T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
atanırken, XVII-XVÜ. yüzyılda vilayet merkezlerindeki serbest m im arlar veya neccarlıkta usta kişilerden atandıkları b e lirtilm ek te d ir. M erkez teşk ilatın ın yaptıracağı işlerde k endilerine ihtiyaç duyulursa İstanbul’a çağırılabildikleri ve bir kısmının ulufeli, bir kısmının tımarlı oldukları ve bazı vergilerden muaf tutuldukları kaydedilmektedir. Şehir M im arlarının ilk olarak nerede ve nasıl ortaya çıktıklarının kesin olarak tespit edilemediği ifade ed ile re k , X V I.y ü zy ılın o rta la rın d a ortaya çıkm asının m uhtem el olduğu belirtilir. 1839 yılına kadar devam eden “şehir m imarlığı" kurumunun bir şehirde tesis edilebilm esi için, şehir halkından talep o lm a sı, bu ta leb in neden k ay n a k la n d ığ ın ın da belirtilmesi gerektiği ileri sürülerek, bazen halkın isim vererek şehir m im arı olm asını istedikleri kişilerin merkezin onayıyla bu m akam a atanabildikleri ifade edilmektedir. Şehir Mimarlarının görevleri, bulundukları şehirde düzenli yapılaşmayı sağlamak, inşaat esnafını kontrol etm ek, inşaat izin ve ruhsat belgesi vermek, in ş a a t e s n a fın ın v e rg ile rin i to p la m a k , in şa a t malzemelerindeki standdartları korumak, zaman zaman su yolu keşiflerine katılmak ve inşaat esnafının günlük ücretlerini belirlem ek şeklindedir. Şehir halkının ve inşaat esnafının k endisinden m em nun olm am ası durum unda k ad ıy a m ü ra caa tla yeni bir m im ar atanmasını isteyebildikleri ileri sürülmektedir. Esnaf teşkilatlarından ve şehrin gelirlerinin bir bölümünden gelir olarak para aldıkları, ancak Edirne, Bursa gibi büyük şehirlerde neccar esnafından “keseriye” adıyla 40 akçe tahsil ettikleri ve bunun bir teamül haline geldiği kaydedilmektedir. Hassa M im arlar Ocağı dışındaki mimarlardan biri olarak d e ğ erle n d irilen V a k ıf M im arların ın , S elçukluda da varolduğu ö rn e k lerle b elirtilerek görevlerinin vakıf eserini tam ir etm ek, korumak ve m eydana gelen hasarları k eşfetm ek olduğu ileri sürülm ektedir. A tanm alarının ise vakıf m ütevellisi tarafından kadıya teklif edilmesi ve kadının merkezden talep etm esiyle gerçekleştiği belgelerden hareketle ifade edilmektedir. Serbest M im arların bulundukları bölgelerde Hassa M imarlar O cağı’na bağlı olmadan çalıştıkları, işlerinde yetenekli oldukları anlaşıldığında Hassa M im arlığına katıld ık ların d an b ah sedilerek, arşiv belgelerinde örneklerin azlığına işaret edilir. Ayrıca H assa M im arlar O cağı’na bağlı olm adan Cem âati Çavuşân-i Dergah-ı Â li, Cemaâ-i Cebeciyan-ı Hassa gibi, saray teşkilatları içinde de mimarların çalıştığı örnekler verilerek ileri sürülmektedir. “Osmanlı İm ar Sisteminin İşleyişindeki Diğer Görevliler" başlığı altında, teknik elamanlar ve yardımcı /idari elemanlar adlı iki gruplama yapılmaktadır. Teknik elemanların ustalar, su yolcuları, bezemeciler olduğu vurgulanmaktadır. Yardımcı ve idari elamanların ise bina nazırları, bina eminleri, mübaşirler, şehreminiler, kadılar, d efterd arlar, b o stan cıb aşılar, katipler ve mutemetlerden oluştuğu ifade edilerek, nasıl atandıkları, görevlerinin neler olduğu ve ücretleri hakkında arşiv b e lg e le rin e d ay alı a ç ık la m a la r y a p ılm a k ta d ır. Eserin ikinci bölüm ü, O sm anlı A rşivleri ve Topkapı Sarayı Müzesi Arşivinde yapılan araştırmalar sonucunda 115 cami, 7 m escid, 13 türbe, 3 mezarlık, 2 m evlevihane, 29 dergâh, 2 zaviye, 1 hangâh, 23 medrese, 31 mektep, 2 kütüphane, 2 imaret. 7 hamam, 19 han, 1 muvakkıthane, 27 çeşme, 11 su yolu, 7 köprü. 58 kale, 6 tabya, 1 cephanelik, 7 kışla, 5 saray, 10 köşk, 23 konak, 2 yalı, 12 sahilhane, 146 ev, 43 şehir plânı, 1 hükümet konağı, 2 postahane. 6 hastane, 16 liman ve rıhtım , 2 hapishane, 24 yol ve 17 tane de bunların dışında plân ve krokiden m eydana gelen kataloğu içermektedir (s.96-142). A. Dündar’ın eserinin üçüncü bölümü, “ Osmanlı Arşivi ile Topkapı Sarayı M üzesi Arşivindeki Canıi- M e sc it P lâ n , P ro je ve K ro k ile rin T a n ıtım ve Değerlendirilmesi” başlığını taşımaktadır. Yazar daha önce katalog bölümünde bahsettiği tüm projeleri bu bölümde değerlendirmeye dahil etmemiştir. Bu bölümde çoğunluğu İstanbul’da olan 71 cam i, 6 m escit ve 5 minarenin çizimleri incelenmiştir. Projelerin genellikle 1 / 100 ölçekte çizildiği, m etre’nin yanı sıra zira ile ölçüm lerin de yapıldığı belirtilm ektedir. İncelenen çizimlerden 7 tanesi Topkapı Sarayı Müzesi Arşivinden, geri kalanlar ise Osmanlı Arşivindedir. Ç iz im le rin ta n ım ları y a p ılm a k ta , ilav eten değerlendirm e başlığı altında ise, “yeni inşa" veya
uygulam alarda projelere ne kadar bağlı kalındığı tartışılmaktadır (s. 143-231). Eserin 232-235.sayfaları, incelenen plân, proje ve krokilerin genel bir değerlendirmesine ayırılmıştır. Bu bölümde Osmanlı mimari çizimlerine yönelik olarak en sağlıklı bilgilere ulaşılm ası için Topkapı Sarayı K ütüphanesi, V akıflar G enel M üdürlüğü A rşivi, Genelkurmay Başkanlığı Askerlik Tarihi ve Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Kütüphanesi ve yur dışındaki bazı albümlerin incelenmesi gerektiği vurgulanarak, özellikle cami çizimleri, plân, son cemaat yeri, cephe, örtü, kapı-pencere, m inareler, mahfiller ve mihraplar başlığı altında değerlendirilmektedir. 2001 / Güz 30 Bilge 59 Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|