Soliq va soliqqa tortish

2.Buxgalteriya schyotlarini turkumlanishi.
Iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra a)Asosiy schyotlar. Asosiy schyotlar mablag‘lar 
turlarining (aktiv) mavjudligi va harakati ustidan hamda ularning manbalarini 
(passiv) nazorat kilish uchun ishlatiladi. Barcha asosiy schyotlarda korxonalar 
mulkining hisobga olinishi amalga oshiriladi. Asosiy schyotlarning xususiyati 
shundan iboratki, agar ularda qoldiq mavjud bo‘lsa, ularning hammasi balans 
tarkibiga kiritiladi. O‘zining tuzilishi va kanday maqsadga mo‘ljallanganligiga qarab 
asosiy schyotlar asosiy aktiv, asosiy passiv schyotlarga bo‘linadi.

---

10 
Asosiy aktiv schyotlarning ta’rifi
Tartibga soluvchi schyotlar Tartibga soluvchi schyotlar mablag‘larning 
baholanishi yoki mablag‘lar manbalarining summalarini tuzatish (korrektivlash) 
uchun mo‘ljallangan. Bu erda tuzatish joriy buxgalteriya hisobi tizimidagi asosiy 
schyotlardan tashqari u bilan bog‘langan alohpda echyot kiritish va uning 
summasini mazkur ob’ektning kattakichikligini topish maqsadida asosiy schyotning 
summasidan ayirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Tartibga soluvchi schyotlardan 
foydalanish hisob ob’ektlarini har tomonlama tavsiflovchi real hisob ma’lumotlarnni 
olish zaruriyatidan kelib chiqqan.
Tartibga soluvchi schyotlar tegishli ob’ektlar bo‘yicha har bir ob’ektni ikki xil 
summada (baholanishda) aks ettiruvchi ikki ko‘rsatkichga ega bo‘lishlik 
imkoniyatini beradi. Tartibga soluvchi schyotlar kontrar, to‘ldiruvchi va 
kontrarto‘ldiruvchi schyotlarga bo‘linadi.

---

11 
Kontrar schyotlar tartibga solinuvchi ob’ektlarning haqiqiy hajmini tartibga 
soluvchi summani ushbu ob’ektning dastlabki baholanishidan ayirib tashlash yo‘li 
bilan aniqlash uchun xizmat qiladi. Ularning ikki turi bo‘ladi: kontraktiv va 
kontrpassiv.
Kontraktiv schyotlar asosiy aktiv schyotlarga qarama-qarshi qo‘yiladi va passiv 
hisoblanadi. Kontrpassiv schyotlar, aksincha, asosiy passiv schyotlarga qarama-
qarshi qo‘yiladi va aktiv hisoblanadi. Kontraktiv schetga misol kilib
«Asosiy vositalarning eskirishi» schyotini olish mumkin. Bu schyot yordamida 
olinadigan ko‘rsatkichlar xususiyatini aniqlash uchun u bilan bog‘liq bo‘lgan 
boshlang‘ich qoldiq summani «Asosiy vositalar» schyotini olamiz.