Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси Tehran hökumət qoşunları Ləngrud (Ləngrud - Rəştdə şə- hər adıdır) yaxınlığında hücuma keçərkən inqilab komitəsinin qoşunlarına Heydər xan rəhbərlik edib şah qoşunlarını məğlu- biy yətə düçar etmişdi. Bütün bunlar, hələ keçmişdə öz inqilabi fəaliyyətilə Gilanın geniş kütlələri arasında məşhur olan Heydər xanın nüfuzunu xeyli artırmışdı. İnqilab komitəsinin bir sıra ünsürləri Heydər xanın həyata keçirdiyi bütün tədbirləri və irəli surdüyü təklifləri müdafiə edirdilər. Heydər xanın təsirinin artması Kiçik xanın xoşuna gəlmirdi. Kiçik xan bu işdə onun vəziyyətinin doğrudan- doğruya təhdid edildiyini görürdü. Buna görə də, o, inqilab komitəsində baxılmaq üçün Heydər xan tərəfindən irəli sürülən bütün təkliflərə şübhə ilə baxırdı və inqilab komitəsi tərəfindən qəbul edilən qərarları çox zaman yerinə yetirmirdi. Bütün bunlar inqilab komi təsində vəziyyəti gərginləşdırdi. Əfcəinin və Ərdəbilinin Gilana gəlməsi inqilab komitəsində işlərin pozulmasını daha da sürətləndirdi. Tehran hökumətinin nümayəndələri Gilandakı vəziyyətdən çox tez baş çıxara bildilər. Onlar fitnəkarcasına hərəkət edib Kiçik xan ilə Heydər xan arasında etimadsızlığın və şübhələrin artmasına səbəb oldular. Onlar öz fitnəkar işlərini çox müvəffəqiyyətlə həyata keçirib Kiçik xanın xəyanətlə çıxış etməsi üçün şərait yaratdılar. Nəhayət Kiçik xan işə başladı. O, 1921 – ci il sentyabr ayının axırında öz olduğu yerdə, rəsədxanada inqilab komitə- sinin növbəti iclasını çağırdı və burada inqilab işinə xəyanət et- di. Kiçik xanın göstərişi ilə onun silahlı qüvvələri inqilab komi- təsi ünsürlərinə hücum etdilər, inqilab komitəsini qovdular, onun bir sıra ünsürlərini, o cümlədən Heydər xanı da həbs et- dilər. Sonra Kiçik xanın əmri ilə Heydər xan güllələndi. Şah qoşunları Kiçik xanın xəyanətindən istifadə edərək hü cuma keçdilər. Gilanı tutdular və Kiçik xanın qüvvələrini 199 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси dağıtdılar. Kiçik xan dağlarda tələf oldu. Kiçik xanın xəyanət etməsi nəticəsində Gilanda bütün inqilab hərəkatı boğuldu. Böyük demokratiya məfkurələri uğrunda, İranın azadlıq və istiqlaliyyəti uğrunda həyatının son dəqiqələrinə qədər müba rizə aparmış böyük vətənpərvər, alovlu inqilabçı – demokrat Heydər xan beləliklə 25 il bundan qabaq, çəkişmə və xəyanət nəticəsində həlak oldu. Heydər xan İranda demokratiyanın təntənəsi uğrunda mübarizə aparmışdı. Çünki yalnız demokratik üsuli-idarə Azərbaycan xalqının milli və mədəni tələblərini yerinə yetirməyə qadir ola bilərdi. Bu gün öz milli – mədəni inkişaflarında artıq xeyli müvəffəqiyyətlər qazanmış İran Azərbaycanı xalqları Heydər xanın ölümünün 25-ci ildönümü münasibəti ilə özlərinin ən görkəmli oğullarından birinin xatirəsini böyük bir hörmətlə yad edirlər. H.H. (1946- cı il, № 10, səhifə 42, 43, 44) HƏBİB SAHİR İran Azərbaycanıın müasir şairləri içərisində Həbib Sahi- rin də adı hörmətlə yad edilməkdədir. Şübhə yoxdur ki, o, son dərəcə orjinal istedada malik bir şairdir. Onun əsərlərində özü- nə məxsus gözəl xüsusiyyətlər az deyildir. Sahirdə ən çox nəzəri cəlb edən bir cəhət, hadisələrə olduqca səmimi və həyəcanlı münasibət göstərməsidir. Onun şeirlərində ifadə olunan fikirlər, bədii surətlər və bədii təsvirlər yolu ilə ifadə olunur. Şair çalışır ki, bədii lövhələr özü onun amalını oxucunun qəlbinə yaxınlaşdırsın, onda həyacan oyatsın. Əlbəttə bu doğru yoldur, üsyançı ilə şairin də fərqi bundadır. Hər ikisi eyni fikri ifadə edə bilər. Lakin birinci açıq siyasi dil işlədəndə, ikincisi həmin fikri ifadə etmək üçün bədii təsvir 200 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси yolu ilə gedir. Bilavasitə hadisələrin və insanların lövhəli təsvirini verir. Şairin “Qafqaz yollarında” adlı mənzuməsi (şeir forması- n da yazılmış) bu cəhətdən çox qiymətlidir. O, azadlıq amalını tərənnüm edərkən: Bax, gün doğur uzaqdan: azadlıq günəşi! deyir və Qafqaz yollarında müşahidə etdiyi hər şeirinin məqsəd və qayəyə tabe tutmağa çalışır. Şair “Bu yolları Saran Al tun işıqlarda” “Azadlıq nurunu görür”. Sahirin əsərlərindəki bu bədiiliyi göstərməklə, biz onun qü surlarını da unuda bilmərik. Sahir, əlinə qələm alan zaman nə üçün və kimin üçün yazdığı mütıəq nəzərdə tutmalıdır. Çünki sənətkar adı daşıyan insan, heç bir vaxt şəxsi və zövqü üçün yaratmır. Şair xalq üçün və mübarizədə xalqa kömək üçün yazır. Böyük rus şairi Nekrasov şeirlərinin birində deyirdi ki, sən şair olmaya bilərsən, amma vətəndaş olmağa borclusan. Bu o deməkdir ki, şair hər şeydən əvvəl bir vətəndaşdır. O, vətəninin taleyini, xalqının gələcəyini nəzərdən qaçıra bilməz. Məlum olduğu üzrə, İran Azərbaycanında baş verən böyük ictimai hadisələr, xalqın həyat və mübarizəsində qızıl səhifələr açmışdır. Şair bu hadisələr mütəssir olmazsa onun bədii yaradıcılığı da geniş vüsətdə inkişaf edib yüksələ bilməz. Biz Sahirin bu hadisələrə biganə qalmasını iddia etmək fikrində deyilik. O, öz xalqının doğma oğlu kimi, böyük milli azadlıq hərəkatının dərin mənasını dərk etməyə biməz. Lakin, biz Sahirin əsərlərində bu hərəkatın doğrudan da böyük ilham verən mühüm cəhətlərini görmək istərdik. Təəssüf ki, hələlik biz onun əsərlərində bu mövzulara çox az rast gəlirik. “Şairlər məclisi” kitabında çap olunmuş şeirlərindən yalnız biri bu dediyimiz mövzuya həsr olunmuşdur. Burada şair 1945 – ci qələbə ilindən bəhs edir. Sədəf rəngli fəcr açıldı səhralarda, dənizdə, 201 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|