Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və

yasətindən başlam ış  bütün  sahələri,  o  cümlədən  kitab  nəşri və  tica- 

rətini  əhatə  etdi,  ümumiyyotlə,  b ir  çox  məsələlərə  dövlət  nəzarəti 

zəiflədi.  Ləyaqət  və  m ənəvi  dəyərlər  şüurlu  şəkildə  ucuzlaşdırılıb 

gözdən  salmdı,  yüksək am allar, nəcib  əməllər,  təm iz duyğular,  mü- 

qəddəs  hisslər  bazar  iqtisadiyyatınm   buzlu  sularında  qərq  oldu. 

Əqli  nailiyyətlər  alverçilərin  və  kütbeyin  m əm urların  m eyarları  ilə 

qiymətləndirildi.  B ununla  d a  kütlənin  m ədəni  intellektual  səviyyə- 

sinin  yüksəlişi,  kitab  nəşri,  təbliği  və  yayılması  üçün  m övcud  im- 

k anlar  əldən  getdi.  N əticədə  əhalinin  mədəni,  elmi,  texniki,  bədii 

inkişafında  və  inform asiya  təm inatm da  böyük  rol  oynayan  kitab 

m ağazalarım ız,  xarici  m allar  satan  dükanlar  tərəfindən  sıxışdml- 

m ağa başlandı [14, 82].

M üasir  dövr  eyni  z a m an d a  kitab   nəşrində,  o  cüm lədən  soraq- 

m əlum at  nəşrlərinin  hazırlanm ası  və  buraxılm asm da  şəraitlə  əla- 

qədar  yeni  çətinlikləri,  m ürəkkəblikləri  m eydana  çıxarm ışdır.  Bu, 

hər  şeydən  əvvəl,  dövrün  inkişaf  meyillərindən  yaranm ış  və  kitab 

nəşrində  zəruri  kom ponentlərin  m əzm un,  müəllif,  nəşriyyat,  tərti- 

b at  məsələlərinin  və  s.,  hər  birində  özünəməxsus  m ürəkkəbliklər 

irəli  çıxmışdır.  K itab  nəşri  üçün  indiki  şərait  ilk  növbədə  novator 

təfəkkür  və  fəal  vətəndaş  m övqeyi  irəli  sürm əklə  bərabər,  mövzu, 

kitabın tipologiyası, poliqrafik icrası,  bədii tərtib atı və  s.  sahələrdə 

isə ciddi yaradıcılıq ax ta n şları aparm ağı tələb edir [14,  168].

K itab  stru k tu ru n u  təkm illəşdirm ək,  tipologiyasm m   inkişaf xü- 

susiyyətlərini  üzə  çıxarm aq,  nəşr  prosesində  nəzərə  alm aq,  müəy- 

yən etmək,  nəşriyyat fəaliyyəti və kitab ticarəti ilə m əşğul olan mü- 

təxəssislərin  hazırlanm asım   təşkil  etm ək  qarşıya  çıxan  problem lər- 

dən idi.

Bu  çətinliklər  sırasında  müəllifın  və  əsərin  seçilməsi  də  ən 

önəmli  və  m ürəkkəb  problem dir.  Sovet  dönəm ində  əsərlər  ciddi 

süzgəcdən  keçirilir,  oxunub  m üsbət  rəy  alındıqda,  h ətta  gizli  rəyə 

göndərilir  və  oradan  da  m üsbət  rəy  alındıqda  k ita b   nəşr  olunm aq 

üçün qəbul edilirdi.  Bu gözəl ənənə də indi a ra d a n  çıxıb.

İndi  şərait,  xüsusilə  naşirlər  öz  nəşriyyatçılıq  fəaliyyətlərini  da- 

vam   etdirm ək  üçün  pul  xatirinə,  istənilən  kitabı  çap  edirlər.  Belə 

o lan  tərzdə kitab  nəşri m ədəniyyətinə daha böyük zərbələr dəyir.

H albuki kitabçılıq işi ölkənin inkişafında  strateji  sahələrdən bi- 

ri olduğuna görə kitab nəşrinə belə m ünasibət qətiyyən olm az.

İndiki  dövrdə  kitab  nəşrinə  diqqət,  qayğı  d a h a   çox  olmalıdır. 

