Son Rofat kitab 3 m pdf
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
150 Kabinetinin qəbul etdiyi yeni hüquqi sənədlərin böyük əhəmiyyəti oldu. Azərbaycanda ixracat vergisinin tətbiq edilməsinə “İxracat vergisi haqqında” 1995-ci il 28 mart tarixli 1002 nömrəli Qanunla təsdiq olunduq- dan sonra 1995-1997-ci illərdə həyat keçirilirdi. Qanuna əsasən, ixracat vergisinin obyektini Azərbaycan Respublikasının sərhədindən kənara sərbəst dönərli valyuta ilə satılan strateji məhsullar təşkil edirdi. Qanun 1997-ci il 13 iyun tarixində qüvvədən düşüb. Respublika Nazirlər Kabinetinin 1996-cı il 26 iyun tarixli Sərəncamı ilə bir sıra idxal malları üçün minimum şərti qiymətlər müəyyən edildi. Xarici iqtisadi fəaliyyətlə məşğul olan hüquqi şəxslər tərəfindən müqavilə qiymətlərinin düşünülmüş şəkildə aşağı salınması aşkar edildiyi hallarda idxal olunan malların gömrük dəyəri gömrük orqanları tərəfindən müəyyən edilməli idi. Digər tərəfdən, Nazirlər Kabinetinin 1996-cı il 2 iyul tarixli 96 saylı qərarı ölkə daxilində spirtli içkilər və tütün məmulatı istehsalçılarının mənafeyini qorumaq, habelə daxili bazarda yerli istehsal mallarının rəqabət qabiliyyətinin qaldırmaq, MDB hüdudları kənarından gətirilən mallara yeni aksiz dərəcələrinin tətbiqini nəzərdə tutmaqla dövlət büdcəsinin mədaxil hissəsinin artırılmasının ciddi ehtiyat mənbəyini yaratmaq, ayrı-ayrı hüquqi şəxslərin vergidən yayınma hallarını aradan qaldırmaq, vergi intizamının möhkəmləndirmək məqsədi güdürdü. Vergitutma obyektlərinin araşdırıl- ması istiqamətində gömrük orqanlarının hazırladığı təkliflər əsasında rüsumsuz ticarət mağazaları tərəfindən idxal olunan spirt və spirtli içkilər, pivə və tütün məmulatı üzrə rüsum dərəcələri 3 faizdən 10 faizə, digər mallar üzrə isə 5 faizə çatdırıldı. Həmin qərar qəbul edilənə qədər, yəni 1996-cı ilin cəmi 6 ayı ərzində idxal olunan tütün məmulatının 90 faizi bu mağazalar tərəfindən gətiril- mişdi. Halbuki, rüsumsuz mağazalar qanunda nəzərdə tutulmuş güzəştlərə əsasən təkcə tütün məmulatı və spirtli içkilərin idxalına görə 46,2 milyard manat məbləğində gömrük vergi və rüsumları ödəməkdən azad edilmişdi. Xarici ticarətin liberallaşdırılması, idxal-ixrac əməliyyatlarına tam sərbəstlik verilməsi ilə ölkə iqtisadiyyatında müsbət dəyişikliklərin əsası qoyuldu. Son illər ərzində gömrük tarif tənzimlənməsində idxalın əmtəə strukturunun səmərələşdirilməsi, ixracı stimullaşdırması, daxili istehsala şərait yaradılması istiqamətində görülən işlər ölkə iqtisadiyyatını xarici rəqabətin mənfi təsirlərindən qorunması üçün əlverişli şərait yaratdı. İxraca
Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
151 gömrük vergi və rüsumlarının tətbiqi hələ 1997-ci ildə dayandırıldı, kənd təsərrüfatı istehsalını stimullaşdırmaq üçün idxal olunan toxum, yem, gübrə, ehtiyat hissələri, kənd təsərrüfatı maşın və mexanizmlərinə gömrük vergi və rüsumları tətbiq edilmədi. Bir sıra kənd təsərrüfatı məhsullarının idxalına isə mövsümü rüsumlar tətbiq edilirdi. Avropa Birliyi ilə Azərbaycan Respub- likası arasında Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişinin imzalanması Avropa Birliyinə daxil olan ölkələrlə xarici iqtisadi-ticarət əlaqələri xeyli genişləndirmişdi. Əvəzsiz maliyyə və texniki yardımlar, qrantlar, kreditlər, və borclar hesabına idxal olunan mallar, habelə investisiya təyinatlı mallar gömrük vergi və rüsumlarına cəlb olunmurdu. 1997-ci ildən Beynəlxalq Valyuta Fondunun tövsiyələri əsasında 15 faizlik vahid idxal rüsum dərəcələrinin tətbiqinə başlanıldı və qüvvədə olan vahid mal nomenk- laturasının 97 mal qrupundan 69-na aid edildi. Qalan 28 mal qrupuna isə 5 faizlik gömrük idxal rüsumu tətbiq edilirdi. 