Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 59 də daima əzaba salmaq hansı vicdansız yaradıcıya lazım olub?" kimi cümlə ilə başlamaq intellektual oxucunun diqqətini cəlb etmək üçün ən yaxşı moti- vasiyadır. Bunu oxuyan və bəşəriyyətin halına bələd olan oxucu əsəri acgözlüklə qarşılayır. Əgər bu ifa- dəni oxuyan dindar oxucudursa, onun da diqqətini çəkir. Lakin həmin oxucu bəsirət gözünü bağlayıbsa, həyata yalnız bir pəncərədən baxırsa, o zaman əsər də, müəllif də elə həmin andan onun üçün bitmişdir. Ona görə də İsa Muğanna yaradıcılığı oxucusundan mütaliəli olmağı, şərq və qərb fəlsəfəsini, tarixini yaxşı bilməyi, siyasi prosesləri analiz etmə bacarığını tələb edir. Əsərin ilk səhifəsində yaradılan bədii ziddiyyət oxucuda çaşqınlıq yaradır. Çünki verilmiş iki cümlə- lik fikirdən sonra əminliklə "Var cəhənnəm", – deyir. Bu ifadə o qədər inandırıcı səslənir ki, cəhənnəmin varlığına şübhə qalmır. Üstəlik müəllif ənənəsinə sadiq qalaraq burda da öz dilindən danışır və ha- disələri şahidlik yolu ilə izah edir. Bu dünyadan sonra başqa bir dünyanın olduğu- nu mifik düşüncə də, bütün dinlər də söyləməkdə- dir. Və beləcə, oxucusuna "fantastikasız fantastika" deyə-deyə gərgin, düşündürücü, beyni şoka salan fikirlərlə bir həzz yaşadır. Oxucu kitabı əlindən yerə qoyduğu zaman ağlından ilk keçən bu olur: görəsən, bunlar doğru ola bilərmi? Bu isə yazıçının məqsədi- nə çatması, ideyasına inandırması deməkdir. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 60 "İsa Muğannaya görə, dünyanı dəyişdirən təhrif sözlərdir. Qoca Şərqin böyük müdriki Konfutsi dey- irdi ki, sözlər (adlar) mənasını dəyişəndə insan azad- lığını itirir". 36 Bəli, Muğannaya görə dünyanı dəyişdirən təhrif- lərdir və o, bir ömür bu təhrif sözləri yaratdığı yeni bir düşüncə sisteminin dili ilə izah etməyə və ya çevirməyə çalışıb Lakin "Cəhənnəm" əsərində müəl- lif sözlərin yox, uzun illərdən bəri insan şüuruna yeridilmiş "Cəhənnəm"in mahiyyətinin təhrifini san- ki oxucusuna həzm etdirir. Oxucusuna cəhənnəm əzabı verməkdən belə çəkinmədən. Nizami Cəfərov İsa Muğannanın təhrif anlayışına bu cür qiymət verir: Yaradıcılığının ikinci dövründə İsa Muğanna üsyankar bir ehtirasla elan etdi ki, dünya təhrif olu- nub! Və cəsarətlə deyə bilərəm ki, bu "təhrif (təhrif olunma)" məfhumu Azərbaycan yazıçısının dünya ədəbi bədii təfəkkürü miqyasına qalxan (dünya ədə- biyyatını zənginləşdirən) böyük kəşflərindən biridir. Əsərin qəhrəmanı, "çekist", satqın, iblisin qulluq- çusu Bünyad bəyə verilən cəhənnəm əzabı, onun yandırılaraq saflaşdırılması oxucunun nəfəsini kəsir, o həyəcanı qəhrəmanla birgə yaşayır. İsa Muğanna "İdeal" əsərində oda olan münasi- bətini bəyan etmiş, onu "həqiqət" adlandırmışdır. Türk mifologiyasına diqqət etsək, oda münasibət İs- lam dinindən və şərq fəlsəfəsindən tamamilə fərqli- dir. Qədim türk xaqanlarının yanına gələn elçilərin odun arasından keçirilməsi və ya tullandırılması 36 Rüstəm Kamal, İsa Muğanna: Ün və İşıq məqamı. (525.az. 