141
edilm
əklə büdcə vasitəsilə maliyyələşən investisiya layihələri həm
koordina
siya baxımından zəif görünür, həm qısa və ortamüddətli
perspektivd
ə prioritetlərə uyğun gəlmir, həm də hesabatlılıq baxı-
mından şübhə doğurur və ehtiyac duyulan xərclər şişirdilir.
Hazırkı şəraitdə büdcə gəlirlərinin idarə edilməsinin tək-
mill
əşdirilməsi məqsədilə vergi dərəcələrinin optimallaşdırılma-
sına ehtiyac vardır. Belə ki, məlum olduğu kimi, vergi dərəcələri-
nin azaldılması uzunmüddətli dövrdə iqtisadi aktivliyi artırmaqla
vergi bazasının genişlənməsinə və büdcəsinin vergi daxilolmaları-
n
ın artmasına səbəb olur. Lakin bu zaman əsas problem iqtisadiy-
ya
tın hansı fazada olmasını düzgün müəyyənləşdirmək və buna
uyğun olan optimal vergi dərəcələrinin aydınlaşdırmaqdır. Əks
halda vergi d
ərəcələrinin azaldılması istiqamətində atılan addım-
lar uzunmüdd
ətli dövrdə də lazımi effektiv verməyə bilər və
büdc
ə daxilolmalarını müəyyən qədər azalda bilər. Odur ki, höku-
m
ət vergi yükünün optimal səviyyədə saxlanılması və vergi siste-
mi
nin liberallaşdırılması istiqamətində siyasət yürütməli, vergi
d
ərəcələrinin perspektivdə aşağı salınması ilə bağlı qanunveri-
ciliy
ə müvafiq dəyişikliklər edilməsinə üstünlük verməlidir. Vergi
siyas
ətinin bütün parametrlər üzrə optimallaşdırılması effektiv
iqtisadi t
ədqiqatlar, o cümlədən empirik tədqiqatlar nəticəsində
mü
əyyən edilə bilər.
Büdc
ə gəlirlərinin idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsində
əsas istiqamətlərindən biri də vergi intizamının möhkəmləndiril-
m
əsindən ibarətdir. Bunun üçün, ilk növbədə vergi və gömrük
orqanl
arının reputasiyasının sağlamlaşdırılmasına, vergitutmanın
ədalətlilik və obyektivlik prinsiplərinə riayət edilməsinə, vergi və
rüsum öd
əyicilərinin məlumatlandırılmasına ehtiyac vardır. Vergi
v
ə gömrük orqanlarında qulluğa qəbulun, digər bir sıra dövlət
o
rqanlarında olduğu kimi, müsabiqə əsasında keçirilməsi vergi və
gömrük orqanlarının işinin təkmilləşdirilməsinə müsbət təsir
göst
ərə bilər. Vergi intizamının artırılması prosesin hər iki tərəfin-
d
ən, yəni həm vergi və gömrük orqanı əməkdaşlarından, həm də
vergi öd
əyicilərindən eyni zamanda asılıdır. Yəni vergi intizamı-
142
nın artırılması birtərəfli olaraq vergi ödəyicilərindən asılı bir pro-
ses deyil, Vergi intizamının gücləndirilməsi ayrı-ayrı vergi növ-
l
əri üzrə islahatları zəruri edir. Hesab edirik ki, Vergilər Nazirliyi
ƏDV-nin inzibatçılıq sisteminin təkmilləşdirilməsi çərçivəsində
d
ə tədbirlərini gücləndirməlidir.
Son ill
ər mütəxəssislər ƏDV inzibatçılığının təkmilləş-
dirilm
əsi istiqamətində ƏDV bank hesabları sisteminin tətbiqini
t
əklif edir. Lakin bu, bütöv bir sistemdir və onun tətbiqi müəyyən
hazırlıq işləri, o cümlədən banklarla və vergi ödəyiciləri ilə izahat
işlərinin aparılmasını, bir çox texniki məqamların həllini, eyni
zamanda geniş maarifləndirmə kampaniyasının həyata keçirilmə-
sini t
ələb edir. Əsas məsələ bu sistemin səmərəli işləməsi üçün
mexanizmin işlənib hazırlanmasındadır. Eyni zamanda, digər
alternativ variantların da müzakirəsi tələb olunur. Nəzərə almaq
lazımdır ki, söhbət gəlirlərinin formalaşmasında mühüm yeri olan
bir vergiy
ə – ƏDV-yə münasibətdə yeni bir strategiyanın qurul-
ma
sından gedir. ƏDV bank hesablarının tətbiqi bu sahədə möv-
cud olan çatışmazlıqları aradan qaldırmağa və dövlət büdcəsinə
daxilolmaları artırmağa imkan verə bilər.
