2.7.1.
Surunkali kattaral rinit.
Surunkali kattaral rinit (rhinitis cataralis chronica)- burun bo’shlig’i shilliq
qavatining turg’un qizarishi, shishi va infiltrasiyasi, ayrim joylarda epiteliy meta-
plaziyasi bilan kechgan yallig’lanish jarayoni. Bolalarda bu shaklli rinitning kelib
chiqishiga, surunkali adenoidit va surunkali tonsillit sabab bo’ladi. Surunkali kat-
taral rinitni keltirib chiqaruvchi omillarga gipovitaminoz, mikroelemementlar yet-
ishmasligi, allergiya, diatezlar, adipoza- genital distrofiyalar va boshqalar misol
bo’lishi mumkin. Kattalarda surunkali kattaral rinitni keltirib chiqaruvchi omillarga
kasbiy kasalliklar, chekish, alkogolizm, narkomaniya misol bo’ladi. Patogenezida
burun bo’shlig’ida kislorod miqdorini pasayishi yotadi. Mikrobiologiyasida piogen
florani polimorfizmi bilan xarakterlanadi. Surunkali kattaral rinit bolalarda va kat-
talarda turlicha kechadi.
Bolalarda surunkali kattaral rinitning kechishi.
Belgilari: burundan doimiy ajralma kelishi, yuqori lab terisini doimiy yorilib tu-
rishi, manqalanish va ovozni xiralashishi, tez-tez shamollash, laringitlar, traxeitlar,
ishtaha
pastligi, umumiy holsizlik va boshqalar. Surunkali kattaral rinitni uzoq vaqt
cho’zilishi yuz skeletini dismorfiyasiga, tishlar qatorini buzilishiga, ko’krak
qafasini shakillanishini buzilishiga sabab bo’ladi. Bunday bolalar doimiy rangpar
ko’rinadi, jismoniy va aqlan rivojlanishda orqada qoladilar, kattaral salpingootit
fonida eshitish pastligi kuzatiladi. Rinoskopiyada shilliq-yiringli ajralma aniqla-
nadi, burun kirish qismida yiringli qatqaloqlar aniqlanadi, gohida burun kirish
qismi shilliq qavati va yuqori labni doimiy yuzaki zararlanib turishi giperemiyaga
va burun kirish qismini epiteliyni qalinlashishiga sabab bo’ladi. Burun shilliq
qavati giperemiyalashgan, shishgan, burun chig’anoqlari kattalashgan, shilliq qava-
ti yiringli ajralmalar bilan qoplangan, bu esa o’z navbatida surunkali sinusit ja-
rayonga qo’shilganligidan dalolat beradi. Surunkali kattaral rinitda burundan ke-
ladigan ajralma hidsiz bo’ladi, lekin hidli bo’ladigan bo’lsa bu surunkali sinusit
yoki surunkali adenoidit bo’rligidan dalolat bo’ladi.
Tashxis. Yuqorida aytib o’tilgan belgilarga asoslanib qo’yiladi. Surunkali kat-
taral rinitni burun bo’shlig’i yot jismi, surunkali sinusit, ozenani birinchi fazasi,
surunkali adenoidit bilan qiyosiy tashxislanadi.
Asorati. Surunkali kattaral rinit o’tkir va surunkali sinusitlar, eshitish nayi va
o’rta quloq kasalliklari, burun poliplari, burundan qon ketishi, o’tkir laringit,
tonzillitlar, traxeobronxitlar kabi asoratlar berishi mumkin. Bolalar burunni yaxshi
qoqishni bilmaganliklari uchun burundan ajralgan ajralmalarni yutadilar, natijada
oshqozon ichak traktini zararlanishiga ya’ni surunkali gastrit, gastroduodenitga,
kolit va appendisitga sabab bo’lishi mumkin. Bolalar yiringni yutaverganliklari
uchun tillari yaltiroq, qorinlari dam, qusish, ko’ngil aynash, qo’lansa hidli ich ket-
ish belgilari bezovta qiladi.