Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
SOVYET TARİH YAZIMI VE 84 ler Birliği dönemine gelince, Çarlık rejimini ve feodal yapıyı kötüleme, eleştirme ve yargılama söz konusu ise, Sovyet ideolojik çerçevesine aykırı düşmüyordu. Ancak Kenesarı hareketi, bütün Kazak boylarından destek alan kitlesel ve mücadeleci bir hareket niteliği taşıdığından millî bağımsızlık hareketi anlamına geliyordu. Bu durum, hem millî, hem anti-Rus özelliği taşıdığından, Kenesarı ayaklanması, sosyalist ilkelere sığmamaktaydı; çünkü Sovyet ideolojisi, Çarlık karşıtlığı ile Rus hegemonyası karşıtlığını ayırmaktaydı. Bu sebepten Kenesarı Kasımulı kendi çıkarlarını düşünen acımasız birisi ve önderliğini yap- tığı aktif direniş da gerici, feodal, monarşik, zararlı bir hareket olarak değerlendirilmiştir. Sovyetler dağılıp bağımsızlığa ulaşılınca, Kenesarı Han, kahraman ve onun hareketi de millî bağımsızlık hareketi olarak nitelendirilmiştir. Kenesarı Kasımulı araştırmalarının gelecekte nasıl bir yön ve yol alacağı henüz belli değildir. Kenesarı örneğinde görüldüğü gibi, tarihteki şahsiyetlerin icra ve faaliyetleri değerlendirilirken, kahraman ve düşman gibi iki ayrı uçta görünen, birbirine zıt kavramlar hızlıca yer değiştirebilmektedir. Bu iki uzak kavram birbirine yakın olabilmektedir. Neticede, kahraman düşmana, düşman da kahramana dönüşebilmektedir. Nitekim, İbrahim Kalkan’ın da belirttiği gibi, “Kazakların nesillerdir kahraman bildiği, hakkında destanlar söylenen Kenesarı, yıllar boyunca ders kitaplarında Kazak öğrencilere bir halk düşmanı olarak öğretilmiştir.” 146 . Bir diğer ilginç detay ise, Kenesarı ile Bekmakhanov’un kaderleri arasındaki benzerlik- tir. İkisinin de mağlubiyeti esasında iç düşmanlardan ötürü olmuştur. Kazakistan’da profesyonel anlamda ilk yazılı tarihin sahibi olan Ermuk- han Bekmakhanov, Kenesarı’ya ve onun liderliğindeki harekete Sovyetler Birliği zamanında olumlu değer yükleyen âdeta ilk ve tek tarihçi olmuştur. Bu değerlendirmeden dolayı yaşadığı soruşturma ve kovuşturma, sıkıntı ve sorunlar büyük olmuştur. Bekmakhanov, dönem itibariyle tarihin ideolojik temellere oturtularak, Marksist, Leninist ve Stalinist ilke ile kriterlere göre yazılması gereken bir devreye denk gelmiştir. Diğer tarihçilerden farkı, çok derinlemesine ve yıllar süren araştırmasının sonuçlarını, dönemin ideolojik sınırlarına bakmaksızın neşretmesiydi. Tarih yazması sırasında, yazdığı tarihî konu da, yazım süreci de, yazarın kendisi de tarihe kalıcı olarak geçmişlerdir. Elbette bu tarihî süreç, yaşadığı eleştiriler, sorgulamalar, haksız yere yargılanmalar, tarihçinin sağlığını ve hayatını etkilemeden, olumsuz iz bırakmadan geçmemiştir. Ermukhan Bekmakhanov’un ve eserlerinin, Kenesarı Ka- sımulı ve onun faaliyetlerinin tarihte yerini almasında rolü büyüktür. Bunun yanısıra, Bekmakhanov, bağımsızlık devri tarih yazımı ve bakış 146 İbrahim Kalkan, “Halk Düşmanı mı, Halk Kahramanı mı? Sovyet Tarihçiliğinin İkilemi”, Sta- lin ve Türk Dünyası, ed. Emine Gürsoy-Naskali – Liaisan Şahin. İstanbul, 2007, s. 286. KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 85 açısını etkilemiş, tarihte kalıcı bir iz bırakmıştır. BİBLİYOGRAFYA Abdrahmanov, Kencebek - Kerimov, Kubanıçbek, Kırgız Mamleketinin Kıskaça Tarihi cana Tarıhçı İlimpozdor (Kırgız Devletinin Kısa Tarihi ve Tarihçi Alimleri). Bişkek, 2003. Arın, E.M. - Artıkbayev J.O., “Ermukan Bekmakhanovtın Ömirbayanı (Er- mukan Bekmakhanov’un Hayatı)”. http://bekmakhanov.psu.kz/ (Erişim tari- hi: Ekim 2015). Aseev, Aleksey. Politika Rossii v otnoşenii vosstaniya Kenesarı Kasımova 1837-1847 gg.: Regional’nıy aspekt (Kenesarı Kasımov’un 1837-1847 isyanına İlişkin Rusya Politikası: Bölgesel Açılar). Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışma- nı: V.A. Moiseev. Barnaul, 2004 http://www.dissercat.com/content/politi- ka-rossii-v-otnoshenii-vosstaniya-kenesary-kasymova-1837-1847-gg-re- gionalnyi-aspekt (Erişim tarihi: Ekim 2015). Aspendiyarov, Sancar. Kazakstan tarihının oçerkteri (Kazakistan Tarihi Notları). Almatı, (1935) 1994. Attokurov, Sabır. Kırgızdar XIX Kılımda (19. yüzyılda Kırgızlar). Bişkek, 2003. Aubakirova, Hadişa. Uçastie sibirskogo kazaçestva v podavlenii nat- sional’no-osvoboditel’nogo dvijeniya kazahskogo naroda pod pred- voditel’stvom sultanov Sarjana i Kenesarı Kasımovıh (1824-1847 gg.), (Kazak Halkının Sarjan ve Kenesarı Kasımov Sultanların Önderliğindeki Milli Bağımsızlık Hareketini Bastırmada Sibirya Kozaklarının Katılımı, 1824- 1847). Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Amangeldi Kusayınov. Asta- na, 2000. http://irbis.pushkinlibrary.kz/cgi-bin/irbis64r_13/cgiirbis_64. exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=KNRUS&P21DBN=KNRUS&S21STN=1&S- 21REF=5&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0& S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%90%D1%83%D0%B1%D0%- B0%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0,%20 %D0%A5.%20%D0%90 (Erişim Tarihi: Ekim 2015). Bekmakhanov, Ermukhan. Kazakstan XIX Gasyrdyn 20-40 Jyldarynda, (19. Yüzyılın 20’li-40’lı Yıllarında Kazakistan). Almatı, (1947) 1994. Bekmakhanov, Ermukhan, Vosstanie Hana Kenesarı (1837-1847), (Ke- nesarı Han İsyanı, 1837-1847). Almatı, 1992. Cakıpbekov, Canıbek, Kırgız İstoriyagrafiyasının Ayrım Maseleleri, (Kırgız Tarih Yazıcılığının Bazı Meseleleri). Bişkek, 1995. Camgerçinov, Begimalı, Kirgizı v epohu Ormon-Hana, (Ormon Han Devrinde Kırgızlar). Frunze, 1944. Dilmuhamedov, Eltok, “Vosstanie kazahov pod rukovodstvom Kenesarı Kasımova v 1837-1847 gg.”, (Kazakların 1837-1847 yıllarında Kenesarı Kası- Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|