Səmayə MƏMMƏD qızı mustafayeva
partnyorluq münasibətlərinin genişləndirilməsi tədbirləri haqqında”
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Böyük Britaniya üçün Birinci dünya müharibəsinin nəticələri
155 partnyorluq münasibətlərinin genişləndirilməsi tədbirləri haqqında” sərəncam imzalandı. Azərbaycan – ABŞ iqtisadi münasibətlərinin yaranması və bütün sonrakı inkişafında neft amili həlledici rol oynamışdır. Təsadüfi deyildir ki, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (ARDNŞ) xarici enerji kompaniyaları ilə 1994-cü il sentyabrın 20-də imzaladığı ilk neft müqaviləsində ABŞ-ın 4 iri neft şirkəti aşağıdakı mühüm pay faizləri ilə təmsil olunmuşdur. 1. Amoko – 17.01 % 2. Yunokal – 10.0489 % 3. Ekson – 8.0006 % 4. Penzoyl – 4.8175 % Azərbaycanın zəngin enerji ehtiyatlarına malik olması ABŞ-ı respublikamızla sıx iqtisadi və siyasi münasibətlər qurmağa vadar edən olduqca əhəmiyyətli amil olsa da, hər halda yeganə cəhət deyildir. Azərbaycan – ABŞ əlaqələri iqtisadiyyatın digər sahələrində də qurulmuşdur. 156 BÖYÜK BRİTANİYA 1918 – 2007 – Cİ İLLƏRDƏ 157 Böyük Britaniya üçün Birinci dünya müharibəsinin nəticələri 1914-1918-ci illəri əhatə edən Birinci dünya müharibəsinin başlıca iştirakçılarından biri də Antantanın əsas təşkilatçılarından olan Böyük Britaniya idi. Antanta dövlətlərinin canlı qüvvə və maddi cəhətdən üstünlüyü onların, o cümlədən, Böyük Britaniyanın müharibədə qələbəsinə səbəb oldu. 1918-ci ilin noyabr ayının 11-də səhər saat 11-də İngiltərədə birinci dünya müharibəsinin qurtardığı elan edildi. Müharibənin başa çatdığı ərəfədə İngiltərədə Lloyd Corcun koalision hökuməti dururdu ki, onun da tərkibinə üç partiyanın – liberalların, mühafizəkarların və leyboristlərin nümayəndələri daxil idi. İkipartiyalı sistem ingilis burjuaziyasının ənənvi xüsusiyyəti olsa da, müharibənin yaratmış olduğu şərait ingilis burjuaziyasını koalisiyalı hökumət yaratmağa məcbur etmişdi. Leyborist partiyasının və tred-yunionların liderlərində koalisiyaya münasibət məsələlərində fikir ayrılığı mövcud idi. Leyborist partiyasının sadə üzvləri burjuaziya ilə əməkdaşlığın qəti əleyhinə idilər. Onlar liberallar və mühafizəkarlarla əlaqəni kəsməiyn tərəfdarı idilər. 1918-ci ilin dekabrında keçiriləcək parlament seçkilərində koalisiya məhdud tərkibdə çıxış etdi. Onun tərkibinə ancaq mühafizəkarlar partiyası və Lloyd Corcu müdafiə edən liberallar partiyasının bir hissəsi daxil oldu. Onlar parlament sekilərini Almaniya üzərində qələbə ilə əlaqədar xalq kütlələrinin əhval- ruhiyyəsinin hələ yüksək olduğu üçün tez keçirmək istəyirdilər. Onlar parlamentdə əksəriyyət qazanmaq və hakimiyyəti əldə saxlamaq istəyirdilər. Həmçinin ölkədə inqilabi «əhval-ruhiyyənin qarşısını almaq üçün də seçkilərin tez keçirilməsində burjuaziya maraqlı idi. Koalisiya seçkilər ərəfəsində demaqoq bir proqramla çıxış etdi. Onlar öz proqramlarında göstərirdilər ki, bütün xalqın, ilk növbədə isə fəhlə sinfinin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün mümkün olan bütün tədbirləri görəcəklər. Lloyd Corc belə bir şüar irəli sürmüşdür ki, «İngiltərəni döyüş səhnəsindən qayıtmış qəhrəmanlara layiq bir ölkəyə çevirmək lazımdır. Bunun üçün pulu haradan tapılacağı sualına isə Lloyd Corc cavab verirdi ki, «bütün vəsaiti almanlar ödəyəcəklər». 