Soliqqa tortish

3.2.2. Savdo va umumiy ovqatlanish
korxonalarini soliqqa tortish
Savdo va umumiy ovqat- 
M a’lumki, savdo va umumiy ov-
lanish korxonalari uchun 
qatlanish korxonalari 2007-yil 1-
yagona soliq toTovining 
yanvarga qadar budjetga to Tab
joriy eti is I 
kelgan yalpi daromadidan yalpi
daromad soligT, mol-mulk soligT, tovarlar aylanmasidan 
Pensiya jam g‘armasiga, Respublika yoT jam g‘armasiga
ham da Maktab ta ’limini rivojlantirish jam g‘armasiga maj­
buriy toTovlar toTash o‘miga 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 2006-yil 18-dekabrdagi « 0 ‘zbekiston Res- 
publikasining 2007-yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkich- 
lari prognozi va Davlat budjetining parametrlari to ‘g‘risi- 
da»gi PQ-532-sonli qaroriga muvofiq 2007-yil 1-yanvardan 
boshlab yagona soliq toTovini toTashga o‘tkazildi.
2006-yil yakuni bo‘yicha asosiy (profil) faoliyat turi 
savdo faoliyati (umumiy ovqatlanish sohasidagi faoliyat) 
hisoblangan yuridik shaxslar belgilangan tartibda hisobot 
yili boshidan boshlab yagona soliq toTovlarini toTashlari 
shart qilib belgilandi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan
2007-yil 28-m artda 1668-son bilan ro‘yxatga olingan 
«Yagona soliq toTovini hisoblab chiqarish va toTash tartibi 
to ‘g‘risida»gi Nizomga muvofiq savdo va umumiy ovqat­
lanish korxonalari uchun soliqqa tortishning quyidagi tar­
tibi belgilangan. Jumladan, Nizom da savdo faoliyati (umu­
miy ovqatlanish sohasidan faoliyat) hisoblangan yuridik 
shaxslar uchun 2007-yildan boshlab yagona soliq toTovini 
toTash tartibi belgilangan.
Shu bilan birga savdo va umumiy ovqatlanish korxo­
nalari uchun:
— bojxona toTovlari (bojxona bojlari va yig‘imlari, aksiz 
soligT va tovarlami (ishlami, xizmatlami) import qilishda 
qo‘shilgan qiymat soligT);
— davlat bojlari;
— ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish 
va ayrim turdagi xizmatlami ko‘rsatish huquqi uchun 
yig‘im;
— qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda yuridik 
shaxslami ro ‘yxatdan o‘tkazganlik uchun yig‘im va atrof 
tabiiy m uhitni ifloslantirganlik va chiqindilami 0 ‘zbekiston
104

---

Respublikasi hududiga joylashtirganlik uchun kompensa- 
tsiya toTovlarini toTash tartibi saqlab qolingan.
Agar yuridik shaxslar hisobot yili yakuni bo‘yicha savdo 
(umumiy ovqatlanish) korxonasiga mansub boTmasa, kel- 
gusi yil boshidan boshlab umumbelgilangan tartibda soliqlar 
va boshqa majburiy toTovlar toTashga o‘tishlari shart, soliq 
solish tartibini tanlash huquqi saqlab qolinadigan mikrofir­
malar va kichik korxonalar bundan mustasno.
Yagona soliq toTovi toTashga o ‘tish savdo (umumiy 
ovqatlanish) korxonalari umumbelgilangan tartibda soliqlar 
va boshqa majburiy toTovlar toTashga o'tgan birinchi 
hisobot choragi uchun foyda soligT, obodonlashtirish va 
ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish soligT va yuridik shaxs­
lam ing m ol-mulkiga solinadigan soliq b o ‘yicha joriy 
toTovlami toTamaydilar.
Ishchilar sonidan qat’i nazar ulguiji, chakana savdo va 
umumiy ovqatlanish korxonalari (shu jum ladan, kichik 
korxonalar va mikrofirmalar) yagona soliq toTovini toTov­
chilari hisoblanadi.
Yagona soliq toTovi toTovchisini aniqlashda asosiy 
mezon boTib, yuridik shaxsni davlat ro‘yxatidan oTkazgan- 
lik to ‘g‘risidagi guvohnomada ko'rsatilgan korxona faoliya- 
tining kodi hisoblanadi.
Bunda korxonaning ixtisoslashishi XXTUT asosiy kodga 
to ‘g‘ri kelishi kerak. Agar korxonaning faoliyati XXTUT 
kodiga to ‘g‘ri kelmasa, o ‘z faoliyati kodini qonun hujjatlari- 
da belgilangan tartibda statistika organlarida qayta ro‘yxat- 
dan o ‘tkazishga va ushbu toifadagi korxonalar (faoliyati tur- 
lari) uchun belgilangan tegishli soliqlami toTashga majbur.
Yagona soliq toTovida realizatsiya (tovaroborot) um u­
miy yillik hajmida tushum ulushi aksariyat qismini tashkil 
etgan faoliyat turi asosiy (profil) faoliyati turi hisoblanadi.
Agar joriy yil yakuni bo‘yicha realizatsiya (tovar aylan- 
ma)ning umumiy yillik hajmida tushum ulushi faoliyati 
turlari bo‘yicha bir xil miqdom i tashkil etsa, asosiy (profil) 
faoliyat turi o ‘tgan hisobot yil yakuni bo‘yicha aniqlanadi.
Savdo (umumiy ovqatlanish) korxonalariga, soliq solish 
maqsadida, o'tgan hisobot yili yakuni bo'yicha asosiy (pro­
fil) faoliyat turi savdo faoliyati (umumiy ovqatlanish soha- 
sidagi faoliyati) hisoblanadigan yuridik shaxslar kiradi.
Savdo faoliyati deganda qayta sotish maqsadida xarid 
qilingan tovarlami sotish bo'yicha faoliyat tushuniladi.
105

