Seleksiyasi va navshunosligidan amaliy mashg

Oddiy o ‘rik (Armenica vulgaris) 
ning m adaniy va yow oyi 
formalari bo‘lib, yowoyilari 0 ‘rta Osiyo tog‘larida uchraydi. Ye- 
tishtiriladigan zonaga qarab bu o'rik turi b ir necha guruhga 
b o ‘linadi:
Farg‘onada quritiladigan - Boboiy, Isfarak, Qandak, M ir- 
sanjali, Subhoni, Xurmoiy navlari, bular kasalliklarga chidam siz 
navlar.
Zarafshon vohasida asosiy Arzami, Ahrori, Gulyungi, Jav- 
pazak, Maxtabi navlari yetishtiriladi.
Bu kasalliklarga birm uncha chidamli hisoblanadi.
Xorazm hududida — Nukul, Payvandi, Kuzgi, Xoraz kabi 
xuraki navlari ekiladi. Bu navlar kasalliklarga chidam siz, lekin 
sovuqqa chidamli.
Sibir o‘rigi (A.sibirica) 
buta yoki daraxt shaklida o ‘sadi, juda 
erta gullaydi. Mevasi iste’mol uchun yaroqsiz. Danagi etidan juda 
oson ajraladi, mag‘zi juda achchiq. Bu tu r o ‘z joyida sovuqqa juda 
chidamli.
Boshqa o'riklarga payvandtag sifatida foydalaniladi.
Mangchjurya o ‘rigi (A.manshirica) 
bo ‘yi 20 m ga yetadi. So- 
vuq-qa chidamli. Payvandtag sifatida foydalaniladi.
David o ‘rigi (A.Davidianacor) 
Sibir o ‘rigiga yaqin turadi. So­
vuqqa chidamli.
Xitoy o‘rigi — mumc (A.mume) 
Xitoy va Yaponiyada o ‘stiriiadi. 
Issiqsevar, o‘ta namlikka va ildiz bakteriyasi kasalliklariga chidamli. 
Manzarali daraxt va payvandtag sifatida foydalaniladi.
0 ‘zbekistonda, asosan, ertapishar va o ‘rtapishar navlari keng
56

---

tarqalgan. M ahalliy o ‘rik navlari kuchli (15 m gacha) o ‘sadi, ser- 
hosil, 100 yilgacha yashaydi.
Mevasi naviga qarab may oxirlaridan sentyabrgacha pishadi, 
o ‘rtacha vazni 25—30g, turli rang va shakllarda bo ‘ladi.
0 ‘rik daraxtlari qattiq sovuqqa chidam li, lekin eng muhim 
kamchiliklaridan biri meva kurtaklarining tez uyg‘onib, gullay 
boshlashidir.
Agar qishda vaqti-vaqti bilan sovuq bo ‘lib tursa kurtaklar 
uyg‘onib qoladi va fevral oyining o‘rtasidagi 18 — 20° S sovuqda 
nobud bo‘ladi.
Gullari ochilish davrida 5—6° S, tugunchalari 1,2° S da nobud 
bo'ladi.