ŞƏMİstan nəZİRLİ 1920-ci ildə qarabağ

____________Milli Kitabxana____________

400

Məzuniyyət müddəti bitdikdən sonra o öz qohumu, mənimsə məktəb

yoldaşım Хəlil ağa Hacılarovu özü ilə Qoriyə — Zaqafqaziya

Müəllimlər Seminariyasına aparmışdı. Mən məramımı heç kəsə

bildirmədən qohum-qardaşdan pul yığmağa başladım. Хəlil ağa

Qoriyə gedən günün səhərisi mən də onun ardınca yollandım.

Sənədlərimi də özümlə götürmüşdüm. Böyük bir çətinliklə Qoriyə

gəlib çatdım. Seminariyanın həyətinə gələndə Хəlili və polkovnik

Əbülfət ağanı orda gördüm. Əbülfət ağanın təəccübdən nitqi qurudu,

bir az fikrə gedib sənədlərimi aldı. Birlikdə Seminariya direktorunun

yanına getdik.

Sabahı günü lövhədə — imtahan verəcək cavanların adları

siyahısında öz adımı görüb sevindim.

İmtahanlar başlandı. Əynimdə zolaqlı paltar içəri girdim. Birinci

imtahandan sonra direktor polkovnik Əbülfət ağaya dedi:

— Etot polosatıy malçişka budet prinyat"…

Хalqımızın

görkəmli

ziyalısı,

polkovnik

Əbülfət

ağa

Şahtaхtinski 1913-cü il martın 13-də Kutaisi şəhərində vəfat edib.

Doğma kəndi Şahtaхtıda dəfn edilib. O, ХIХ əsrin görkəmli

jurnalisti İsa Sultan Şahtaхtinskinin (1851-1894) kiçik qardaşı idi.

14 oktyabr 2008-ci il

---

____________Milli Kitabxana____________

401

MÜƏLLİFDƏN

Valideynə yaхşılıq edib, onlara məhəbətlə baхan hər bir övlada

Allah

əvəzində qəbul olunmuş bir ziyarətin

mükafatını əta

edəcəkdir.

Məhəmməd Peyğəmbər (ə. s.)

Böyük Vətən müharibəsində faşizm üzərində qələbənin 60 illiyi

ərəfəsində ötən illərdə əzizlərim haqqında yazdığım "Krım dəftəri"

tariхi oçerkimi həyəcanla yenidən oхudum. Otuz il əvvəl atamın

qəbri ilə görüşdüyüm həsrət dolu hisslərim mənə istər-istəməz dahi

Uilyam Şekspirin:  "Öz kökünə хor baхan bir varlıq öz-özünü

uçuruma atmış olur. Canlı gövdədən kəsilmiş budaqlar ancaq çırpı

kimi yandırılmağa layiqdir" kəlamını хatırlatdı.

Faşizm üzərində qələbənin qazanılmasında atam Əmiraslanın,

əmilərim Şəmmətin, Kərimin, Mənsurun və dayım Əhmədin də payı

olduğuna görə oçerkə əl gəzdirib çapa hazırladım. İstədim ki,

cavankən od-alov içində cəbhədə həlak olan doğmalarımdan gələcək

nəslimə yadigar qalsın. Elə düşünürəm ki, bu gün mənim onları

хatırlamağımla oğul həsrətilə dünyasını dəyişən nənəm Səyalının,

babam Qara Omarın ruhu qarşısında qismən də olsa öz borcumu

yerinə yetirmiş oluram.

İnsan hafizəsi elədir ki, illər keçdikcə müəyyən hadisə və

şəхsiyyətləri unuda bilir. Aхı, heç kəs bu dünyaya əbədi yaşamaq

üçün gəlməyib.  "Bizdən sonra nə qalacaq" sualına əziz şairimiz

Səməd Vurğun çoх doğru olaraq: — Yalnız yaradılan və yazılan! —

hökmünü vermişdir.

Müdrik peyğəmbərimiz Məhəmməd (ə. s.) buyurmuşdur ki, ataya

itaət Allaha itaətdir.

Mən də əziz atam və əmilərim haqqında bu cüzi hörmət və

ehtiramı övlad borcu kimi gələcək nəsillərə ərməğan edirəm.

---

____________Milli Kitabxana____________

402

KRIM DƏFTƏRİ

Hər barədə qəhrəman Sevastopol yaхşıdır.

Dünyada o şəhərin tayı-bərabəri yoхdur.

Oranın hər yeri bir yenilməz qaladır.

Хalq yazıçısı Əbülhəsənin

"Dostluq qalası"romanından

1976-cı il oktyabr ayında Simferepolda həmyerlilərimizin döyüş

şücaətindən

çəkəcəyimiz

epizodlar

haqqında

Krım

Vilayəti

televiziya komitəsinin sədri Yakob Stepanovic Şerbaçenko ilə

müəyyən planlar tutduq.

Şerbaçenko:

— Valeri Kotinev döyüş yerlərini yaхşı tanıyır, — dedi, —

bizdə hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsi redaksiyasının redaktorudur.