14.10.13) İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 61 saflaşma əlaməti idi. Od qədim türklərə görə ocağın (ev, ailə) ruhunu özündə ehtiva edirdi. Şamanizmə görə də hər kəs öz odunun, yəni ocağının ruhunu qorumalı idi. Odu sönmək, ruhun ölümü demək idi. İsa Muğannaya görə təhrif ayələr, təhrif fikirlər odun mahiyyətini dəyişib. Cəhənnəmə "Quran"da və hədislərdə münasibət demək olar ki, eynidir. "Ayələrimizi inkar edənləri oda (Cəhənnəmə) atacağıq. Onların dəriləri bişdikcə, əzabı (həmişə) dadsınlar deyə, o dəriləri başqası ilə əvəz edəcəyik". 37 Əbu Hüreyrə rəvayət edirdi ki, o, peyğəmbərin belə dediyini eşidib: "Adəm oğullarının yandırdığı od, cəhənnəm odunun yetmişdə biri qədərdir" (Bu- xarı, Müslim). Bir dəfə Kab Ömər ibn əl-Xəttaba deyib: "Əgər Cəhənnəmin qapıları bu dünyaya heç olmasa ökü- zün burnunun dəliyi qədər şərqdə açılsaydı, qərbdə- ki adamın beyni qaynayıb tökülərdi". Peyğəmbər (s.ə.v.) həmçinin deyib: – "Cəhən- nəmin Odunu o ağ olana kimi min il qalayıblar, sonra qırmızı olana kimi daha min il və sonra qara olana kimi daha min il yandırmışlar. O, zülmət gecə kimi qaradır" (ət-Tirmizi, İbn Macə). Uca Allah deyib: "Günah qazananlara günah- ları qədər cəza verilər. Onları zillət basar (bürüyər). Onları Allahdan (Allahın əzabından) heç kəs qurtara bilməz. Onların üzü sanki gecənin zülmət parçaları 37 Ziya Bünyadov, Vasim Məmmədəliyev. “Qurani Kərim” Bakı, 1997, s 56. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 62 ilə örtülmüşdür. Onlar cəhənnəmlikdirlər, özləri də orada əbədi qalacaqlar!" 38 Həqiqətən, insan Cəhənnəm odunu təsəvvür edə bilmir, amma hər şeyi udmağa hazır olan bu dün- yanın oduna baxmaq kifayət edər. Buna görə də mömin əcdadlarımız ona baxdıqda Allahdan qorxu hissi keçiriblər. Uca Allah deyib: – "Bəs (yaş ağacdan) yandırdığınız oda nə deyirsiniz? Onun ağacını yara- dan sizsiniz, yoxsa biz?! Biz onu (sizi cəhənnəm odu ilə qorxutmaqdan ötrü) ibrət dərsi və səhrada olan müsafirlərin faydalanması üçün yaratdıq. 39 Özünü dini alim elan edən Harun Yəhya isə cəhənnəm xofunu bir az da artıraraq belə izah edir: Cəhənnəm... Allahın “Qahhar” (qəhredici), “Cabbar” (istədiyini zorla etdirən), “Müntəqim” (intiqam alan) kimi adlarının sonsuza qədər təcəlli edəcəyi bu yer insana hər tərəfdən acı vermək üçün xüsusi bir yara- dılışla yaradılmışdır. Quran ayələrində cəhənnəm yaşayan bir canlı kimi təsvir edilir. Bu canlı inkar- çılara qarşı qəzəb, nifrət, hirs və istəklə doludur. Ya- radıldığı gündən bəri səbirsizliklə Yaradıcısını inkar edən kafirlərdən intiqam almağı gözləyir. Ayələrdən məlum olduğunа görə, cəhənnəm insana dəlicəsinə susamışdır. Kafirlərə olan nifrətinə görə çılğına dön- müşdür. Yalançıları gördüyü zaman qəzəbinin şid- dətindən parçalanacaq kimi olur. Bu atəşin yaradılı- şının tək məqsədi vardır - qəhredici bir əzab vermək. 38 Ziya Bünyadov, Vasim Məmmədəliyev. “Qurani Kərim” Bakı, 1997, s 27. 39 Yenə orda, s 71-73 Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|