2001-ci ildən etibarən, gömrük siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri kimi tarif tənzimlənməsinin yeni sisteminin tətbiqinə başlanıldı. Dünya ölkələr ilə vasitəli vergilərin alınmasının “son təyinat” prinsipi tətbiq edildi. Ölkə daxilində istehsalçıların maraqlarını qorunması üçün vahidləşdirilmiş tarif sistemi beynəlxalq təcrübədə müdafiə olunan diferensiallaşdırılmış tarif sistemi ilə əvəz edildi. Xarici ticarətdə sağlam rəqabətə şərait yaratmaq üçün əlavə dəyər vergisinin dərəcəsi 20 faizdən 18 faizə qədər azaldıldı. 2003-cü ildən mal qruplarının bəzilərində (məsələn, gül, meyvə, qoz-fındıq və s. bitkilər) dəyişiklik edilərək 15 faizlik gömrük idxal rüsumlarına keçirildi. Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri K.F.Heydərovun 1999-cu il 2 aprel 22 nömrəli əmri ilə “Gömrük nəzarəti
Sənəd Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsinə və digər qanun- vericilik aktlarına uyğun olaraq işlənib hazırlanmış və malların, nəqliyyat vasitələrinin, sərnişinlərin əl yüklərinin və baqajın, eləcə də müşayiət olunmayan baqajın, valyutanın, valyuta sərvətlərinin və beynəlxalq poçt göndərişlərinin gömrük rəsmiləşdirilməsi yerlərində gömrük nəzarəti zona- larının yaradılması və fəaliyyət göstərməsi qaydalarını müəyyən edirdi. “Qaydalar”da göstərilirdi ki, belə gömrük nəzarəti zonaları və onun hüdudları hər bir konkret hal üçün gömrük orqanının rəhbərinin və ya onu əvəz edən şəxsin göstərişi əsasında gömrük nəzarətini həyata keçirən Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
152 gömrük orqanının vəzifəli şəxsi tərəfindən müəyyən edilir. Gömrük anbarlarının, müvəqqəti saxlanc anbarlarının, rüsumsuz ticarət mağaza- larının ərazisi gömrük nəzarəti zonaları hesab edilir [77, 29]. Azərbaycan Respublikasının gömrük rüsumları cədvəli 12 aprel 2001- ci ildən HS-1996 əsasında qurulub. Gömrük rüsumları cədvəlinin 22 dekabr 2003-cü il dən Beynəlxalq Harmonik Sistemin yeni variantına (HS-2002) uyğunlaşdırılması məqsədilə on rəqəmli təsnifat sisteminə keçirilib. 2001-ci ilin aprel ayının 16-na qədər Azərbaycanda gömrük orqanlarının həyata keçirdiyi iqtisadi fəaliyyəti yalnız dövlət büdcəsi gəlirlərinin doldurulmasına xidmət edirdisə, yeni gömrük-tarif sistemi gömrük nəzarətinin tənzimləyici və qoruyucu funksiyalarını daha da genişləndirdi. 2001-ci ildə yeni tarif sisteminin qəbul edilməsi gömrük orqanlarının fəaliyyətində tamamilə yeni bir dövrün başlanğıcını qoydu. Bu da onunla əlaqədardır ki, artıq ölkədə qeyri-neft sektorunun ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı baş verir və bu inkişafın normal həyata keçirilməsi üçün fiskal sektor real sektora öz köməkliyini göstərir. Obyektiv zərurətdən irəli gələrək bir sıra mallara spesifik rüsumlar tətbiq olunurdu. Lakin bu cür rüsumlar malın keyfiyyətini, real qiymətini nəzərə almağa imkan vermədiyindən spesifik rüsumların advalor rüsumlarla əvəzlənməsi prosesi, demək olar ki, başa çatdırıldı. Bu tədbirdən sonra gömrük idxal rüsumları üzrə orta tarif dərəcəsi 8,3 faizdən 5,7 faizə düşdü. Alkoqollu içkilərin, tütün məmulatlarının və neft məhsullarının Azərbaycan Respublikasından idxalına aksiz vergisi tətbiq edilir. Aksz vergisinin tətbiqi Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi və digər normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. Aksiz vergisinin tətbiqi ilk dəfə olaraq istehlak mallarına aksiz vergisi tətbiq edən “Aksiz Vergisi haqqında” 1991-ci il 31 dekabr tarixli Qanunla tətbiq edilmişdir. Lakin Azərbaycan Respublikasının
il 11 iyul tarixli 905-IQ nömrəli Qanunu ilə ləğv edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “MDB ölkələrinin hüdudları kənarından
olmaqla digər ölkələrdən idxal edilən minik avtomobillərinin ümumi dəyərindən 15 faiz aksiz vergisi ödənilməsini tələb edirdi. Bu Qərar
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|