Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
SOVYET TARİH YAZIMI VE 82 ve ardından gelen toplama kampı cezası, içinde bulunduğu toplum ve zaman gibi zorluklar sonucu sonradan söylemlerini değiştirmek zo- runda kalsa da, Bekmakhanov’un Kenesarı hakkında ilk yazdıklarının ve derinlemesine araştırmalarının bağımsızlık devresi Kazak tarihçi- lerine ışık tuttuğunu ve etkilediğini söylemek mümkündür. Bağımsız Kazakistan’da bu konuyu yeni bakış açısı ve metotlarla ayrıntılı bir şekilde araştıran Edige Valihanov, Sattar Majitov ve Vil’ Galiyev gibi tarihçilerin çalışmaları önem arz etmektedir. Sattar Majitov, “Kenesarı Kasımov i Ermukhan Bekmakhanov v kon- tekste ideologiçeskoy arhitektoniki totalitarizma” (Totaliter Rejimin İdeo- lojik İnşası Bağlamında Kenesarı Kasımov ve Ermukhan Bekmakhanov) adlı makalesinde tarihin çeşitli dönemlerinde Kenesarı Kasımulı ile Ermukhan Bekmakhanov’un kaderlerinin ilginç benzerliklerini ortaya çıkarmıştır. Buna ek olarak, Majitov, Kenesarı Kasımulı konusunu araştırırken Er- mukhan Bekmakhanov’un Moskova’da gerçekleştirilen yüksek lisans ve doktora tez savunmaları esnasındaki stenografilerin de kaynak olarak kullanılması gerektiğini belirtir. Sattar Majitov, makalesinde ayrıca bilim insanları arasında Kenesarı Kasımulı meselesi dolayısıyla Kazak-Kırgız ilişkileri hakkında ortaya çıkan tartışmada, meşhur Kazak yazarı Muhtar Awezov’un “Kenesarı, Kazak ve Kırgızları Orta Asya hanları ve Rus İm- paratorluğuna karşı birleştirdiği zaman ben Kenesarı’dan yanayım ama kardeşlerimizin (Kırgızların) kanını döktüğünde onu şiddetle kınıyorum ” diye vermiş olduğu klasikleşmiş cevabı zikretmektedir. Edige Valihanov, A.L.Krivkov ile birlikte yazdığı “K voprosu ob izuçenii problem istorii Kazahstana novogo vremeni” (Yeni Dönem Kazakistan Ta- rihinin Meselelerine Dair) adlı makalesinde Kenesarı Kasımulı hareketini yeni metot ve yorumlar ışığında nasıl incelemekte olduğundan bahset- mektedir. Araştırıcıların, bölgedeki yer adları ve askerî harekâtlar üzerine yeniden detaylı ve ihtiyatlı incelemelerde bulunmaları, dikkate şayandır 142 . Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından sonra Kenesarı hareketi ile ilgili araştırmalar, dönemi ve olayı inceleyen tezler hazırlanmıştır. Kazakis- tan’da bu konu ile ilgili olarak yapılan tezler arasında Janiya Kusaino- va’nın çalışması dikkat çekmektedir. İstoriyografiya natsional’no-os- voboditel’nogo dvijeniya pod predvoditel’stvom Kenesarı Kasımova (1837-1847 gg.) (1837-1847 yıllarında Kenesarı Kasımov Önderliğinde Yürütülen Millî Kurtuluş Hareketinin Tarih Yazımı) adlı tezinde, bu konunun araştırılmasının ve yazılmasının tarihte geçirdiği süreçler- den bahsederek, bağımsızlık ve ulus devlet inşasında önemli bir evre olduğunu ifade etmiştir. Bunun yanısıra, Kenesarı Kasımulı’nın, Rus 142 Edige V. - A. L. Krivkov, “K voprosu ob izuçenii problem istorii Kazahstana novogo vre- meni” (Yakın Çağ Kazakistan Tarihinin Meselelerine Dair), http://www.iie.kz/pages/194.jsp (Erişim tarihi: Ekim 2006; Ekim 2015). KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 83 işgaline karşı savaşan ve Kazak Hanlığını canlandırmaya çalışan bir han, asker başı, diplomat ve siyasetçi gibi vasıflarını ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Tezde, bu konunun Rus tarih yazıcılığında yansıtılmasına da geniş yer verilmiştir 143 . Diğer bir tez de Hadişa Aubakirova tarafından hazırlanan Kazak Halkının Sarjan ve Kenesarı Kasımov Sultanların Önderliğindeki Milli Bağımsızlık Hareketini Bastırmada Sibirya Kozaklarının Katılımı, 1824- 1847 adlı çalışmadır. Tezde Sibirya Kozaklarının, Kazak bozkırlarının kolonizasyonunda oynadıkları role değinilmiştir. Ayrıca, Kasım, Sarjan ve Kenesarı Sultanların mücadelesi; Kozakların Kazaklara karşı savaşa katılımları ve Kenesarı Kasımulı hareketi zamanındaki Kazakların askerî teşkilatı analiz edilmiştir 144 . Kenesarı Kasımulı konusu, tez olarak Rusya Federasyonu içeri- sinde de araştırılmış. Örneğin, Barnaul’da Aleksey Aseev tarafından hazırlanan Kenesarı Kasımov’un 1837-1847 İsyanına İlişkin Rusya Poli- tikası: Bölgesel Açılar adlı tez 2004 yılında savunulmuştur. Bu tezde, Kenesarı ve hareketine yönelik yürütülen Rusya siyaseti dört etapta değerlendirilmiştir 145 . Aseev, Kenesarı hareketini, Kazakistan’daki tez ve görüşlerden farklı olarak yorumlamaktadır. Sonuç olarak, Kenesarı Kasımulı hareketinin değerlendirilmesi coğraf- ya, dönem ve rejime göre değişiklik göstermiştir. Olay, Çarlık zamanında, elbette ki, olumsuz nitelendirilmiştir, çünkü Kenesarı Çarlık Rusyası’nın yayılma siyasetine ve uygulamalarına karşı mücadele vermiştir. Sovyet- 143 Janiya Kusainova, İstoriyografiya natsional’no-osvoboditel’nogo dvijeniya pod predvoditel’stvom Kenesarı Kasımova (1837-1847 gg.), (1837-1847 yıllarında Kenesarı Kasımov Önderliğinde Yürütülen Millî Kurtuluş Hareketinin Tarih Yazımı), Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: S.F. Majitov. Almatı, 2000. http://cheloveknauka.com/istoriografiya- natsionalno-osvoboditelnogo-dvizheniya-pod-predvoditelstvom-kenesary-kasymova- 1837-1847-gg (Erişim tarihi: Ekim 2015). 144 Hadişa Aubakirova, Uçastie sibirskogo kazaçestva v podavlenii natsional’no-osvobo- ditel’nogo dvijeniya kazahskogo naroda pod predvoditel’stvom sultanov Sarjana i Kenesarı Kasımovıh (1824-1847 gg.), (Kazak Halkının Sarjan ve Kenesarı Kasımov Sultanların Önder- liğindeki Milli Bağımsızlık Hareketini Bastırmada Sibirya Kozaklarının Katılımı, 1824-1847), Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Amangeldi Kusayınov. Astana, 2000. http://irbis.push- kinlibrary.kz/cgi-bin/irbis64r_13/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=KNRUS&P21DB- N=KNRUS&S21STN=1&S21REF=5&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01 =0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%90%D1%83%D0%B1%D0%B0%D0%BA%- D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0,%20%D0%A5.%20%D0%90 (Erişim Tari- hi: Ekim 2015). 145 Aleksey Aseev, Politika Rossii v otnoşenii vosstaniya Kenesarı Kasımova 1837-1847 gg.: Regional’nıy aspekt, (Kenesarı Kasımov’un 1837-1847 isyanına İlişkin Rusya Politikası: Bölgesel Açılar), Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: V.A. Moiseev. Barnaul, 2004 http:// www.dissercat.com/content/politika-rossii-v-otnoshenii-vosstaniya-kenesary-kasymo- va-1837-1847-gg-regionalnyi-aspekt (Erişim tarihi: Ekim 2015). Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|