Son Rofat kitab 3 m pdf
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
164 sabitlik yaranmış, kənd təsərrüfatı istehsalı üzrə artım 3 faiz, ÜDM üzrə isə 1,2 faiz olmuşdu. Görüşdə iştirak edən amerikalı iş adamları və maliyyəçilərinə həyata keçirilən iqtisadi islahatların nəticəsi kimi ÜDM-nin artımının qısa müddət ərzində 5,2 faizə çatacağı bildirilmişdi [6, 1997, 31 iyul; 6, 1997, 2 avqust]. 1998-ci il may ayının 21-22-də Vaşinqtonda keçirilən “Azərbaycan XXI əsrdə. Ticarət və investisiya imkanları” adlı konfrans ABŞ və Qərbi Avropanın maliyyə və analitik təhlil şirkətlərinin, mətbuatın böyük mara- ğına səbəb oldu. Konfrans iştirakçıları Azərbaycan iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrinə xarici investisiya yönəldilməsi barədə ilk mənbədən ətraflı məlumat (xammal resursları, vergi dərəcələri, gömrük tarifləri, nəqliyyat infrastrukturu və s.) almağa imkan verdi [6, 1998, 2 iyun]. Azərbaycan Respublikasının qərb istiqaməti üzrə iqtisadi əməkdaşlığı Aİ və Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı (QDİƏT) üzv ölkələrini əhatə edirdi. Azərbaycan Respublikası QDİƏT-in yaradılmasının ilk mər- hələsindən başlayaraq təşkilatın fəaliyyətində, Bosfor Qətnaməsi və İstanbul Bəyannaməsinin hazırlanmasında iştirak etmişdir. Ölkəmiz 1992-ci ildən bu təşkilatın üzvüdür. Azərbaycan Respublikası Albaniya və Ermənistan istisna olmaqla digər QDİƏT üzv ölkələri ilə ticarət-iqtisadi əməkdaşlıq müqavi- lələri imzalamışdır. Bu sazişlərdə gömrük rüsumlarının tətbiq edilməməsi, ixrac-idxal əməliyyatlarının qeyri-tarif yollarla məhdudlaşdırılması vasitə- lərinin ləğvi nəzərdə tutulur. Azərbaycanın xarici ticarət siyasəti prioritetləri sırasında qərb ölkələrinin təmsil olduğu Avropaya inteqrasiya mühüm yer tutur.
1996-cı ilin aprelin 22-də Lüksemburq şəhərində imzalanmış “Bir tərəfdən Avropa Birliyi və onun üzvü olan dövlətlər, digər tərəfdən Azərbaycan Respublikası arasında “Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi” adlı sənəd bu təşkilatla münasibətləri hüquqi cəhətdən əsaslandırdı. Saziş Azərbaycan ilə Aİ arasında əməkdaşlığın həm siyasi, həm də ticarət sahə- lərini əhatə edirdi. Aİ-nin TASİS Proqramı, Fövqəladə Yardım Proqramı, ECNO Humanitar Təşkilatı, FEOGA Ərzaq Yardımı Proqramı, Ərzaq Təhlükəsizliyi Proqramı, Bərpa Proqramı çərçivəsində Azərbaycanda müx- təlif layihələrin həyata keçirilməsinə vəsait ayırmağa başladı. Bu sistemə daxil olmaqla Azərbaycan həm özünün mövcud resurslarından əhalinin həyat səviyyəsini yüksəltmək üçün daha səmərəli, təhlükəsiz və itkisiz
Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
165 istifadə etmək imkanı əldə edir, həm də qabaqcıl dünya texnologiyalardan istifadəyə, investisiya və xarici kapitalın ölkə iqtisadiyyatına daha sürətli axınına nail olur. Azərbaycan Respublikasının MDB ölkələri ilə ticarət-iqtisadi əlaqə- lərinin get-gedə dərinləşməsi hər iki tərəf üçün əhəmiyyətli hesab edilir. Bu əlaqələrin inkişaf etdirilməsi məqsədilə dövlət və hökumət başçıları, müvafiq nazirliklər, dövlətlərarası iqtisadi komissiyalarla yüksək səviyyədə baş tutan rəsmi görüşlər keçirilirdi. Məsələn, 2003-cü ilin yanvar ayının 28- 29-da MDB ölkələri dövlət başçılarının Kiyev şəhərində keçirilmiş qeyri- rəsmi görüşündə MDB məkanında iqtisadi inteqrasiyanın sürətləndirilməsi məqsədilə MDB üzvü ölkələrinin ərazisində Azad Ticarət Zonası və transmilli korporasiyaların yaradılması barədə dövlət başçıları tərəfindən nümayəndə heyətlərinə müvafiq tapşırıqlar verilmişdi. 