K ita b  xalqm  mənəvi, m ədəni pasportudur.  K ita b  xalqm  tarixi, mə-

dəniyyəti,  dilidir.  X alqın  elmi  və  m ədəni  səviyyəsini  şərtləndirən 

am illərdən biri on u n  kitab m ədəniyyətidir.

N əşriyyatlara  sərbəstlik  verilməsi,  nəşriyyat  və  poliqrafıya 

m üəssisələrinin  özəlləşdirilməsi  (29  m art,  2001-ci  il)  ilk  m ərhələdə 

kitab nəşri və ticarətindəki çətinlikləri bir o qədər də dərinləşdirdi.

A raşd ırm alar  göstərir  ki,  1997-2000-ci  illər  ərzində  təkcə  Bakı 

şəhərində  40-a  qədər  k itab   m ağazası  qeyri-qanuni  özəlləşdirilib 

[205].  G öründüyü  kimi  kitab   m ağazalarının  özəlləşdirilməsi  m üva- 

fiq  fərm andan  xeyli  əvvəl  həyata  keçirilib.  Dem ək  olar  ki,  bütün 

kitab  m ağ azalan   özəlləşdirildikdən dərhal sonra  öz  profilini  dəyiş- 

dilər.  N əticədə  kitablar,  o  cümlədən  dərsliklərin  böyük  əksəriyyətı 

1998-2000-ci  illərdə  (elə indinin  özündə  də əsasən  y arm ark a  və ba- 

zarlarda,  küçə  və  m eydanlarda,  m etro  keçidlərində  və  dayanacaq- 

larda,  heç  bir  sanitariya  qaydalarm a  riayət  edilmədən,  açıq  hava- 

da, tozun, torpağm  içində satılır.

N əşriyyatların və kitab m ağazalarm m  özəlləşdirilməsi vacib  bir 

m əsələnin  həlini  də  çətinləşdirm iş,  ümumiyyətlə  ləğv  etm işdir.  Bu 

da  nəşriyyatlarda  yaradıcılıq  «portfelləri»nin  form alaşdırılm ası 

zam anı tem atik işlərin (planlarm ) aparılm am asıdır.

Yeni  nəşrlər  əsasən  sponsorlar,  ya  d a  müəlliflərin  öz  hesabına 

çap  olunur.  Nəticədə,  çoxlu  sayda  heç  bir  ədəbi-m ədəni  qiym ətı 

olm ayan,  m araqsız kitablar işıq üzü görür [205].

K ita b a   m əhəbbət  kitab a  qayğı  ilə  nəticələnməlidir,  onu,  yəni 

kitabı  nəşr etm əklə bərabər,  təbliğini  də  həyata keçirm ək  lazımdır. 

Açığmı  dem ək  lazım dır  ki,  bizdə  televiziya,  radio  və  m ətbuatda 

kitab  təbliği  olduqca  zəifdir.  A yrı-ayrı  sahələr,  m övzular və  tiplər 

üzrə  buraxılan  ədəbiyyat  oxucusuna  vaxtm da  çatm ır.  Oxucu  istə- 

diyi kitab ın  nəşr olunduğundan vaxtında xəbər tu tm u r [2 6 0 ,194].

K itab   nəşrinin  indiki  çətinliklərindən,  problem lərindən  söhbət 

gedərkən  əsərin  nəşrə  hazırlanm ası,  tərtibatı  sahəsində  m övcud 

olan  və  getdikcə  artan,  dərinləşən  məsələlərdən  dam şm alıyıq.  Xü- 

susilə  soraq-m əlum at  nəşrlərinin  nəşrə  hazırlanm ası,  redaktəsi  və 

tərtibi  prinsiplərinin  spesifıkliyi,  m ürəkkəbliyi  və  indiki  naşirlərin 

bu  məsələlərdən  (kitab nəşrinin  nəzəri  və  təcrübi  problem lərindən) 

xəbərsiz  olm aları,  yeni  və  d a h a   ağır,  ziddiyyətli  vəziyyətin  yaran- 

m asına rəvac verir.

K ita b   m əddəniyyətinin  ən  yüksək  səviyyəsinin  göstəricisi  en- 

siklopcdik  nəşrlərdir.  Ensiklopediya böyük zəhmət  tələb edən  işdir.

O,  müəyyən  məsələlərin  adi  təsviri,  hər  hansı  anlayışm   təkcə  yo-

---