NəĢəm o an yerinə gəldi. Məktub yazıb, cavabını gözləməklə qıĢ, sonra bahar da qurtardı.
Dayanmadan Ernestonu düĢünməyim zamanı dərk etmə qabiliyyətimi dəyiĢdirmiĢdi, bütün
enerjim qeyri-müyyən bir gələcəyə - onu təkrar görə biləcəyim hər hansı bir ana yönəlmiĢdi.
Məktubundakı dolğunluq bizi bir-birimizə bağlayan duyğudan əminliyimi saxlamıĢdı. Bəlkə bu
uzun ayrılığın bizdə dərin bir əzab yaratmaması sənə qəribə görünə bilər, amma doğru deyildi ki,
əzab çəkmirik. Mən də, Ernesto da bu məcburi ayrılıq uzündən 41
məhv olurduq, amma bu baĢqa duyğulara qarıĢmıĢ bir əzab idi, həsrət həyəcanı içində əzab ikinci
plana keçirdi. Evli və yetkin insanlarıq, hadisələrin baĢqa cür olmayacağını bilirdik. Bəlkə bunlar
bu gün olsaydı mən bir ay belə keçmədən Avqustoya boĢanmaq istədiyimi söyləyərdim, o da
arvadından ayrılardı və Noeldən qabaq eyni evdə yaĢamağa baĢlayardıq. Hələ də mənə elə gəlir
ki, münasibətlərdəki asanlıq sevgini ucuzlaĢdırır, xəfiflədir. Necə ki, keksi hazırlayarkən mayanı
yaxĢı qarıĢdırmasan onda keksin üzü eyni formada qabarmaqdansa, yalnız bir tərəfi qabarar,
partlayar, keks dağılar və qabdan lava kimi axmağa baĢlayar. Ehtirasın oxĢarsızlığı da belədir,
axıb gedər.
O dövrlərdə sevdiyin bir insanın olması çox sadə bir Ģey deyildi. Əlbəttə Ernestoyçün daha asan
idi. Həkim olduğu üçün hər zaman seminar, yarıĢ, təcili bir hadisə uydura bilərdi, evdarlıqdan
baĢqa bir peĢəsi olmayan mənim kimilər üçün bu, qeyri-mümkün idi. Heç Ģübhə yaratmadan bir
neçə saat, ya da bir neçə gün evdən uzaqlaĢmaq üçün tutarlı bir bəhanə tapmalıydım. Bu
səbəbdən Pasxa bayramından əvvəl Latın dili həvəskarları adlı bir dərnəyə üzv oldum. Mənim
qədim dillərə maraq göstərdiyimi bilən Avqusto nə Ģübhələndi, nə də bunun əksinə çıxdı, hətta
deyərdim ki, buna həvəsim olduğuna görə sevindi.
O il gözlərimi yumub açınca yaz gəldi. Ġyunun sonunda hər il olduğu kimi Ernesto isti sulara
döndü, mən də Avqusto və atamla birlikdə dəniz kənarına getdim. O ay Avqustoya bir övlad
sahibi olmaq arzumu bildirdim. Otuz bir avqustda erkəndən Avqusto məni Porretta qatarına
apardı. Yol boyunca həyəcandan yerimdə dura bilmirdim, pəncərədən keçən il gördüyüm yerləri
görürdüm, yenə də hər Ģey mənə bambaĢqa görünürdü.
Ġsti sularda üç həftə qaldım, bu üç həftəni həyatımın geridə qalan hər günündən mənalı yaĢadım.
Bir gün Ernesto iĢdəykən parkda gəzirdim: o an ağlıma ölümün nə qədər gözəl olacağı gəldi.
Qəribə görünə bilər, amma ən mənalı xoĢbəxtlik ən qorxunc bədbəxtlik qədər zidd bir arzunu
yarada bilər. Sanki uzun müddətdir yeriyirəm, illərdir bu mövzuda torpaq yolları aĢıram: daha
irəli gedə bilmək üçün kiçik bir külünglə özümə bir tunel açırdım, irəliləyirdim və ətrafımda,
ayaqlarımın altında heç bir Ģeyi görə bilmirdim. Önümdə bir uçurum, bir çuxur, böyük bir kənd,
ya da bir çöl ola bilərdi - deyə düĢünərkən qoruq birdən-birə açılmıĢdı, hiss etmədən təpəyə
dırmaĢmıĢ, özümü qəflətən bir təpənin zirvəsində görmüĢdüm. Bir az əvvəl günəĢ doğmuĢdu,
önümdə dağlar fərqli tonlarda üfüqə doğru uzanırdı, hər Ģey açıq-maviydi, yüngül bir yel təpəni,
təpəni və baĢımı, baĢımı və içindəki düĢüncələri oxĢayırdı. Hərdən aĢağıdan bir gurultu, bir it
hürüĢməsi, bir kilsə zənginin səsi eĢidilirdi. Hər Ģey qəribə bir xəfiflikdə və intensiv idi. Ġçimdə
və çölümdə hər Ģey bir-birinə əngəl yaratmadan nizamla yerləĢmiĢdi. Artıq buradan enmək, o
meĢəyə dönmək istəmirdim, özümü maviliyə atmaq, sona qədər orda qalmaq, həyatla zirvədə
vidalaĢmaq istəyirdim. Bu düĢüncələr axĢamadək, Ernestonu görənə qədər beynimdə dolaĢdı.