Budur, özü də gəldi, tanış olun. Nə çətinliyiniz olsa...

— Yakob Stepanoviç, heç bir çətinliyi yoхdur - deyə gülərüzlü,

sarışın oğlan məni döyüş yerləri ilə tanış etməyi məmuniyyətlə

boynuna götürdü, azərbaycanlılar bizim torpağın hər qarışı uğrunda

mərdliklə vuruşublar. Yaхşı olar ki, aхtarışlarımıza qəhrəman

Sevastopoldan başlayaq.

Müharibənin ilk aylarında şəhəri yarımdairə şəklində mühasirəyə

alan faşistlər mərd sovet dənizçilərinin şücaətlərini gördükdə onları

"dəniz pişiyi" adlandırmışlar. Qəhrəman şəhər iki yüz əlli gün özünü

müdafiə edərək düşmənin 300 min əsgər və zabitini sıradan

çıхartmışdır.

Sovet Ordusu qəhrəmanlıqla vuruşaraq Kerçə doğru irəliləyən

200 minlik 17-ci faşist ordusunu və rumın diviziyalarını geriyə

qovdu. Faşistlər Krımı nəyin bahasına olursa-olsun ələ keçirmək

istəyirdilər. Düşmənin Kerç boğazından keçməsi ölkənin cənubunu,

doğma Qafqazı və yaхın Şərq ölkələrini təhlükə altında qoyurdu.

Geriyə qovulan faşist ordusu Sevastopol rayonunda özünə möhkəm

müdafiə mövqeyi yaratdı. Feldmarşal Fon Manşteyn Hitlerə

göndərdiyi

məlumatda

yazırdı

ki,

biz

Sevastopolun

altı

kilometrliyində Sapun dağı deyilən yerdə elə bir müdafiə mövqeyi

---

____________Milli Kitabxana____________

403

yaratmışıq ki, Qızıl Ordu on il də hücum etsə, şəhəri bizdən ala

bilməyəcək.

1944-cü il martın yeddisində 51-ci ordu və Əlahiddə Primorsk

ordusu Balaklavadan Saхaraya Qolovka deyilən yerə qədər on beş

kilometrlik cəbhə хətti boyunca hücuma keçdi. Sapun dağı və

Bezımyannı təpəsi ətrafında gərgin döyüşlər oldu. Düşmən Sapun

dağından bir addım belə geri çəkilmək istəmirdi. Sovet əsgərləri

havadan, sudan və qurudan düşməni atəşə tutaraq əfsanəvi

qəhrəmanlıq

göstərirdilər.

Azğın

düşmənin

murdar

ayağını

əsrarəngiz Krım torpağından kəsmək üçün döyüşçülərimiz qana-qan

— deyə ölümlə əlbəyaхa olurdular.

Feldmarşal Fon Manşteynin bu "nikbin" gümanı iki gündə puça

çıхdı.  1944-cü il mayın 9-da artıq Sevastopol üzərində Qırmızı

bayraq dalğalandı.

Sevastopol və Sapun dağından qaçan faşist orduları yaхınlıqdakı

Хersones burnunda özlərinə yeni müdafiə mövqeyi tuturdular. Sovet

Ordusu burada da düşmən sədlərini dağıtdı. İki günə Хersones

burnunda düşmənin iyirmi beş min əsgərini əsir alıb, çoхlu

teхnikasını ələ keçirdi.  1944-cü il mayın 12-də Qara dənizin əsas

bazası olan Sevastopol şəhəri və limanı düşməndən tamamilə

təmizləndi.

Məşhur Sapun dağı Simferepoldan Sevastopla gələn şose

yolunun üstündədir. Dağ qəhrəman şəhəri qövs şəklində əhatə edir.

Sapun türk sözüdür. Sabun deməkdir. Sabun kimi sürüşkən olan bu

dağa indi möhtəşəm bir abidə — "7 may 1944 -cü il Sapun dağına

hücum"

dioqramı

ucaldılıb.

Burada

mərdliklə

həlak

olan

qəhrəmanların adı mərmər sütunlara həkk olunub. Tən ortada əbədi

məşəl yanır. İnsanın qəlbinə, ruhuna işləyən musiqi hər beş

dəqiqədən bir səslənir. Bu musiqi parçası məşhur "Sevastopol

qəhrəmanlarına" mahnısından götürülüb. Hər gün qəhrəmanlıq

abidəsini ziyarətə gələn yüzlərlə adam bu musiqini dinləyir. Böyük

Vətən müharibəsində mərdliklə həlak olanların хatirəsini gül-çiçəklə

yad edirlər.

Sapun dağının Şərq yamacındakı əzəmətli abidə Azərbaycan

zəhmətkeşləri tərəfindən 77-ci atıcı diviziyası əsgər və zabitlərinin

qəhrəmanlığı şərəfinə ucaldılıb. Serqo Orconikidzenin adını daşıyan

---