
Osiyoda ekiladi. Danagi sirti parallel bujmayadi, ko‘pincha m e­
valari yapaloq bo ‘ladi.
David shaftolisi (R. Davidiana). 
Bo‘yi 8 m gacha yetadi. M e­
vasi burishgan, yashil-sarg‘ish. Shimoliy Xitoyda yowoyi holda 
o ‘sadi. Sovuqqa, qurg‘oqchilikka, issiqqa chidamli. 0 ‘rik, bodom
va olxo‘ri uchun payvandtag sifatida foydalaniladi.
Mir shaftolisi (P. Mira) 
Xitoyda, dengiz sathidan 
3000 m
balandda yowoyi holda o ‘sadi. Bir yillik novdasining uzunligi 1 — 
1,5 m. 
Sho‘r yerlarda 
7—10 
yildan ortiq yashaydi. Issiqsevar, ba- 
horgi sovuqlardan kurtaklari kuchli zararlangan.
Danakli meva ekinlaming seleksiyasida asosan duragaylash keng 
qo‘llaniladi.
Danakli meva ekinlari seleksiyasida duragaylash dan foydalanil- 
ganda ota-ona form alarini tanlashning asosan ekologo-geografik 
usuli qo ‘llaniladi. 0 ‘rikda, asosan, yowoyi formalari, shaftolida 
oddiy shaftoli turlari, olxo‘ridan madaniy formalaridan foydalanib,
58

---

agar o ‘zak formalarini duragaylashdan foydalanilganda madaniy 
form alarva navlar bilan pog‘onali chatishtirishlar usuli qo‘llaniladi. 
O 'rik seleksiyasida xo‘jalik belgilari bo ‘yicha qimmatli mutan for- 
m alarni tanlash, poliploidiya, murtaklarni sun’iy ozuqa muhitida 
o ‘stirish keng qo‘llaniladi.
Shaftoli seleksiyasida turlararo va turkum lararo duragaylash, 
fizikaviy va kimyoviy mutagenez, mayda mevali navlar yaratish 
uchun poliploidiya usullari keng qo‘llaniladi. Danakli meva ekin­
lari juda erta mevalari pishadigan navlarini yaratish uchun uzoq 
formalarni duragaylash murtaklaming sun’iy ozuqa muhiti ustidagi 
usul qo‘llaniladi.