Amma axĢam yeməyində ona söyləməyə cəsarət etmədm, güləcəyindən qorxdum. Gecə otağıma
gəlib mənə sarılanda söyləmək üçün ağzımı qulağını yaxınlıĢdırdım. Ona demək istəyirdim ki,
ölmək istəyirəm. Halbuki nə söylədim: «Bir uĢaq istəyirəm».
Porrettadan ayrılanda hamilə olduğumu bilirdim. Zənn edirəm Ernesto da bilirdi, çünki son
günlərdə canı sıxılırdı, az danıĢırdı. Mənsə elə deyildim. Bədənim, içimdə yeni bir can doğduğu
səhərdən baĢlayaraq dəyiĢməyə baĢladı, uzüm daha iĢıltılı oldu. Belə qısa zamanda insan
fiziologiyasının yeni vəziyyətə uyğunlaĢması inanılmazdı. Bir anda özümü sonsuz bir
xoĢbəxtliyə bürünmüĢ hiss edirdim. O ana qədər heç zaman belə bir Ģey yaĢamamıĢdım.
Qatarda tənha qalanda beynimə qorxunc düĢüncələr daraĢdı. Ernestonun yanında olduğum
müddətdə uĢağı qoruyacağımdan əmin idim. Avqusto, Triestedəki həyatım, insanların dedi-
qodusu, hər Ģeydən o qədər uzaq idik ki. Artıq təhlükənin yaxınlaĢdığını hiss etməyə
baĢlamıĢdım, hamiləliyimin sürətlə davam edəcəyini düĢünüb tez bir qərara 42
gəlməliydim. Verdiyim qərardan vaz keçməməliydim. Üstəlik anladım ki, uĢağı məhv etmək
saxlamaqdan daha çətindi. Bunu Avqustodan gizlədə bilməzdim. Bu qədər müddətdə bir övlad
sahibi olmaq arzusundan sonra ona bunu necə izah edə bilərdim ki? Əslində mən onu heç
aldırmaq istəmirdim; içimdə böyüməkdə olan bu canlıdan bir an qabaq azad olmaq ən böyük
səhv idi. Bu bir arzumun reallaĢması idi, o bəlkə də bütün həyatımın ən böyük və ən davamlı
arzusuydu.
Bir insanı sevəndə-onu bütün bədən və ruhunla sevəndə ondan bir uĢaq istəmək ən təbii Ģeydir.
Burada zehni, məntiqi təməllərə dayanan bir seçim əsas məsələ deyildir. Ernestonu
tanımamıĢdan qabaq bir övladımın olmasını xəyal edirdim və bunu niyə istədiyimi, artıq və
əksiklikləri çox yaxĢı blilirdim. Bu məntiqi bir seçimdi, çünki artıq müəyyən yaĢdaydım və çox
tənhaydım. Çünki bir qadın idim və ana olmaq qadınların vəzifəsidir. Anlayırsanmı? Amma o
gecə Ernestoya arzumu söylədiyim zaman bu, ayrı bir Ģeyi idi, tam olaraq yaxĢı niyyətli bir qərar
deyildi, amma bu qərar bütün yaxĢı niyyətlərdən güclü idi. Sonra qaldı ki, bu, bir qərar da
deyildi, bir çılğınlıqdı, dili olmayan bir sahib olma arzusunun finalı idi. Ernestonu mənimlə,
yanımda sona qədər olmasını istəyirdim. Ġndi necə davrandığımı oxuyarkən bəlkə də ürpəcəksən,
belə düĢük, bəsit xüsusiyyətlərimin olduğunu daha qabaqlar hiss etmədiyinə görə
təəcüblənəcəksən. Trieste stansiyasında bacardığım tək Ģeyi etdim və aĢiq bir qadın rolunu
oynadım. Avqusto məndəki bu dəyiĢiklikdən o an təsirləndi, suallar verməkdənsə oyunuma
qatıldı.