158 1918-ci ilin parlament seçkilərində leyboristlər partiyası da geniş proqramla çıxış etdi. Bu proqramda göstərilirdi ki, həyat üçün vacib olan xidmət sahələrində demokratik nəzarət təmin edilməli, təxirə salınmadan millliləşdirmə aparılmalıdır. Milliləşdirmə ilk növbədə daş kömür sənayesini, dəmir yolları, ticarət gəmiçiliyini, silah istehsalını və elektrik enerjisini əhatə etməlidir. Minimum əmək haqqı təyin edilməli, işsizlik təhlükəsinə son qoyulmalıdır. Leyboristlər həmçinin vəd edirdilər ki, Rusiyaya hərbi müdaxiləyə son qoyulacaq, ingilis qoşunları Rusiyadan çıxarılacaqdır. İrlandiya və Hindistana azadlıq verilməsi də onların proqramlarında öz əksini tapmışdır. Seçkilər ərəfəsində yeni parlament islahatı keçirildi. Bu islahat nəticəsində seçicilərin sayı 8 milyondan 21 milyon nəfərə qədər artdı. İlk dəfə olaraq 30 yaşına çatmış qadınlar parlamentə seçmək və seçilmək hüququ əldə etdilər. Həmçinin 21 yaşına çatmış bütün kişilər də seçki hüququ qazandılar. Ordudan tərxis edilmiş əsgərlərə işlə təmin edilənə qədər yaşayış xərci ayrıldı. Hərbi istehsalın ixtisarı ilə əlaqədar işsiz qalan fəhlələrə də maddi yardım göstərildi. 1918-ci ilin dekabrında parlament seçkiləri ölkədə hərbi vəziyyətin qaldığı bir vəziyyətdə keçirdiyi üçün onu «Xaki» seçkiləri də adlandırırdılar. Bu seçkilərdə mühafizəkarlarla liberalların bloku əksəriyyət qazanaraq 484 yer tutdular. Mühafizəkarlar 338, liberallar isə 136 yer qazandılar. Leyboristlər partiyası 59 mandat qazandı. Yenə də koalisiyalı hökumət təşkil edildi və bu hökumətə Lloyd Corc rəhbərlik etdi. 1918-ci ilin parlament seçkiləri liberallar partiyasının necə dərin böhran keçirdiyini göstərdi. Bunun səbəbi ilk növbədə onunla izah olunmalıdır ki, liberallar partiyası azad rəqabətin hökm sürdüyü dövrdə ticarət və sənaye burjuaziyasının mənafeyini müdafiə edən siyasi partiya kimi meydana gəlmişdi. Bu partiya XIX əsrin sonuna qədər İngiltərənin siyasi həyatında mühüm rol oynamışdır. 1900-1903-cü illərin dünya iqtisadi böhrana nəticəsində kapitalizm özünün yüksək mərhələsi olan imperializmə keçdi. Azad rəqabətin yerini inhisarlar tutdu. İqtisadiyyatda baş verən bu dəyişiklik siyasətdə də öz təzahürü tapdı. Ona görə də liberallar partiyası öz siyasi nüfuzunu itirməyə başladı. İngiltərədə ikipartiyalı sistemdə liberallar partiyasının yerini tədricən leyboristlər partiyası tutmağa başladı. Leyboristlər partiyasının 1918-ci ildə qəbul edilmiş nizamnaməsində partiyaya üzvlük məsələsində belə bir dəyişiklik Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|