---

Quyidagilar savdo faoliyati sifatida qaralmaydi:
— o ‘zi ishlab chiqargan mahsulot hisoblanadigan tovar­
lami realizatsiya qiüsh, jumladan, ulam i mustaqil yuridik 
shaxs hisoblanmaydigan firma do‘konlari orqali realizatsiya 
qilish;
— komissioner (ishonchli vakil) tom onidan komissiya 
(topshiriq) shartnomalari bo‘yicha tovarlami realizatsiya 
qilish, jumladan, davlat daromadiga o‘tkaziladigan mol- 
mulkni realizatsiya qilish;
— tayyorlov va ta ’m inot-sotish faoliyati bilan shug‘ul- 
lanadigan korxonalar tom onidan tovarlami realizatsiya qi­
lish.
Umumiy ovqatlanish sohasidagi faoliyat deganda kuli- 
nariya, shuningdek, boshqa oziq-ovqat mahsulotini tayyor- 
lash, realizatsiya qilish va ulami is’temol qilishni tashkil 
etish bo‘yicha faohyat tushuniladi.
Yagona sohq toTovini hisoblashda soliq solish obyekti 
bo‘lib, aksariyat hollarda yalpi tushum hisoblanadi, lekin 
savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari uchun yalpi 
tushum bo'lib tovarlar aylanmasi hisoblanadi.
Bundan tashqari, savdo korxonalarining asosiy faoliyat­
dan tashqari boshqa daromadlari, moliyaviy faoliyatdan 
daromadlari va 0 ‘zbekiston Respublikasi Sohq kodeksiga 
muvofiq belgilanadigan boshqa daromadlar yalpi tushum 
tarkibiga kiritiladi.
Shuningdek, yagona sohq toTovi hisob-kitob bazasini 
aniqlashda tushumdan quyidagilar chegirib tashlanadi:
a) qo‘shilgan qiymat soligT toTovchilari uchun qo'shil- 
gan qiymat soligTni;
b) davlat subsidiyalarini;
d) davlat qimmatli qog'ozlari bo‘yicha daromadlar;
e) toTov manbayida ushlab qolinishi lozim boTgan div­
idendlar va foizlar ko‘rinishidagi daromadlar;
f) o‘tgan yillaming taqsimlanmagan foydasi ustav ka- 
pitalini oshirishga yo‘naltirishda aksiyador qo‘shimcha 
aksiyalarining qiymati yoki aksiyalaming nominal qiymati- 
ni ko‘paytirish tarzida olingan daromadlari;
g) hisobot yilida aniqlangan o ‘tgan yillardagi foyda. 
Mazkur daromadlar qaysi davrda paydo boTgan boTsa, 
o‘sha davrdagi qonun hujjatlariga muvofiq shu davrdagi 
soliqlar va majburiy toTovlar bo‘yicha hisob-kitoblami 
o‘tkazishni hisobga olgan holda soliqqa tortiladi;
106

---

h) olingan grantlar. G rant deganda - ijtimoiy aha- 
miyatga ega maqsadni ko'zlagan, iqtisodiyotni rivojlan­
tirish, ilmiy-texnik va innovatsion dasturlami bajarish 
uchun korxonaga davlat (hukumat), shuningdek, nodavlat, 
xorijiy, xalqaro tashkilotlar va jam g‘armalar tomonidan 
ko'rsatiladigan tekin, gumanitar mablag'li yoki moddiy- 
texnik yordam tushuniladi. G rant mablagTari qat’i ravishda 
belgilangan maqsadlarga ishlatiladi;
i) ko‘p oborotli qaytariladigan taraning qiymati, agar 
uning qiymati tovar (ish, xizmat)lami realizatsiya qilishdan 
tushumning tarkibiga ilgari kiritilgan boTsa;
j) qonun hujjatlarida nazarda tutilgan chegirmalar.
Yagona soliq toTovi uchun soliq