Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
SOVYET TARİH YAZIMI VE 38 organları parti teşkilatlarının kararlarını yayınlamak ile meşgul oldular ise, 1940-1950’li yıllarda basının önemi daha da arttırıldı. Gazete ve dergi sayfalarında kovuşturulan aydınların bilimsel eserlerini, kitaplarını, görüşlerini iş arkadaşlarının eleştirdiği yayınlar sıkça yayınlanmaya başladı. Etkili gazetelerin muhabirleri parti organlarına uyanık olmaya talimat vermeye başladılar. Artık sorgu hâkimleri sadece hüküm yazmak ve ceza vermekle meşgul oldular. O dönemdeki en tartışmalı olaylardan biri tarihçi E. Bekmakhanov’un kovuşturulması idi. Alaş hareketi ile bire bir teması olması sebebiyle “milliyetçi” damgası yiyen Bekmakhanov da bu suçlamalardan nasibini aldı. Bekmakhanov’un eserinin görüşülmesi ilk defa 28 Şubat 1948’de Moskova’da İlimler Akademisinin Tarih Enstitüsünde başladı. 48 Aynı senenin Haziran ayında Kazak SSR İlimler Akademisinin toplantısında, 14-19 Temmuz arasında da Kazak SSR İlimler Akademisi Tarih, Etnografi ve Arkeoloji Enstitüsü’nde görüşüldü. İlk toplantıda zafer kazanıldı demek mümkündür. Bilim adamını suçlamayla ilgili en büyük toplantı 1948’de Kazak SSR İlimler Akademisindeki toplantı idi. Suçlama denil- diyse de bunun Sovyet yönetiminin eski cezalandırma yöntemleriyle karşılaştırıldığında daha rahat şekilde gerçekleştiğini söylemek gerekir. Tartışma olunca eleştirenler de, savunanlar da oldu. T. Şoyınbayev, S. Tolıbekov, V. Jiznevskiy, H. Aydarova, A. Nurkanov, B. Süleymenov açıkça eleştirdiyseler, İ. Budovnis, E. Dilmuhamedov, A. Nüsipbekov, A. Tursınbayev, T. Elevov, H. Adilgereyev, B. Asfendiyarov, S. Medvedev, T. Kulteleyev gibi isimler ise onu savunan konuşmalar yaptılar. Özellikle ona karşıt görüş bildirmiş olanlar ne kadar haklı olduğu sorusu akla gelmektedir. Konuşmacılar, E. Bekmakhanov’un fikirlerinin Marksizm-Leninizm öğretilerine karşı olduğunu ispat etmek, bununla birlikte partiye kendi sadakatlerini göstermek için çabaladılar. Bazı konuşmacılar delilleri olmasa da onun çalışmasını hiç tanımadılar. Hatta Moskova’daki toplantıda konuşan ve ülke tarihçileri karşısında umduğunu bulamayan H. Aydarova Kazakistanlı meslektaşlarıyla görüş- meye gitmemişti. “Tarihi Hakikati Çiğnemeye Karşı” isimli makalesinde Aydarova genelde ülke çapında yürütülmekte olan siyasi kampanyalara dikkat çekmiştir. Özellikle “Zvezda” ve “Leningrad” dergileri hakkında, Kazak SSR Dil ve Edebiyat Enstitüsü’nün çalışmalarındaki siyasi hatalar hakkında, bununla birlikte E. Bekmakhanov’un bu kararlardan sonra da çalışmasını değiştirmediği konusunda söylemesi onun eserin siyasi yönleriyle daha çok ilgilendiğini göstermektedir. Kenesarı isyanını de- 48 E. Bekmakhanov Jeti Tomdık Şıgarmalar Jiynagı, 6. Tom (Stenogramma E. B. Bekma- haovtın “XIX. g. 20-40 jj. Qazaqstan” Kitabının Diskussyası), Pavlodar “EKO” GÖF, 2005, s. 360. KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 39 ğerlendirirken de Stalin’in “Sosyal-demokratlar millet meselesini nasıl anlıyor” isimli makalesini göz önünde bulundurmuştur. Suçlama sırasında dikkat çekilen ilk mesele, eserin siyasi kovuştur- malara maruz kalan Alaş aydınlarıyla ilişkilendirilmesidir. Bu, Bekmak- hanov’u siyasi olarak kovuşturmak ve “halk düşmanı” diye suçlamak için lazımdı. S. Tolıbekov, “Devrim karşıtı Alaş Orda partisi, Kenesarı’yı Kazak halkının yüce Rus halkına karşı mücadelesinde Bolşeviklere karşı tüm devrim karşıtı ögelere cesaret veren kutsal ata diyerek, onu özgür- lük mücadelenin sembolüne dönüştürdü. 30’lu yaşlarındaki tüm Kazak aydınları kendisinin milliyetçi ruhtaki şiirinde Kenesarı’yı yücelterek “Arka’da Buvrabay gibi yer yoktur, Kazaklarda Kenesarı gibi er yoktur” diye öven “Alaş Orda” partisinin şairi ve fikir babalarından biri Magcan Jumabayev’i unutmaması lazım. Soru şudur? Bu Alaş Ordacılar onu niye bu kadar yücelttiler. Onun ilerici faaliyetleri için mi? Hiç de değil. Onlar onda bu Kazak milliyetçilerinin ilk yol göstericilerini gördüler. Onlar yanılmadılar. ” 49 şeklinde görüş bildirirken, B. Süleymenov ise “Bek- makhanov, kendi kitabında Kazak halkının tarihini yanlış anlatıyor.“Alaş Orda” burjuva-milliyetçi liderlerini yüceltiyor. Bekmakhanov, Alaş Orda lideri Alihan Bökeyhanov’a kendi kitabında hiç açıklamada yapmadan yer vererek, onun eserlerini önemli tarihi kaynak olarak kullanmakla beraber, açıkça onun propagandasını yapmaktan utanmıyor. Bekmak- hanov’un A. Bökeyhanov’un eserleri ve elyazmalarını arşiv materyalleri olarak görmesi doğru değildir. Bunu ona anlatmak mümkün değildir. Bununla birlikte yazar, kendi kitabının hiçbir yerinde A. Bökeyhanov’un eserleri ve makalelerini eleştirmiyor, kendi çalışmasında tarihi kaynak olarak kullanıyor. Örneğin, bizim üniversitenin ve Pedagoji Enstitüsünün öğrencileri buna karşı çıkarak “E. Bekmakhanov neden kendi kitabında Alihan Bökeyhanov’u aklıyor, bu mümkün mü? - diye soru sordular. El- bette, biz mümkün değil diye ispat etmek zorunda kaldık. Sadece “Alaş Orda” partisinin liderleri değil, üyelerini de aklamanın doğru olmadığını ispat etmek lazım mı gibi mesele oluşuyor. ...Bence, böyle bir insan çık- mayacak .” 50 - demektedir. Bununla birlikte B. Süleymenov, G. Togjanov hakkında da konuşuyor. Bekmakhanov kitabını yazarken onun Kazak Sömürge Köyü kitabından etkilenmiş diye ispat etmeye çalışıyor. Bekmakhanov, bu suçlamalara şöyle cevap verdi: “Benim eleştir- menlerim gerici sınıf temsilcilerinin kendilerinin ilgilendikleri konularda en ilerici şahsiyetleri yücelttiği hakkında birkaç örnek olduğundan habersizler mi? Jiyrenşin’in dediği gibi “Alaş Ordacılar Abay ve Ço- kan’dan da yararlandılar... Sizin dediğiniz gibi ben neden milliyetçi A. 49 A.g.e., s. 72-73. 50 A.g.e., s. 267-269. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|