Soliqqa tortish

Soliqqa tortishning 
toTovchilar tom onidan soliqlami
soliqlami yigjish 
yig‘ish uchun ketadigan xarajat-
jarayonini imkon qadar 
, 
. 
, . 
, 
, 
r ,
arzonlashtirish tamoyili 
lam i m um kin qadar kam aytinsh-
ni ko‘zda tutadi. Buning uchun 
respublikamizda soliqqa tortish tartibini takomillashtirish 
bilan bir qatorda soliqlam i maqbullashtirish, kompyuter 
texnologiyalari, soliq axborotlarining to ‘g‘riligini bevosita 
nazorat qilish usullarini qoTlanish orqali soliq toTovchi­
lam ing xarajatlarini kamaytirish maqsadida davlat hiso­
bidan saqlanadigan servis-m arkazlar, soliqqa tortish 
masalalari xususida soliq organlari tom onidan bepul masla- 
hatxonalar tashkil etilgan.
Soliq stavkalari boshqa davlat- 
Soliqqa tortishning 
lardagi xuddi shunday soliqlar-
soliq stavkalarini 
. 
. 
; , .
qiyoslash tamoyili 
ninê stavkalari bilan qiyoslamshi,
y a’ni m intaqaning o ‘ziga xos 
xususiyatlari hisobga olingan holda boshqa mamlakatlar 
bilan teng boTgan xo‘jalik faoliyati shart-sharoitlari vujudga 
keltirilishi lozim. Agar qattiq shartlar belgilab qo'yilgudek 
boTsa, bu hoi respublika iqtisodiyotiga investitsiyalami jalb 
qilishni mushkullashtirib yuboradi, aksincha, yengil sharoit 
yaratilsa, mam lakat budjetiga salbiy ta ’sir qiladi.
Soliqqa tortish tamoyillari va soliq qonunchiligi tam o ­
yillari m uayyan o ‘xshashlikka ega va ulam i toTiq hayotga 
tatbiq etish iqtisodiyotni rivojlantirishning m uhim vazifala- 
ridan biridir.
0 ‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksida esa soliqqa 
tortish tamoyillari o ‘m iga soliq qonunchiligi prinsiplari 
berilib, ular quyidagilardan iborat:
— har bir shaxs Kodeksda belgilangan soliq va boshqa 
majburiy toTovlami toTashga majburdir (6-m odda), ya’ni 
soliq toTash qonun bilan m ajbur qilib qo‘yiladi. Aslida 
majburiylik soliqlaming iqtisodiy m ohiyatidan kelib chiqa- 
di;
— soliqlar va boshqa majburiy toTovlar aniq boTishi 
kerak. Soliq to ‘g‘risidagi qonun hujjatlarida har bir soliq 
toTovchi qaysi soliqlar va majburiy toTovlami qachon, qan-
50

---

cha m iqdorda ham da qay tartibda toTashi kerakligini aniq 
biladigan tarzda ifodalangan boTishi kerak (7-m odda);
— soliqlar va boshqa majburiy toTovlar b o ‘yicha im - 
tiyozlam i belgilash ijtimoiy adolat prinsiplariga mos boTishi 
kerak (8-m odda). H uquqiy shaxslarni soliqqa tortish 
mulkchilik shaklidan q at’i nazar, jism oniy shaxslar esa jinsi, 
irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, 
shaxsiy va ijtimoiy ahvolidan q a t’i-nazar qonun oldida 
tengdirlar;
— soliq tizim i 0 ‘zbekiston Respublikasining butun 
hududida barcha soliq toTovchilarga nisbatan yagonadir (9- 
m odda);
— soliq solish masalalarini tartibga soluvchi normativ- 
huquqiy hujjatlar rasmiy nashrlarda e ’lon qilinishi shart 
(10-m odda).
Soliqqa tortish tamoyillari va soliq qonunchiligi prin- 
siplari m a’lum o ‘xshashlikka ega boTib, ulam i amaliyotga 
tatbiq etish iqtisodiyotni yanada rivojlantirishning m uhim
vazifalaridan hisoblanadi.
0 ‘z -o ‘zini nazorat qilish uchun savollar
1. S o liq q a tortish tam oyillarini kim ilk bo ra asoslab b e rgan ?
2. S o liq q a tortishning yetarlilik tam oyilining m ohiyatini o ch ib 
bering.
3. S o liq q a tortishning tadbirkorlik va investitsiyalarni ra g 'b a t- 
lantirish tamoyilini tushuntiring.
4 . S o liq q a tortishning adolatlilik tam oyili nim a va siz uni q a n d a y 
tushu nasiz?
5. S oliq q a tortishning oddiylik va xolislik tam oyili nim a va u n g a
sizning m uno sa ba ting iz?
6. S o liq q a tortishning bo sh q a rish g a qulaylik tam oyilining m o h i­
yati nim a d a ?
7. S o liq q a tortishning soliqlam i yig 'is h jarayonini im kon q a d a r 
arzonlashtirish tam oyili d e g a n d a nim ani tushu nasiz?
8. S oliq q a tortishning soliq stavkalarini qiyoslash tam oyilini 
tushuntiring.
9 . Soliq kodeksining qaysi m o d d a s id a soliqqa tortish tamoyillari 
keltirilgan?
10. 
Soliq k odeksida belgilab berilgan soliq tam oyillarining 
m ohiyatini tushu ntiring.