Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
92 rüsumlar ı, əksinə yerli istehsalı mümkün olmayan mallara isə aşagı gömrük rüsumlar ı müəyyənləşdirilir. Amma bu uzunmüdd ətli olmamalıdır. Hər bir ölkədə milli istehsal ın inkişafının bir «uşaqlıq dövrü» və müdafiə tədbirləri var. Bu tarifl ər sistemi özəlləşdirmənin birinci mərhələsindən sonra yaranm ış yeni milli istehsalımızın «ayaga durması» onun müdafiəsi üçü n vacibdir. Proteksionist tarif sistemi dünyan ın hər yerində əgər uzun müdd ət davam edərsə artıq mənfi nəticələrə gətirib çıxarır. M əsələn, qonşu Türkiyə Respublikasında vaxtilə avtomobil s ənayesini «ayaga qaldırmaq» üçün protensionist tarif siyasəti h əyata keçirməklə avtomobil sənayesini inkişaf etdirmək məqsə- dil ə xarici avtomobillərin Türkiyəyə gətirilməsi zamanı dəyərin 100%- ə qədər gömrük idxal rüsumu tətbiq edilməyə başladı. Amma bu siyas ətin əhatə etdiyi dövr uzandı. Nəticədə son vaxtlar burax ılan Türkiyə avtomobilləri öz keyfiyyətinə görə xarici ölkə avtomobill ərinə uduzurlar. Protensiomist siyasət yalnız 3-5 il üçün n əzərdə tutulmalıdır. Başqa sözlə protensiomist siyasət total xarakter da şımalı, ölkənin iqtisad təhlükəsizliyi baxımından xarici ticar ət siyasəti aşagıdakı prinsiplər əsasında qurulmalıdır: tədricilik, diferensialla şdırma və müddətlilik. T ədricilik prinsipi daha çox xarici ticarətin liberallaşdırıl- masma t ətbiq edilməlidir. Bu sahədə Azərbaycanda müəyyən işlər görülm üşdür. İxrac gömrük vergiləri ləgv edilmiş, idxal vergilərinin is ə səviyyəsi aşagı salınmışdır. Diferensialla şdırma prinsipi dedikdə, milli iqtisadiyyatın sah ələri özlərinin inkişaf səviyyəsinə, daxili və xarici bazarda r əqabət qabiliyyətinə, ölkədəki məşğul əhalinin həmin sahələrdə i ştirak səviyyəsinə, istehsalın və malların strateji əhəmiyyət daşıma- s ına görə, əhalinin zəruri istehlakında malların oynadığı rola görə (xüsusi il ə ərzaq məhsulları) aynlaraq qruplaşdırılması başa düşülür. İqtisadiyyatın hər hansı konkret sahəsində ölkədəki məşğul əhalinin i ştirak payı yüksəldikdə və əhalinin zəruri istehlak mallarında h əmin sahənin məhsulları mühüm paya malikdirsə və həm də stra- teji əhəmiyyət daşıyırsa, onda həmin mallara proteksionist 93 siyas ətdə, bu və ya digər məhsullara qarşı yeridilən proteksionist siyas ətin uzunmüddətli olmaması, konkret müddətinin göstərilməsi n əzərdə tutulur. Bu müddətdə həmin sahədə yaradılan əlverişli şərait say əsində rəqabətqabiliyyətli sahələrə çevrilməlidir. Beyn əlxalq təcrübəyə uyğun olaraq XİF-in gömrük-tarif t ənzimlənməsi tədbiri kimi diferensiallaşdırılmış tarif sisteminə uy ğun olaraq Azərbaycan Respublikasının gömrük tarifi müəyyən edilmi ş, Nazirlər Kabineti ilə «Azərbaycan Respublikasının ərazisinə g ətirilən mallar üzrə gömrük idxal rüsumlarının dərəcələri», «Azər- baycan Respublikas ından ixrac zamanı ixrac gömrük rüsumuna cədb olunan mallar ın siyahısı və ixrac rüsumlarının dərəcələri» və «Gömrük r əsmiləşdirilməsinə görə alınan gömrük yıgımlarının miqdarı» təsdiq edilmi şdir. Differensialla şdırılmış tarif sisteminə uygun olaraq bu gün bəzi m əhsullara ixrac rüsumlarının tətbiq edilməsi məqsədəuygun hesab edilmi şdir. Müxtəlif istehsal sahələrinin yaranması, həm də belə mü əssisələrin ölkə daxilindəki xammalla təmin edilməsi problemini ortaya qoyur. M əsələn, bu gün poladəritmə - «Bakı Steel Com- pany», əlvan metaldan məmulatların hazırlanması istiqamətində mü əyyən istehsal sahələri qurulmuşdur. Bunların isə yerli xammalla t əmin olunması daha çox effekt verə bilər. Bütün bunlar nəzərə alın- maqla Nazirl ər Kabinetinin qərarında yeni tarif sistemində ixrac rüsumlar ının tətbiqi də nəzərdə tutulub. Bu iki adda məhsulu - qara metal q ırıntıları və xammalını, əlvan metalları əhatə edir. Ölkədən ix- rac edil əcək qara metalın hər tonuna 5 ABŞ dollarının manat ekviva- lentind ə, əlvan metallar üçündə həm onların xammalı, həm də onlardan istehsal olunan m əmulatlar üçün ixrac edilən zaman 15ABŞ dollar ının manat ekvivalenti həcmində gömrük ixrac rüsumları nəzər- d ə tutulmuşdur. Hələlik bu 2 qrup məhsullara gömrük ixrac rüsumu t ətbiq ediləcəkdir. Zaman keçdikdə və müəyyən istehsal sahələrində normal istehsal v ə rəqabət qabiliyyətinə malik müəssisələr yarand ıqca, ölkədə daxili bazarın tələbatını təmin etdikcə digər xammal növl ərinin də ixracına belə rüsumların tətbiqi problemi aktualla şa bilər. 94 Qeyd ed ək ki, hətta bizdən 1 il, 6 ay qabaq MDB dövlətlərinin əksəriyyətində ixrac rüsumlarının tətbiqinə başlanılmışdır. 2001-ci ilin aprelin 16-da q əbul olunan «Azərbaycan Respub- likas ının Gömrük tarifı» layihəsi nazirliklərə, şirkətlərə, özəl struk- turlara gönd ərilmiş, onların rəyi alınmışdır. Azərbaycan Respubli- kas ı Dövlət Neft Şirkətindən, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən, «Az ərkimya» Dövlət Şirkətindən layihəyə münasibət bildiril- mi ş, rəy verilmişdir. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti xarici iqtisadi f əaliyyətin vahid əmtəə nomenklaturasının (XİFƏN) 27-ci qrupuna daxil olan mallara idxal zaman ı gömrük rüsumlarının Nazirl ər Kabinetinin «Azərbaycan Respublikasında ixrac-idxal əməliyyatları üzrə gömrük rüsum dərəcələri haqqında» 22.04.1998- ci il tarixli 91 sayl ı və ona əlavə olunan 27.02.1999-cu il tarixli 25 sayl ı, 25.05.2000-ci il tarixli 94 saylı və 06.07.2000-ci il tarixli 112 sayl ı Qərarları ilə müəyyən edilmiş dərəcədə tətbiq edilməsini (xam neft v ə maye yanacaq istisna olaraq) təklif edərək idxal olunan xam neft ə, tranzit və svop əməliyyatları zamanı gömrük rüsumuna c əlb edilməsi müvafiq olaraq ARDNS-in neft emalı zavodlarının v ə nəqliyyat vasitələrinin istehsalat güclərindən daha səmərəli istifad əsini və büdcəyə əlavə gəlir yaradılmasının mümkünlüyünü göst ərməkdədir. K ənd Təsərrüfatı Nazirliyinin verdiyi rəydə respublikada aqrar s ənayeni inkişaf etdirmək üçün, «Azərbaycan Respublika- s ının Gömrük Tarifi» layihəsində ayrı-ayrı qruplarda qeyd olunan k ənd təsərrüfatı bitkiləri toxumlarının, hibridlərinin, ling və qələm- l ərinin, eyni zamanda büğda səpini və barama toxumlarına, mineral gubr ələr və zəhərli-kimyəvi maddələrə gömrük tarif dərəcə- sini s ıfır faiz təklif edərək yerli istehsalı inkişafını ön plana çəkmişdir. Ayr ıca yerli istehsal qorumaq baxımından 22-ci qrupda yer alan hər cür şərab növlərinə gömrük tarif dərəcəsini 50% təklif etmişdir. «Az ərkimya» dövlət Şirkəti «Azərbaycan Respublikasının Gömrük Tarifi» layih əsində yerli müəssisələrdə istehsal edilən m əhsulların tarif dərəcələrinin yüksəldilməsini, istehsal üçün lazım olan m əhsullarının gömrük tarif dərəcələrinin azaldılmasını təklif Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|