Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1858-1861-ci illər, Tiflis
44 saylarını yalandan şişirdərək imperatorun diqqətini çəkmək istə- yir dilər. Xanlıqlar dövründə Şamaxı şəhəri Şirvan xanlığının mər- kəzi kimi öz əhəmiyyətini saxlamaqda davam etmişdir. 1734-cü ildə Nadir şah Əfşar tərəfindən ələ keçirilən Şamaxı büsbütün dağıdılmış, şəhər yeni məkana köçürülmüşdür. 1747-ci ildə Məhəmməd Səid xan köhnə Şamaxıda, 1748-ci ildə isə Hacı Məhəmmədəli xan Yeni Şamaxıda (Ağsuda) xanlıq yaradır. 1768-ci ildən 1789-cu ilə kimi Quba xanı Fətəli xanın ha- kimiyyəti altına keçən Şamaxı şəhərinə və ətraf ərazilərə Quba- dan, Salyan və Dərbənddən min ailə köçürülür. 1789-cu ildə Fətəli xanın ölümündən sonra daxili çəkişmələr başlanır. 1792-ci ildə üçüncü Şamaxı xanı Mustafa xan taxta çıxaraq Şamaxını Quba xanlığından ayırır. 1805-ci ilin sonlarında Şamaxı xanlı ğının daxili müstəqilliyi saxlanılmaqla Rusiya imperiyasının tər kibinə qatılır. 1820-ci ildə çar Rusiyası Şamaxı xanlığını ta ma milə ləğv edir. 1846-cı ildən Şamaxı quberniya mərkəzinə çev rilir. Bir vaxtlar Şamaxı haqqında atasına ünvanladığı sualların cavabını Həsən illərlə aldığı təhsil və mütaliəsi nəticəsində indi, çoxundan yaxşı bilirdi. Məktəbdə bu haqda keçilməsə də, Həsən hərbçi atasının ev kitabxanasından, siniflərindəki rus yoldaş la rından çoxlu bilgilər əldə etmişdi. Şamaxı hazırda onun düşün cə sində müqəddəs bir məkan idi. Şamaxının yetişdirdiyi Əfzələddin Xaqani, İmadəddin Nəsimi kimi dahilər Həsənin çox sevdiyi şairlər idi. 45 1858-1861-ci illər, Tiflis Mehralı bəy bir gün sonra Zərdabdan Həsənlə birlikdə Tif- lisə yola düşdü. Qəbul imtahanlarının gərgin əhval-ruhiyyəsi ya- yın istisinə qarışaraq elə üzücü yorğunluq yaratmışdı ki, Həsənin bənizi ağappaq ağarmışdı. Onun bu halı Mehralının ürəyinə qəri bə və anlaşılmaz bir peşmanlıq hissi salmışdı. “Mən nahaq ağlımı bu rusların ağlına verdim, Tiflis Şamaxı deyil axı. Kim gəlib bu məsum uşağa baş çəkəcək? Gərək Fərəc dayını tapam və möhkəm-möhkəm tapşıram. Hər şeydən arxayın olmayınca qardaşımı tək buraxa bilmərəm”. Yola çıxdıqlarının ikinci günü axşam fayton Tiflisə yetişdi. Mehralı əlindəki ünvan yazılmış kağızı faytonçuya uzadaraq: “Bizi bu ünvana aparın”, – dedi. Fayton şəhərin küçələrilə irəlilədikcə çay daşlarının dö- şən diyi yollar atın ayaq səslərindən elə bil ritm yaradırdı, bu səs Mehralıda uşaqlıqda məcməyiyə çırtma vuraraq çıxardığı səsi, çalıb-oynamaqlarını xatırlatdı. O vaxt Həsən hamıdan balaca olduğu üçün onun oynamağı hamıda daha xoş ovqat yaradırdı. Mehralı üzünü qardaşına tərəf çevirərək gülümsündü: – Həsən, faytonun və atın ritmik səsi uşaq vaxtı məcməyi çalıb oynamağımıza bənzəyirmi? – Hə, elədir. İndicə mən də o illəri xatırlayırdım, – Həsən cavab verdi. Faytonçu alaqapının üstündə yazılan rəqəmi görüncə atın yüyənini çəkdi: – Sizin axtardığınız ünvan general Fərəc bəyin eviymiş, qabaqcadan desəydiniz, bu evə gətirə bilərdim, – dedi. Faytonçu ona ödənilən pulun məbləğindən qarşısındakı adam- ların səxavətli olduqlarını yəqin etdiyindən onlara min nətdarlığını bildirdi. Tiflis Təhsil İdarəsinin müdiri Aleksandr Pavloviç Şama xıdan qayıdan kimi Fərəc bəyə hər şeyi danışıb, ondan Həsənin təhsilinə himayəçilik etməsinin razılığını almışdı.
46 Mehralı yavaşca alaqapının üstündəki halqanı aşağı-yuxarı edərək qapını döydü. Çox keçmədi, yaşlı bir qadın qapıya çıxdı, gürcücə onlardan kimi istədiklərini soruşdu: – Biz Fərəc bəyin bacısı uşaqlarıyıq, Zərdabdan gəlmişik, bura Fərəc bəyin evidir? – Həsən önə çıxaraq qardaşından öncə rus dilində xanımdan soruşdu. Qadın da rusca “bəli” deyərək onlara bir az gözləməyi tapşırdı. Bir azdan geri qayıdaraq nəzakətlə: – Buyurun içəri! – söylədi. Mehralı bəy öndə, Həsənsə arxada həyətə girdilər. Həyət yetərincə geniş idi. Həsən addımlaya-addımlaya fikirləşirdi ki, yəqin, bu gürcü qadın dayımın həyat yoldaşıdır. Birdən onu fikirlərindən Fərəc bəyin zəhmli, lakin xoş avazlı səsi ayırdı: – Ay siz xoş gəlmisiniz, zərdablı qoçaqlar, mən sizi fik- rimdə elə belə də canlandırmışdım. Sən Mehralısan, sən də baron Aleksandr Pavloviçin təriflədiyi Həsən, eləmi? Fərəc bəy elə istiqanlı danışırdı ki, bir anın içərisində Mehralı ilə Həsənin ürəklərindəki bütün nigaranlıq yox olmuşdu. Merhralı bəy faytondakı Zərdabdan gətirdikləri ərməğanları içəri gətirmək üçün dayısından izin istədi. Dayısı onlardan hər hansı hədiyyə gözləməsə də, Zərdabdan gələn “kənd payına” razılığını məmnuniyyətlə bildirdi, gürcü xidmətçi xanımı içəri dəvət edərək lazımi tapşırıqlarını verdi. Onun belə ərkyana hərəkətləri zərdablı qonaqları bir qədər də ruhlandırdı. – Oxumaq, elm sahibi olmaq biz müsəlmanların yeganə xilas yoludur. Müsəlman demişkən, nənən mənə yenəmi “Urus Fərəc” deyir?
– Dayı, nənəm bir il qabaq rəhmətə gedib. Amma hər zaman sizdən danışanda gizli-gizli ağlayardı rəhmətlik. Fərəc bəy eşitdiklərindən, bacısının dünyasını dəyişmə sin dən, onun yasında iştirak edə bilməməsindən məyus oldu. – Dünyanın, necə deyim, – qarşılığını Azərbaycanca ifadə etməyə söz tapmayınca bir az duruxdu, yadına salaraq davam etdi, – taleyin elə gözlənilməzlikləri var, sabah nə ilə rastlaşa- cağımızı bilmirik. Bilirsiniz də, rəhmətlik nənəniz mənim ortancıl Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|