Sevda dulger tez

 

16 

2004’te  Avrupa  ve  dünya  genelinde  ekstazi  için  başlıca  kaynak  olmaya  devam 

etmiştir. 

Avrupa’da  genellikle,  ekstazi  olarak  satılan  hapların  %61’i  mevcut  tek 

psikoaktif  madde  olarak  MDMA  ya  da  MDEA,  MDA  gibi  başka  tür  amfetamin 

grupları  içermektedir.  Ekstazi  haplarının  MDMA  içeriği  partiler  arasında  (aynı 

logoya sahip olanlar arasında bile) hem ülkeler dahilinde hem de bir ülkeden diğerine 

büyük farklar göstermektedir (http://ar2006.emcdda.europa.eu). 

Efedrin ve psödoefedrin  metamfetamin için giriş  maddeleri olmakla beraber, 

1-fenil-2-propanon  (P-2-P)  da  amfetamin  imalatında  kullanılmaktadır;  3,4-

metilendioksifenil-2-propanon  (3,4-MDP-2-P),  safrol  ve  safrol  bakımından  zengin 

yağlar  yasadışı  MDMA  imalatında  kullanılmaktayken  piperonal  da  MDA’yı 

bireştirmek için kullanılmaktadır. Piperonalın pek çok yasal kullanımı bulunmaktadır 

ama  bunun  yanında  3,4-MDP-2P,  MDA  veya  MDMA  imalatında  giriş  maddesi 

olarak da kullanılabilmektedir.  

Geleneksel  olarak,  nüfus  araştırmaları,  kullanımlarının  genel  yaygınlığı 

esrardan  daha  düşük  olmasına  rağmen,  amfetamin  ve  ekstazinin  esrarla  birlikte  en 

yaygın olarak kullanılan yasadışı maddeler olduğunu göstermiştir. 

AB  Üye  Devletleri arasında, amfetamin ve ekstazi kullanımı  yalnızca birkaç 

ülkede  nispeten  yüksek  görünmekte  olup  bunlar  Çek  Cumhuriyeti,  Estonya  ve 

Birleşik Krallık'tır (http://ar2006.emcdda.europa.eu). 

 

1.2.1. Amfetaminlerin Tarihçesi 

Amfetaminlerin  temel  yapısını  oluşturan  fenilizopropilamin  molekülü,  efedrin 

sentezi  için  G.Alles  tarafından  1887  yılında  yapılan  tez  çalışmaları  sırasında  elde 

edilmiş  ve  daha  sonra  dekstroamfetamin  adını  almıştır.  Araştırmacı,  bu  maddenin 

uyarıcı  ve  duygu  değişikliğine  neden  olan  etkilerini  hayvanlarda  kendi  üzerinde 

yaptığı  denemelerde  görmüştür.  Daha  sonra  aynı  konuda  çalışmalar  yapan  Ogata 

metamfetamini  sentezlemiştir.  Asıl  elde  etmek  istediği  efedrinin  sentezini  ise  1929 

---

 

17 

yılında  yapmıştır.  Metamfetamin  ABD’de  Methedrin  adıyla,  1968  yılına  kadar 

piyasada  kalmıştır.  1932’de  Fransa’da  nazal  inhalasyon  için  benzedrin  (DL-

metilfeniletilamin:dlamfetamin) adını taşıyan nazal preparatlar piyasaya çıkarılmıştır. 

Bu  preparat  burundaki  konjestiyonu  iyileştirirken  aynı  zamanda  yorgunluğa  da  iyi 

geldiği  görülmüştür.  Bu  iki  ilacın  piyasada  bulunması  amfetamin  bağımlılığının 

yaygınlaşmasının etkenlerinden olmuştur. 

Amfetamin  başlangıçta  krizlerin  ve  şizofreninin  tedavisi  amacıyla 

kullanılmıştır. Ayrıca barbitürat doz aşımı, mutipl skleroz, migren, deniz tutması gibi 

birbiriyle bağıntısız birçok hastalığın tedavisinde tavsiye edilmiştir. 

