Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 67 ehtiyyatla təqdim edir. Əgər İsa Muğanna Ün eşidə- rək "İdeal" və ondan sonra yazdığı əsərləri tarixi araşdırma əsərləri kimi, açıq-açığına yeni düşüncə sisteminin yaradıldığını elan edərək fəlsəfi kitablar kimi təqdim etsə idi, indi hər kəsin bu əsərlərə mü- nasibət bildirməsi bir az asan olardı. Muğanna əsər- lərini bədii əsər kimi təqdim etdi, amma bu fikirlərin qaynağı olduğuna inandı və inandırmağa çalışdı. Bu baxımdan türkiyəli araşdırmaçı alim Arif Təkin sanki İsa Muğannanın "din təhrifdir" fikrini tarixi faktlarla isbatlamağa çalışır və "Quranın Kökəni" əsərində gə- tirdiyi dəlillər insanı inandırmaya bilmir. Həmin kitabın müqədimməsində verilən aşağıdakı kiçik parça sanki İsa Muğanna yaradıcılığının göstərmək istədiyi ideya idi. "Madam ki, İslam dini Allahdan gələn ən mükəmməl sistemdir, o halda ona bağlanan insanların hər baxımdan huzur içində və daha yaxşı yerlərdə olmaları lazım idi". 41 Professor Tahirə Məmmədin "Muğannanın Ünü və “GurÜn”ü" məqaləsində təhrif anlayışına müna- sibəti də bu baxımdan çox maraqlıdır: "Gerçək bilik- lərimiz, qəbul etdiklərimizlə yanaşsaq bir çox məsə- lələrdə, xüsusən dinə aid təhrifləri düzəltmə cəhdin- də – ƏlAğ – Allah, BağOdMən – Məhəmməd, EySar- İsa, GurÜn-Quran yozumlarında, onların muğ ka- hinləri ilə yan-yana qoyulmasında yazıçı ilə razılaş- maq çətindir. Ancaq əməlin və məqsədin gözəlliyi yazıçını adı çəkilən müqəddəslərin idealından uzaq- laşdırmır, əksinə, onların yolunu, izini davam etdi- 41 Arif Tekin. Kuranın kökəni. Berfin yayınları, İstanbul: 2013, s 6. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 68 rən kimi qəbul edirik Muğannanı. Nəsimi, Yunus Əmrə, Seyid Əzim qədər onu da anlamağa çalışırıq və amalından, tənbehlərindən dərs alırıq". 42 Akademik İsa Həbibbəyli İsa Muğannanın təq- dim etdiyi konsepsiyaya obyektiv movqedən baxa- raq müəllifin təhrif deyə təqdim etdiyi dünyanın sa- dəcə İsa Muğannaya aid olduğunu qeyd edir: "İdeal" romanı çap olunduqdan sonrakı şəxsi hə- yatı və yaradıcılığı göstərdi ki, İsa Hüseynov özünün bu əsərlərində inandığı və sanki hətta yaşadığı dün- yanı təqdim etmişdir. "İdeal"da və sonrakı əsərlərin- də İsa Hüseynovun inanaraq formalaşdırdığı SafAğ dünyası ədəbiyyat üçün utopiya kimi görünsə də, İsa Hüseynov üçün gerçəkliyin ifadəsidir. Əgər bu fəl- səfə "İdeal"la bitmiş olsaydı, onda SafAğ yolu İsa Hüseynovun yaradıcılığında keçici bir ovqat, yaxud keçid dövrü romanı kimi qəbul etmək olardı. Lakin yazıçının bundan sonra yazdığı "Qəbiristan", "Cə- hənnəm" "GurÜn" "İsahəq, Müsahəq", "İlan dərəsi" kimi əsərlərində "İdeal"-da təqdim olunan dünyanın da sistemləşdirdiyinin, dərinləşdirildiyinin şahidi olduqdan sonra bütün bunlara İsa Muğanna dünyası kimi baxmaqdan başqa yol qalmır. 43 Əsərdə maraqlı məqamlardan biri də Bünyadın ətrafında gördüyü qızların-hurilərin (əslində bu hu- rilər onun yerdə zorladığı, aldatdığı qızlar idi) onu öpməsi səhnəsidir. Bu öpüşlərdən birindən sonra Klara ilə Bünyad bəy arasında belə bir dialoq olur: 42 Ölümdən sonrakı həyat, Məqalələr toplusu, Bakı: Hədəf nəşrləri, 2014, s 7. 43 Arif Tekin. Kuranın Kökeni. İstanbul: Berfin Yayınları,2013, s 6. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 69 Əziz dostun Rahibin sevgilisi Klaranın öpüşü şirin- dimi?! OdÜnüm yandırırmı, bəy?! İrəli bax! Klaranı necə öldürdüyünü görürmü kor gözlərin?! Bünyad bəy mızıldanıb: – Qurtar bu oyunu! Qurtar! Qurtar, – dedi. Sərvinaz eyni sakitliklə başını buladı: – Mümkün deyil, bəy. Cəhənnəmdə hər günahın min, milyon dəfə fəzada təkrar olunacaq ki, bətnin saflaşsın. Əslində Bünyad bəy Klaranın vüsalına çatmaq üçün kəmərini açmalı idi. O, buranı cənnət hesab edirdi. Çünki onun düşündüyü qır qazanından, qıl körpüsündən əsər-əlamət yox idi. Ətrafında gözəl qızlar, bolluca yemək və şərab var idi. Və ona o qızlardan hansı ilə istəsə, yata biləcəyi söylənilmişdi. Lakin onların öpüşü zəhərli söz, saflaşdırma iksiri idi. Yaranın üstünə tökülən kislota kimi. Əməlləri ona göstərildikcə, söyləndikcə o əriyir, yanır, qov- rulur və belə saflaşır. Cəhənnəmə verilən bu ədəbi yozum, əlbəttə ki, qədim türk təfəkküründən gəlir. Çünki türklərin oda münasibəti bir çox xalqlardan daha fərqlidir. Onların odla saflaşma ənənələrinə biz həm şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrində, həm də yazılı ədəbiyyatımızda rast gələ bilirik. Koroğlu das- tanında İşığın Qıratın qanadlarını yandırması Rövşə- nin etdiyi yanlışın nəticəsi idi. Və işıq Rövşənə bir dərs vermiş olur, səbr və dözümlü olmağa işarə edir. "Əsli və Kərəm" dastanında millətin qoyduğu qada- ğaları pozmaq istəyən Kərəmin alışıb yanması da bir növ odun müqəddəsliyinə işarə idi. Hüseyn Cavid Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|