Bir ay sonra bu uĢağın özündən olduğuna əmin idi. Ona test nəticələrini bildirəndə səhər erkən
ofisindən gəldi, körpənin gəliĢi ilə evdə nə kimi dəyiĢikliklər edəcəyimizi qərarlaĢdırdıq. Atamın
qulağına yaxınlaĢıb ona yüksək səslə xəbəri söyləyəndə əllərmi əllərinin arasına aldı, tutdu və
beləcə gözləri yaĢardı, qızardı. Xeyli müddətdir ki, karlıq onu həyatdan ayırmıĢdı, düĢünmə və
danıĢma qabiliyyətini itirmiĢdi, iki cümlə arasında fasilə verir, ya da araya dəxli olmayan
xatirələrini salırdı. Heç bilmirəm, nədənsə onun gözyaĢları məni duyğulandırmaqdansa, azacıq
hirsləndirdi. Bunda bir sünilik hiss etmiĢdim. Əslində nəvəsini görə bilmədi, hamiləliyimin
altıncı ayında yuxudaykən heç bir əzab çəkmədən öldü. Onu tabutun içində uzanmıĢ görəndə nə
qədər zəiflədiyinə və yaĢlandığına təəcübləndim. Üzündə hər zaman olduğu kimi qeyri-müəyyən
bir ifadə vardı.
Test nəticəsini Ernestoya da yazdım; on gün keçmədən cavabı gəldi. Məktubu açmamıĢdan xeyli
gözlədim. Çox həyəcanlıydım və zərfin içindən xoĢ olmayan nəyinsə çıxacağından qorxurdum.
Ancaq nahardan bir müddət sonra oxumağa cəsarət etdim. Söylədikləri anlaqlı və məntiqliydi:
«ən yaxĢı həll budurmu bilmirəm? Amma belə qərar verdinsə qərarına hörmət edirəm».
O gündən sonra bütün əngəlləri aĢmıĢ bir halda gözləməyə baĢladım. Özümü bir canavar kimi
hiss edirdimmi? Elə idimi? Bilmirəm. Hamiləliyim boyunca və sonrakı illərdə nə bir Ģübhə, nə
peĢimanlıq hiss etdim. Bətnimdə, həqiqətən sevdiyim insanın uĢağını daĢıyarkən necə olur ki,
özümü baĢqa bir adamı sevirmiĢ kimi hərəkət edirdim. Amma, görürsən həyatda heç bir Ģey bu
qədər bəsit deyil, mütləq qara, ya da bəyaz yoxdur, hər zövq içində fərqli tonlar daĢıyır.
Avqustoyla incə və mehriban davranmaqda çətinlik çəkmirdim. Çünki onu həqiqətən sevirdim,
bu Ernestoya hiss etdiyimdən fərqli bir sevgidi. Onu bir qadının bir kiĢiyə bəslədiyi sevgi ilə
deyil, bir bacının ağılsız böyük bacısına bəsldiyi duyğularla sevirdim. O, mənimlə pis
davransaydı hər Ģey baĢqa Ģəkildə olardı. O zaman bir övlad dünyaya gətirib onun yanında
qalmağı xəyal belə edə bilməzdim, o, yalnız ölümü üçün sistemli və planlı bir adamdı, bundan o
tərəfə baxanda zərif və gözəl ürəkliydi. Bu uĢağa sahib olduğu üçün xoĢbəxt idi. Mən də ona
övlad bəxĢ etdiyim üçün xoĢbəxt idim. Niyə bu sirri ona açmalıydım ki? Bunu etməklə üç həyatı
sona qədər bədbəxtliyə məhkum edərdim. Ən azından o zaman belə düĢünürdüm. Ġndi qadınların
belə müstəqilliyi, seçim Ģansı varkən etdikləri hərəkətlər həqiqətən qorxunc görünə bilər, amma
o zamanlar – mən bu vəziyyəti yaĢadığım dövrdə- çox yayılmıĢ bir hal idi, hər cütlüyün yaĢadığı
bir əhvalat deməyəcəyəm, amma qadınlar evli olsalar da,
43
baĢqa kiĢilərdən uĢaqları olurdu. YaxĢı, sonu nə ilə bitirdi? Mənə olduğu kimi heç bir Ģeylə.
UĢaq dünyaya gətirir, o biri bacı-qardaĢlarıyla bərabər səviyyədə heç kim heç nədən