Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
SOVYET TARİH YAZIMI VE 40 Bökeyhanov’un ismini verdim. Siz de biliyorsunuz tarihi edebiyatta A. Bökeyhanov’un yayınladığı “1824-1830 yıllarındaki Orta Cüz Hanları ve Sultanlarının Mektuplaşmaları” vardır. Neden sadece bu kişinin adı geçecek diye önemli tarihi belgeyi isimsiz, gizli şekilde vermemiz gerek- lidir. Siz yarım saat boyunca milliyetçi Togjanov hakkında konuştunuz, o hakkında benim kitabımda tek kelime yoktur... ” 51 Bekmakhanov’a yöneltilen bu ağır suçlamalar onu siyasi olarak yerle bir ederek, ona “halk düşmanı” suçlamasını yapıştırmak için gerekliydi. Tartışmada bazı Kazak aydınlarının ağzından Alaş partisini suçlayan kelimelerin çıkması şaşırılacak durum değildi. Kovuşturmalardan sonra her Kazak aydını kendini “milliyetçi” değilim diye Rus Bolşevikleri- nin önünde aklamaya çalışıyorlardı. Ancak çoğunlukla bu mümkün olmuyordu. Tam tersine Bolşevikler böyle diyenlerden şüphelenerek araştırmaya başlıyorlardı. Diğer bir konu folklor materyalleri hakkındadır. Bu da 1940-1950’li yıllardaki aydınları “milliyetçi” diye siyasi kovuşturmanın diğer bir yönüdür. Milli kaynaklar olan sözlü edebiyat materyallerini kaynak olarak kullanmayı yasaklamak o dönemde oldukça yaygındı. Bekmakhanov ise, folkloru tarihi kaynak olarak kullanmayı tarihçiler arasında ilk olarak başlatan bilim adamlarından idi. O bunu şöyle izah etmişti: “Kazakistan tarihinin araştırılmasında tarihi kaynak olarak folk- lorun yeri oldukça önemlidir. Bunun böyle olma sebebi, XIX. yüzyıl ikinci yarısına dek Kazak halkının yazılı edebiyatı yoktu. Folklor materyalle- rinin önemi şu ki, tarihi olaylar ve bireysel şahsiyetler hakkında doğru malumatlar vermektedir. Çünkü tarihi yazan ve anlatılan olaylara direkt teması olan halkın kendisidir. Kazak folklorunu ayrıntılı şekilde anlat- masak da şunu diyebiliriz: türlü olaylar baştan sonra anlatıldığından, çoğu kimsenin isimlerini birebir verdiğinden, çeşitli bilgileri içerdiğinden dolayı folklor dediğiniz tarihçi için, özellikle toplumsal ilişkileri araştıran bilim adamları için gerçek anlamda eşi benzeri yok birer hazinedir. ” 52 Tartışmada söz alanlar içinde filolog S. Amanjolov, tarihçinin folklor materyallerini faydalanmasını şöyle değerlendirmiştir: “Bizim tarih- çiler ve edebiyatçılarımız, folklor kaynakları ve saray şairlerine karşı ilgilerini netleştirmeleri lazım. Her sultan ve hanın kendi hanlığı hakkında hatıra bırakmak için kendi çalışmalarını yüceltecek saray şairlerini kullandıkları malumdur. Böyle şairler çoğunlukla belli bir sınıfın ideologlarıdır. Örneğin, Abılay Han döneminde Buhar, Kenesarı 51 A.g.e., s.298-316. 52 E., Bekmakhanov, Qazaqstan XIX Gasırdın 20-40 Jıldarında (Okuv Quralı), Almatı Sa- nat Yayınevi, 1994, s. 416, 42-43. KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 41 döneminde Nısanbay”. 53 O Bekmakhanov’un Kenesarı hakkında Nısanbay şairin sözlerinden yararlandığını bildirmiştir. Bu konu hakkında kendi konuşmasında B. Süleymenov da fikir bildirmişti. 54 Bekmakhanov ise cevabında: “Sadece Kazakistan’ın değil, diğer halkların da geçmiş tarihi seyahatnamelerde, memurların, tüccarların ve başka da yönetici sınıf temsilcilerinin hatıratlarında verilmiştir. Bu materyaller sayesinde biz geçmiş olaylar hakkında malumatlar alabiliyoruz. Neden bizim onları çöp kovasına atmamız gerekiyor. Sizin söylediğiniz sözün saçmalığı şu, siz kaynak nedir bunu göz önünde canlandıramıyorsunuz, ayrıca bu kaynaklara bilimsel şekilde yaklaşamıyorsunuz. ” 55 Üçüncü büyük suçlama Kenesarı’nın şahsi kişiliği ile ilgiliydi. Burada onun Cengiz Han’ın soyundan geldiği, yüce Rus milletine karşı savaştığı, gericiliği, isyanın maksadı gibi birçok mesele tartışıldı. Bu konu hakkında birçok tarihçi söz alarak fikirlerini bildirdi. Ünlü Rus tarihçileri Bekmak- hanov’a arka çıktılar ise de, Bolşeviklerin her alanda egemen olduğu bu dönemde Bekmakhanov’un Kenesarı’yı aklaması mümkün değildi. Tartışmanın sonunda suçlanan Bekmakhanov’un kendisine de söz verildi. Tarihçi konuşmasında karşıt görüştekilerin sözlerinde “Mark- sizm-Leninizm klasiklerinden yerli yersiz dipnotlar vermek ve bunu tarihi olaylarla ilişkilendirememek” gibi eleştirilerin yer aldığını söyledi. Tarihçi konuşmasında, “Ben Kazakların kendine has bir devleti ve mil- letinin varlığına işaret ettim ”- diye açıkça kendi düşüncelerini söyledi. Tartışma bir karara bağlanamadı ise de, neticesi çok geçmeden belli oldu. Bu toplantıda aslında Bekmakhanov’u suçlamak için altyapı oluşturuldu. Artık siyasi olarak kovuşturulacağı aşikâr idi. 1950’de tarihçi E. Bekmakhanov’un kovuşturulması yeni bir sıfat aldı. 26 Aralık’ta Pravda gazetesinde yayınlanan Şoyınbayev, Ay- darova, Yakuninlerin yazdıkları “Kazakistan Tarihinin Meselelerini Marksizm-Leninizm Öğretisi Doğrultusunda Anlatalım” isimli makalede kitap ve yazarı tekrar sert eleştirilere maruz kaldı. Pravda gazetesindeki makale Bekmakhanov’u resmi şekilde suçlamanın başlangıcı idi. 10 Nisan 1951’de Kazakistan KP Merkez Komitesi bu makale dolayısıyla karar aldı. Kararda makaleyi haklı buldular ve “Bekmakhanov’un bur- juva-milliyetçi fikirleri eleştirildi.” 56 . 53 E. Bekmakhanov Jeti Tomdık Şıgarmalar Jinagı, 6. Tom (Stenogramma E. B. Bekmaha- ovtın “XIX. g. 20-40 jj. Qazaqstan” kitabının diskussyası), Pavlodar: “EKO” GÖF, 2005, s. 217. 54 A.g.e., s. 265. 55 A.g.e., s. 316. 56 K.Nurpeyisov, “Bekmakhanov Pen Onın Bastı Kitabı Qalay Jazalandı?”, Qazaq Tarihi, 2005, no. 2. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|