Yeni hazırlanmaqda olan Büdcə Məcəlləsinin Gömrük və
Vergi M
əcəlləsi ilə uyğunluq təşkil etməsi çox vacibdir. Büdcə
M
əcəlləsinə ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının proqnozlaşdırılma-
sı, büdcə və büdcədən-kənar dövlət təşkilatlarının maliyyə-təsər-
rüfat f
əaliyyətinin səmərəliliyi və effektivliyinin qiymətləndiril-
m
əsi üzrə hüquqi və iqtisadi normalar daxil olmalıdır. Bundan
başqa, burada dövlət gəlirlərinin potensialının qiymətləndirilməsi
üzr
ə normalar, onların sosial-iqtisadi inkişafa təsirinin idarə olun-
ma
sının mexanizm və vasitələri, dövlət xərclərinin effektivliyinin
t
əmin olunması üzrə mexanizmlər, dövlət xərclərinin və bütöv-
lükd
ə büdcənin proqramlaşdırma səviyyəsinin artırılması, dövlət
büdc
əsinin formalaşması, icrası və hesabatı üzrə normalar və s.
mü
əyyən olunmalıdır. Eyni zamanda «Büdcə sistemi haqqında»
qanunun da t
əkmilləşdirilməsi məqsədəuyğundur.
143
VI FƏSİL. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA
GÖMRÜK İŞİNİN TƏŞKİLİ VƏ İDARƏ EDİLMƏSİNİN
TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
6.1. Gömrük n
əzarətinin təşkilinin vəziyyəti və onun inkişafı
Son dövrl
ərdə həyata keçirilən uğurlu siyasət ölkəmizin hərtə-
r
əfli inkişafına, xalqın rifahının yüksəldilməsinə yönəlmiş və
sosial- öz müsb
ət nəticələrini vermişdir. Ölkəmizin maliyyə
mövqeyi daha da gücl
ənmiş, məcmu valyuta ehtiyatlara 2014-cü
il 1 oktyabr tarixin
ə 53,0 milyard ABŞ dolları səviyyəsinədək
yüks
əlmişdir. Dünya İqtisadi Forumunun qlobal rəqabətlik indek-
sind
ə Azərbaycan iqtisadiyyatının rəqabət qabiliyyəti bir pillə də
artaraq, qiym
ətləndirmə ilə əhatə olunan 144 ölkə arasında 38-ci
yer
ə yüksəlmişdir. Bütün bunların isə əsasında iqtisadi inkişafın
Az
ərbaycan modeli durur.
Əsası Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyev tərəfin-
d
ən qoyulmuş Milli iqtisadi inkişafın Azərbaycan modeli aşağı-
dakı 3 istiqamət üzrə həyata keçirilir:
1.
Ölk
ə iqtisadiyyatının açıqlığı. Bu açıqlığın arxasında
is
ə heç bir məhdudiyyət qoyulmadan ölkə daxilində əlverişli
sahibkar
lıq və investisiya mühiti durmaqla qlobal məkandan
istehsal amill
ərinin axını üçün real şərait yaranır. Ölkə iqtisadiy-
yatının açıqlığı buraya kapitalın, texnologiyaların, eləcə də müasir
informasiya-kommunikasiya vasit
ələrinin axınına səbəb olur.
İstehsal amillərinin bu istiqamətdə axını ölkənin malik olduğu son
d
ərəcə zəngin karbohidrogen tutmuş, onların emalı, dünya ba-
zarlarına çatdırılmasına qədər xeyli işlərin həyata keçirilməsinə,
başqa sözlə, yer altında olan qaynaqların iqtisadi dövriyyəyə cəlb
olunma
sına və onlara əmtəə xarakteri verilməsinə və iqtisadi gücə
çevrilm
əsinə imkan yaradır .
2.
Qradulizm siyas
əti. Bu, yumşaq keçidi özündə bir qə-
d
ər ehtiva etsə də, 1994-cü ildən əsası qoyulan Azərbaycan
modeli f
ərqli keçid prinsipləri əsasında quruldu. Belə ki, burada
Dostları ilə paylaş: |