2004-cü ildə MDB ölkələri ilə idxalın həcmi 1200,6 mln. dollar, ixracın həcmi isə 614,3 mln. dollar təşkil etmişdi. MDB ölkələri ilə ticarət dövriyyəsində saldonun mənfi qalması müşahidə olunsa da, üzv dövlət- lərdən altısı ilə (Moldova, Özbəkistan, Qazaxıstan, Rusiya, Türkmənistan, Ukrayna) ölkəmizin ixrac həcmində irəliləyiş olmuşdu. Bunu Azərbaycanda istehsal olunan məhsulların ənənəvi bazarların bərpasının nəticəsi kimi qiymətləndirmək olar. Belə ki, sözügedən ölkələrə meyvə-tərəvəz, fındıq, çay, pambıq mahlıcı və yağı, kimya məhsulları, təyyarə yanacağı, geofiziki alət və cihazlar ixrac olunmuşdu [85, 2006, №5, 38]. Ümumiyyətlə, 1991-ci ildən 2004-cü ilədək Azərbaycan Respublikası ilə MDB üzv dövlətləri arasında xarici iqtisadi əlaqələr məsələlərinə aid 141 sənəd imzalanmışdı. Tədqiq edilən dövrdə Azərbaycan Respublikasının MDB ölkələrinə ixracı bütövlükdə dinamik inkişaf edirdi. Bunu iqtisadiy- yatın qeyri-neft sektorunda istehsal olunan məhsulların ixracında MDB dövlətlərinin payının yüksək templə artması da sübut edir. 1995-2003-cü illərdə həmin göstəricinin xüsusi çəkisi 6,0 faizdən 53,6 faizə yüksəlmişdi [42, №7, 2006, 19-20; 64, 2006, №7, 43]. Rusiya Federasiyasının əksər iqtisadi regionları, xüsusilə Moskva və Sankt-Peterburq şəhərləri, Tatarıstan və Dağıstan Respublikaları, Sverd- lovsk, Saratov, Həştərxan vilayətləri ilə iqtisadi əlaqələr daha da inkişaf etdirilməkdə idi. Azərbaycan Respublikası ilə Başqırdıstan hökuməti, Sankt- Peterburq, Novosibirsk, Kemerovo, Tomsk və Voronej vilayət administra-
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
166 siyaları arasında ticarət-iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsi haqqında layihələr razılaşdırılmış, çoxlu sayda iri şirkətlərlə sıx iqtisad-ticarət əlaqə- ləri qurulmuşdu. Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putinin 2001-ci ilin yanvarında Bakıya rəsmi səfərində Azərbaycanla Rusiya arasında 2010-cu ilədək dövrü əhatə edən uzunmüddətli iqtisadi əməkdaşlıq və ticarət-iqtisadi münasibətlərin prinsipləri barədə imzalanan sazişin böyük əhəmiyyəti oldu. Rəsmi qəbuldakı çıxışında V.Putin Rusiya-Azərbaycan ticarət-iqtisadi əməkdaşlığının perspektivini nəzərə alaraq demişdi: “Biz artıq dəfələrlə
2002, 8 fevral]. GUAM təşkilatı çərçivəsində Azərbaycan, Gürcüstan, Ukrayna və Moldova zəngin təbii, maliyyə və insan ehtiyatlarına malikdir. Bu ölkə- lərdən hər biri MDB çərçivəsində həlli mümkün olmayan məsələləri həmin təşkilat çərçivəsində həyata keçirirlər. Əslində Azərbaycanın neft və qaz ehtiyatlarının bütün Qafqazın iqtisadi mənzərəsini dəyişməyə imkan yarat- ması çox mühüm siyasi əhəmiyyət daşıyırdı. Həmin illərin təcrübəsi sübut edir ki, MDB-dən fərqli olaraq GUAM çərçivəsində əməkdaşlıq iqtisadi problemləri həll etməyə, ziddiyyətlər və qarşıdurma məngənəsində sıxılan bir bölgədə dövlətlərin maraqlarını təmin etmək mümkündür. 90-cı illərin əvvəllərində üzv ölkələr arasında əsasən siyasi xarakter daşıyan bu əmək- daşlıq getdikcə daha çox iqtisadi inteqrasiyanın konkret çərçivələrini əhatə edirdi. Azərbaycan Respublikasının həm MDB, həm də GUAM üzv dövlətləri ilə iqtisadi-ticarət əlaqələrinin inkişafı milli gömrük işinin hüquqi- normativ bazasının təkmilləşməsinə əhəmiyyətli təsiri oldu. 2002-ci il iyulun 20-də Yalta şəhərində GUAM iştirakçıları olan dövlətlər arasında azad ticarət zonasının yaradılması haqqında Saziş imzalandı və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 10 iyun 2003-cü il tarixli 469-IIQ saylı Qanunu ilə qüvvəyə mindi. Bu sazişdə sənaye, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat və maliyyə, investisiya və sosial sahələrdə nəzərdə tutulan məqsədlərə nail olmaq üçün ticarət şərtləri və gömrük işi sahəsində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi son dərəcə zəruri sayılırdı. Sazişin 3-cü maddəsində gömrük rüsumları, habelə onlara ekvivalent təsirdə olan vergi və yığımlar və qarşılıqlı ticarətdə kəmiyyət məhdudiyyətlərinin tərəflər
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|