Shaxs va jamiyat

partnyorlik munosabatlarini insoniylashtirish, harbiy 
to‘qnashish xavflarini kamaytirish, eng muhimi, demokratiyalashtirish
orqali shakllanganida obyektiv ehtiyojlarga mos tushadi.
Asosiy tushunchalar
• 
Tizimiylik
– hodisa va jarayonlarning muayyan tarzda tarkibiy 
tuzilishga egaligi.
•
Jahoniy tartibot
– yer yuzi turli siyosiy qutblari o‘rtasidagi 
muvozanatga asoslangan munosabatlar tavsifi.
• 
«uchinchi dunyo»
– rivojlanayotgan mamlakatlarni umumiy 
nomi.
 To‘rtinchi bo‘lim. hozirgi dunyo
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

203
«Axborot», 
«axborotli jamiyat» 
tushunchalari
Savollar va topshiriqlar
1. Hozirgi jahon hamjamiyati tarkibi tavsifini bering.
2. e. vallershteynning jahon tizimi nazariyasida jahon davlatlari 
qaysi asoslarga ko‘ra tasnif qilinadi?
3. mustaqil davlatlar hamdo‘stligi Jahon yangi tartiboti shakli 
hisoblanadimi?
38-§. Axborot-texnologik jamiyat
global muammolarning kelib chiqishi, 
mavjudligi va hal etilishi zarurati inso-
niyat jamiyati yangi sivilizatsiyaviy sifat 
o‘zgarishini taqozo etmoqda. bu jarayon 
mohiyatini anglash uchun uning jadalligiga, chuqurligiga va miqyosiga 
e’tibor berish lozim. zero, o‘nlab va, hatto, yuzlab yillar davomida 
o‘zgarmas bo‘lib ko‘ringan ijtimoiy munosabatlar g‘oyat qisqa 
vaqtda tubdan o‘zgarmoqda. bu hol kishilar hayoti qatlamlarining 
barcha bo‘g‘inlarida ko‘rinmoqda. ko‘lamiga ko‘ra bu jarayon biron 
mintaqani chetlab o‘tmagan.
xo‘sh, bu qanday sivilizatsiya bo‘ladi? hozirgi dunyoda g‘arb 
qadriyatlarining barcha sohalarda ahamiyati tan olingan va qabul 
qilayotganini o‘rgangan 
futurolog-mutaxassislar axborot-texnikaviy
yoki 
axborot-kompyuter
sivilizatsiyasi haqida bashorat qilmoqdalar
1
.
ma’lumki, 
«axborot»
tushunchasi dunyoqarashni ifodalaydigan 
bilimlarda qadimdan mavjud bo‘lgan. kibernetikaning kelib chiqishi 
va rivojlanishi bu tushunchani «aloqa» va «boshqaruv» tushunchalari 
bilan birga keng qo‘llanishiga olib keldi. hozirgi vaqtda axborotlarni 
hosil qilish, qayta ishlash, saqlash, ko‘paytirish va tarqatish alohida 
1
xx asrning 60-yillari boshida tabiiy resurslar yetishmayotgan yaponiya 
oldida «qaysi yo‘ldan borish masalasi» turgan edi. xalqning moddiy 
farovonligini yanada oshirish yo‘lidanmi, axborotli-intellektual rivojlanish, 
jamiyatni axborotlashtirish, informatsiologiyaviy resurs va texnologiyaviy 
yo‘lidanmi, – degan savolga axborotlashuv yo‘lidan, deb javob berildi va tegishli 
yo‘l tanlandi. yaponcha axborot rivojlanishi tizimini 1970-yillar boshida aqsh 
ham qabul qildi.