176
balaca avtobuslarda apardılar. Qonaqlarla dolu avtomobil-
lər bütün axşamı ora-bura gedib-gəlirdilər.
Mənim gündəliyimdə bu axşam yalnız əla sözlərlə təsvir
olunub. Hətta indi də mənə bunu anlamaq çətin deyil. Əl-
bəttə, mən o vaxtkı vəziyyətimi xatırlayıram. Axı 1994-cü
ildə bizim ölkəmizdə hələ başa çatmamış ac sosializm davam
edirdi. Küçələrdəki, istirahət yerlərindəki şərait, mənzillərdə,
restoranlarda, klublarda həyat çox sadə idi. Əlbəttə, tamamilə
başqa bir aləmin prezidentinin evində olmaq mənə çox ma-
raqlı gəlməli idi. İstər-istəməz göz bütün təfərrüatları, davra-
nışdakı
fərqləri, reaksiyaları, təzahürləri qeyd edirdi.
Hər şey çox maraqlı idi və hərdən mənə elə gəlirdi ki, Hol-
livudda möhtəşəm bir şounun çəkilişində iştirak edirəm. Əs-
lində müəyyən mənada bu belə idi. Amerika ulduzlarının və
forum qonaqlarının iştirakı ilə şou.
Biz Ford ailəsinin evi qarşısında maşından çıxan kimi,
gözəl geyimli, gülərüz insanların əhatəsinə düşdük.
Mənim yeni amerikalı rəfiqəm, ştatlardan birinin quberna-
torunun xanımı, ahıl yaşda olmasına rəğmən, əslində yəqin ki,
yalnız gənc xanımların seçə biləcəyi cəsarətli paltar geyinmiş-
di. Özünü çox rahat, sərbəst hiss etdiyi aydın sezilirdi. İsti yay
gecəsi olmasına baxmayaraq, bəzi xanımlar çiyinlərinə xəz at-
mışdılar. Kiminsə kürəyi açıq idi – Naomi Kempbellinki kimi
uzun, cilalanmış deyildi, real, piyə tutulmuş, şişkin qadın
kürəkləri. Boyunsuz, düz çiyinlərin üstündəki başlara baxdıq-
ca düşünürdüm: “Bizdə beləsini hökmən gizlədərdilər, hamı-
ya nümayiş etdirməzdilər”. Betti Fordun tarixçəsi haqqında
həddindən artıq çox danışırdılar. Mən əvvəlcə, söhbətin nə-
dən getdiyini anlamırdım. Yalnız sonradan başa düşdüm ki,
ev sahibəsinin kitabı müzakirə edilir. Kitab “Bettinin böyük
oyanışı” adlanırdı və bu kitab əsasında “Bettinin hekayəti”
adlı film də çəkilmişdi.
Heç demə Fordun həyat yoldaşı vaxtilə alkoqolizmdən
əziyyət çəkirmiş. Əri seçkilərdə uduzduqdan sonra o qədər
həyəcan keçirib ki, möhkəm içməyə başlayıb və içkiyə aludə
olub. Çox ciddi müalicə olunub. Hamı elə bu barədə də danı-
şırdı. O, qətiyyən çəkinmədən kitabında bu barədə danışır və
177
inanırdı ki, oxşar problemli insanlara kömək edə bilər.
Bütün bunlar mənə əcaib görünürdü. Mən bunu öz ölkə-
mizlə müqayisə edirdim. Deyək ki, bizdə Naina Yeltsina al-
koqolik ərlə yaşamağın çətinliyindən kitab yaza bilərdimi?
Burada isə,
problem yoxdur, yazırlar.
Biz dağılışdıq, patio və çəmənliyə yayıldıq. Hər yanda ma-
salar qoyulmuşdu. Bu içkilərin bol olduğu və daş üzərində
qızardılmış ət iyli furşet idi. Amma yemək adamı çəkmirdi.
Moskvada gecənin yarısıydı. Ünsiyyətdən doymaq olmurdu.
Yüksəklikdəki evin işıqları parlayır və bayram atmosferindən
xəbər verirdi. Bütün söhbətlərdən sonra Fordun arvadı ilə ta-
nış olmağı çox istəyirdim. Səkkiz saatlıq zaman fərqini çox
hiss edən Daşa isə istirahət etmək istəyirdi:
Ana, mən artıq yatmaq istəyirəm. Məni mehmanxanaya
göndərin. Mən ev sahibinə təşəkkür edib, gedəcəyəm. Yaxşı,
ana?
Sən ona necə təşəkkür edəcəksən, onu hələ burada tapmaq
lazımdır. – Daşanın ev sahiblərinə dəvət üçün minnətdarlıq
etmək qaydasını möhkəm mənimsəməsi mənə xoş gəlirdi.
Daşanın babası, mənim qaynatam diplomat idi və nənəsi
öz nəvəsinə bəzi etiket qaydalarını öyrətmişdi. Xüsusilə qəbul
edən tərəfə zəng edərək, xoş keçirilmiş gecəyə görə minnət-
darlıq etməyi. Hətta balaca olanda, bəzən bizə nəzarət edirdi:
“Ata, ana, filankəsə zəng edin. Biz axı dünən onlarda idik”.
Qızımın mehmanxanaya göndərilməsi haqqında söhbət
düşəndə bizim yanımızda Sahibkarlıq İnstitutunun direktoru-
nun oğlu kiçik-Kris de Muss dayanmışdı. Onun atası da eyni adı
və
təbii ki, eyni soyadı daşıyırdı, amma “böyük” qoşması ilə.
Kiçik de Mussun on yeddi yaşı vardı. O, kollecdə təhsilini
başa vurmuşdu və universitetə daxil olmağa hazırlaşırdı. Da-
şadan cəmi bir yaş böyük olsa da, Kris məktəbliyə oxşamırdı.
O, bütün iclaslara və dəyirmi masalara gedir, daim nəsə yazır
və ciddi adam təəssüratı yaradırdı. Mən hətta bir dəfə ona de-
dim:
Kris,
sən yəqin ki, nə vaxtsa ABŞ prezidenti olacaqsan.
Cavan oğlan bunu zarafat kimi qəbul etməyərək, ciddi və
inamla mənə dedi: