Söz varliğI
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- The Timurid
- Turkish Studies
Türk Kültüründe “Levirat” ve... 2049
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/3 Summer 2010
evliliğinin yapılmadığı da bir gerçektir. Örneğin MiranĢah öldükten sonra, Timur‟un tahta oturtmuĢ olduğu kukla han Ögedey soyundan gelen SuyurgatmıĢ‟ın kızı olan eĢi Urûn Sultan Hanike‟nin hayatta kalan tek kardeĢi ġahruh‟la veyahut baĢka bir Timurlu mirzası ile evlendirildiğine dair kaynaklarda herhangi bir kayda rastlayamadık. Timurlularda ölen erkek kardeĢin karısı ile evlenme geleneğine birkaç tane daha örnek verelim. Meselâ, Ömer ġeyh oğlu Pir Muhammed (d.1379/781)
1409 yılında ölünce ikinci eĢi Adil Sultan Aga, kocasının küçük kardeĢi Baykara (d.1393/795) ile evlenmiĢtir 100 . Adil Sultan Aga ikinci evliliğini yaptığı sırada birinci evliliğinden bebek iken ölen Can Kabul adındaki erkek çocuğundan baĢka bir çocuğu olmamıĢtı 101 .
yılında ölünce sahip olduğu beĢ hanımdan Cihangir oğlu Pir Muhammed‟in kızı olan ilk eĢi Mahdum Sultan, kocasının küçük ve bekâr kardeĢi Seyyid Ahmed (d.1390/794) ile evlenmiĢtir 102
. Mahdum Sultan bu evliliği yaptığı sırada birinci evliliğinden Pir Muhammed ve Sultan Celaleddin olmak üzere iki tane erkek evlada sahipti 103
. Ömer ġeyh oğlu Baykara‟nın çocuklarından Muhammed Muzaffer ölünce, Ömer ġeyh oğlu Ahmed oğlu Sultan Muhammed‟in kızı olan tek eĢi HurĢid Biki, kocasının büyük fakat bekâr kardeĢi Muhammed Bedi„ ile evlenmiĢtir 104
. HurĢid Biki bu evliliği yaptığı sırada ilk evliliğinden Zübeyde Sultan adında bir kız çocuğuna sahipti 105
. ġimdi Timurlularda uygulan ikinci levirat türüne, yani kocası ölen dulun, kocasının yeğeni veyahut bir akrabası ile evlenmesine bazı örnekler verelim. Ömer ġeyh (d.1354/755 civarı)‟in dul kalan eĢlerinden bir diğeri olan Tukluk Sultan‟ın ise kocasının yeğeni Cihangir oğlu Pir Muhammed (d.1376/777) ile evlendiğini görmekteyiz 106
. Tukluk Sultan 1394 yılında Pir Muhammed‟in sekizinci eĢi olarak bu evliliği yaptığı sırada, ölen ilk eĢi Ömer ġeyh‟ten Seyyid Ahmed adlı 4 yaĢında bir erkek evlada sahipti 107
. Ömer ġeyh oğlu Ġskender (d.1384/786) 1415 yılında ölünce sahip olduğu üç eĢten ikincisi olan Can Melik, o sırada bekâr olan
100 John E. Woods, The Timurid, s. 20, 24. 101 John E. Woods, The Timurid, s. 21. 102 John E. Woods, The Timurid, s. 21, 24, 31. 103 John E. Woods, The Timurid, s. 21. 104 John E. Woods, The Timurid, s. 24. 105 John E. Woods, The Timurid, s. 24. 106 John E. Woods, The Timurid, s. 20, 30. 107 John E. Woods, The Timurid, s. 24.
2050 Musa Şamil YÜKSEL
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/3 Summer 2010
kocasının kuzeni ġahruh oğlu Baysungur (d.1397/799) ile evlenmiĢtir 108 . Can Melik ilk evliliğinden bebek iken ölen Pir Ali ve Sultan Ali adında iki tane erkek çocuğu olmuĢtu 109
. Cihangir oğlu Pir Muhammed (d.1376/777) 1407 yılınca ölünce sahip olduğu sekiz hanımdan beĢincisi olan Fatma Sultan‟ı, kocasının kuzeni olan ġahruh oğlu SuyurgatmıĢ (d.1399/801) kendisinin altıncı eĢi olarak haremine katmıĢtır. 110
Fatma Sultan‟ın her iki evliliğinden de çocuğu olduğuna dair herhangi bir kayda rastlayamadık. Cihangir oğlu Muhammed Sultan oğlu Sa‟d Vakkas (d.1399/802) 1417 yılında ölünce ilk ve tek eĢi olan MiranĢah kızı Receb Sultan, kocasının bekâr kuzeni (amcası Pir Muhammed‟in oğlu) Sencer ile evlenmiĢtir 111
. Receb Sultan‟ın her iki evliliğinden de çocuğu olduğuna dair herhangi bir kayda rastlayamadık. Timurlu hanedan mensubu erkeklerin, yengeleri ile evlenmelerinin yanı sıra, hanedan dıĢından evlendirilen Timurlu hanedan mensubu kadınların, gelin olarak gittikleri hanedan içerisinde
Ebu Said (ö.1469)‟in oğlu Sultan Ahmed‟in kızı Sultanum Begüm, önce Cuci Han soyundan gelen Özbek hanedanından Timur Sultan ile, o ölünce de kardeĢi Mehdi Sultan ile evlenmiĢtir 112 . Sultan Ebu Said‟in diğer oğlu Ömer ġeyh‟in kızı Rukiye Sultan Begüm de aynı hanedandan önce Abdüllatif Sultan, o ölünce de kardeĢi Canıbeg Sultan ile evlenmiĢtir 113
. ġimdiye kadar hep hanedan üyelerinin levirat evliliği örnekleri verdiğimiz Timurlularda, aktaracağımız Ģu olay bu geleneğin hanedan mensupları dıĢında da uygulanmakta olduğunun açık bir iĢaretidir: Timurlu hükümdarı Uluğ Bey‟in, oğlu Abdülaziz‟in sünnet düğünü dolayısı ile Kân-ı Gil‟de verdiği toyda Ģarap içilip eğlenilmesi üzerine muhtesip Seyyid AĢık, hükümdarın Semekand‟ın önde gelenlerini topladığı meclise gelerek kendisine “Sen Hz. Muhammed‟din dinini mahvederek, dinsizlerin geleneklerini getirdin!” demiĢ, muhtesibin bu sözlerine çok sinirlenen ve sinirine güçlükle hâkim olan Uluğ Bey, muhtesibe “Sen seyyid olarak soylu bir nesebe ve ilme sahip olmakla tanınıyorsun, ama artık yaĢlandın. Herhalde iĢkence çekerek ölmek ve Ģehit olmak istediğin için bana
108 John E. Woods, The Timurid, s. 23, 46. 109 John E. Woods, The Timurid, s. 23. 110 John E. Woods, The Timurid, s. 30, 43. 111 John E. Woods, The Timurid, s. 29, 31, 42. 112 John E. Woods, The Timurid, s. 37 113 John E. Woods, The Timurid, s. 39 Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|