1935’de amfetaminin narkolepsinin (uyku hastalığı) tedavisinde denenmesine 

izin  verilmiş,  hastaların  uyanık  kalmaları  ve  fonksiyonlarının  normale  dönmesi 

sağlanmıştır  ancak  1938’de  tedavi  edilen  narkolepsi  hastalarında  paranoid  psikotik 

reaksiyonlar ortaya çıkmıştır. 1937’de reçetelere yazılabilen bir ilaç olarak hiperaktif 

çocukların aktivitesinin azaltılmasında kullanılmaya başlanmıştır. 1939’da narkolepsi 

hastalarının  ilacı  aldıkları  zaman  acıkmadıkları  gözlenmiş  ve  iştah  kesici  olarak 

kliniklerde  kullanılmaya  başlanmıştır.  Yine  aynı  yıllarda  kamyon  şoförlerinin  uzun 

süre uyanık kalmak için kullandıkları görülmüştür. 1939’dan itibaren savaşta Alman 

ordusunda  dayanıklılığı  arttırmak  amacıyla  kullanılmaya  başlanmıştır.  II.  Dünya 

savaşında  Japon  ordusunda  özellikle  kamikaze  pilotların  tarafından  kullanıldı, 

savaştan sonra ise stokları tüketmek amacıyla metamfetamin reçetesiz olarak satıldı. 

1960’da ise Japon  hükümeti  amfetamin  bağımlılığını  ortadan  kaldırma çabalarına 

başladı.  1940  yılında  Freud’un  kötü  deneyimleri  unutularak  amfetamin  morfin 

bağımlılığının  tedavisinde  tavsiye  edilmiştir.  1944’de  çok  sayıda  kişi  amfetamin 

kullandığından  reçeteler  kontrol  altına  alındı,  bu  durum  kullanımı  oldukça  azalttı, 

ancak  bağımlılar  nedeniyle  karaborsada  amfetamin  alt  kültürü  doğdu.  Đsveç’te 

intravenöz  olarak  kullanılmaya  başlandı.  1968’de  Đsveç  amfetamin  ve  benzeri 

uyarıcıları yasakladı. (Söylemezoğlu, 2001). 

1946’ya  kadar  ABD’de  yasadışı  amfetamin  kullanımı  ile  ilgili  bilgi 

bulunmamaktadır,  1960’a  kadar  amfetaminlerin  suiistimali  yasal  olarak  üretilen 

---

 

18 

preparatlarla  olmuştur.  Eroin  bağımlıları  eroin  bulamadıkları  zaman  amfetamin 

enjeksiyonu  yaptıklarından,  bazı  hekimler,  metamfetaminle  eroin  tedavisi  için  yasal 

bir  olanak  yaratmayı  düşünmüşlerdir,  ancak  1965’te  uygulanmaya  başlayan  zararlı 

ilaçları  kontrol  kuralları  amfetaminlere  de  uygulanmıştır.  Amfetaminlere  yasal 

kontrolün  uygulanması  renk,  şekil  ve  marka  olarak  benzeyen  uyarıcı  kafein-efedrin 

tabletlerinin  piyasaya  çıkması  yanında,  illegal  piyasada  da  fiyatların  yükselmesi  ile 

de sonuçlandı. Ayrıca illegal metamfetamin laboratuarlarını sayısı da arttı. 1989’ da 

ABD’de,  yeni  bir  akım  olarak  “ice”  adı  verilen  metamfetaminin  hidroklorür 

kristallerinin,  sigara  şeklinde  kullanılması  başladı.  Bu  ürünün  ortaya  çıkışı  ile 

toksisite  raporlarında  artış  başladı.  ABD’de  acil  servislere  ulaşan  amfetamin 

zehirlenmesi tüm ilaçlar içinde %1’lik orandadır. DAWN’a göre 1990’da madde ile 

ilgili ölümlerin %2’sini oluşturmaktadır. Metamfetamin ağızdan, enjeksiyonla, sigara 

ş

eklinde,  burna  çekilerek  kullanılabilir,  “ice”  dışındaki  formlarda  enjeksiyonla  ve 

oral yolla kullanım tercih edilmektedir. 

Metamfetaminin kısa süreli etkileri;  dikkat yükselmesi, yorgunluğu azaltma, 

aşırı mutluluk, hızlı nefes alma, tansiyon yükselmesidir. 

Metamfetaminin  uzun  süreli  etkileri  ise;  paranoya,  halüsinasyonlar,  davranış 

bozuklukları, kilo kaybı, çarpıntı titremedir. 

 

---