Sitologiya va genetika

Gulli o‘simliklar- dagi qo‘sh urug‘lanish.
Changchi.
Changdon.
Chang donalari. Chang donachasi- ning kesimi. Urug'chi. Urug'kurtak.
Murtak xaltachasi. Markaziy hujayra. Tuxum hujayra. Endosperm.
Maysa.
Chang nayi. Spermiya.

1
2
3
4
5
6
7

1. 
   9
   

10
11
12
13

ta gaploid xromosoma to'plamiga ega bo'lgan yadroli yangi hujay­ra bunyodga keladi. Undan endosperm rivojlanadi.
Yopiq urug'lilarda triploid endosperm, rivojlanib borayotgan murtak uchun zaxira oziq materialidir. Binobarin, gulli o'simliklarda qo‘sh urug'lanishning mohiyati shundan iboratki, bir spermiy tu­xum hujayra bilan qo'shilib murtakni, ikkinchisi markaziy hujayra bilan qo'shilib endospermni hosil qiladi.
Gulli o'simliklardagi qo‘sh urug'lanish hodisasini 1898- yilda akademik S.G.Navashin kashf etgan, endospermning triploid ta- biatini esa uning o‘g‘li M.S.Navashin 1915- yilda ochgan. Bu kash- fiyot gulli o‘simliklarni juda katta guruhining butun rivojlanish jara- yonlarini tushunish va o'rganish uchun katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
Partenogenez. Urug'lanmagan tuxum hujayradan murtakning rivojlanishiga partenogenez deyiladi. Partenogenez ikki xil bo‘la- di: tabiiy va sun’iy partenogenez. Tabiatda tabiiy partenogenez ayrim qisqichbaqasimonlar (dafniya), pardaqanotlilar (erkak asal- ari) va o'simlik shira bitlarida, qisman qushlar (tustovuq)da kuza­tiladi. Sun’iy partenogenez urug'lanmagan tuxum hujayraga har xil mexanik va kimyoviy omillar ta’sir ettirish orqali amalga oshirila- di. Misol uchun, baqaning urug'lanmagan tuxum hujayrasiga nina bilan ta’sir ettirilsa, undan yetuk organizm rivojlanishi mumkin, faqat ularning barchasi urg'ochi bo'ladi. Tajriba yo‘li bilan sun’iy partenogenez tut ipak qurtida, baliqlar, quyonlar, zamburug'larda, o'simliklardan suvo'tlarida, bug'doydoshlar va dukkakdoshlarda hosil qilingan.
H
1.
ayvonlarda urug'lanish qanday xillarga ajratiladi? Ularni misollar asosida tushuntirib bering.
O'simliklarda qo‘sh urug'lanish qanday amalga oshadi? Qo‘sh urug'lanish hodisasi va endospermning triploid tabiatini qaysi olimlar tomonidan kashf etilgan? Partenogenez deb nimaga aytiladi? Partenogenez xillarini misollar asosida tushuntirib bering.

8. 
   Biologiya, 9- sinf.
   

39. 
    §. Embrional rivojlanish davri |
    

Organizmlarning individual (shaxsiy) rivojlanish taraqqi- yotiga - ontogenez deyiladi. Ontogenez tushunchasi 1866- yil E.Gekkel tomonidan fanga kiritilgan. Bir hujayrali organizmlarning ontogenezi ularning hosil bo'lishidan boshlanib, bo'linishi yoki nobud bo'lishi bilan tugallanadi. Ko'p hujayralilarda ontogenez zigota hosil bo'lishidan boshlanib, tabiiy o'limning yuz berishi bilan tugallanadi. Har bir organizmning individual rivojlanishi davri turli muddatda bo'lishi mumkin.
Organizmlarning embrional rivojlanishini uchta tipga ajaratila- di: 1) lichinkali ontogenez; 2) lichinkasiz ontogenez; 3) ona qorni- da rivojlanish.
Lichinkali ontogenez aksariyat umurtqasiz hayvonlar (yassi chuvalchanglar, aksariyat hasharotlarda) umurtqali hayvonlardan baqalarda kuzatilsa, lichinkasiz ontogenez sudralib yuruvchilar, qushlarda, ona qornida rivojlanish esa yuksak sutemizuvchilarda va odamda kuzatiladi.
Ontogenez asosan ikki: embrional va postembrional davr- larga bo'linadi.