eserlere de şu şekilde yer verilmiştir:
“Hamidiye Camiî'
(s.293-295), “Hüseyin Çavuş Camii” (s.295-297), “Hacı
Kırca (İbre-Boşnak) C am iî’ (s.297-298),
“İsa Bey ( Yeni)
Camiî' (s298-300),
“Gazi İsa Bey Camiî' (s.300),
“Çelep
Virdi (Kum) Camiî' (s.301),
"Hoşkadem Mescidî' (s.301),
“Karagözoğlu Haşan Ağa Camii" (s.302),
“Ali Paşa
C am iî' (s.302),
“Jabar Cam iî' (s.303),
“Zeynullah Bey
Hamamı" (s303-304),
“İbre Köprüsü" (s304),
“Mitroviça
Saat Kulesî' (s.304-305),
“Gülbaba Türbesî' (s.305-306),
“Şeyh Yahya Türbesî' (s.306),
“Halveti Tekkesi Türbesî'
(s .306), “Bektaşî Tekkesi" (s .306), “Kadiri Tekkesi"
(s307), “Hoşkadem Tekkesi” (s307), “Mitroviça Rüştiyesi’
(s.307).
O sm anlı h âk im iy etin e 1455 y ılın d a geçen
Gilan’daki “Şehzade Hanım C am iî’ (s.313-317), “Atik
Cam iî’ (s317-321),
“Camii-i C edit' (s321-323),
“Dere
Mahallesi C am iî’ (s.323-324),
“Çınar Çeşme M escidî’
(s.324), “Saat K ulesi” (s.325), “Gilan M edresesi"
(s .325), “G ilan R ü şd iy e si” (s.3 2 5 -3 2 6 ), “G ilan
M ektepleri” (s.326), “Şeyh İslâm Efendi T ekkesi”
(s.327), “Şeyh Haşan (Arapoğlu) Efendi Tekkesi"
(s.327-328), “H alveti Tekke Türbesi” (s.328), “Sadi
Tekke Türbesi” (s.328-329), “Burunsuz Baba Türbesi”
(s.329), “Ragoçitsa Türbesi” (s.329) daha sonraki
bölümde yer almaktadır.
K osova’daki Türk köylerinden D oburça’nda ki
“Ramazan Bin Zekir C am iî’ (s.333- 334),
“Halil Çelebi
Camii” (s.334-336), N obırda’nda ki
“Osman Efendi
C am ii” ( s .339 -3 4 1 ),
“Sürayhan C a m ii” (s.342),
“Nobırda Hamamı” (s.342),
“M ehmed Dede Türbesi”
(s.342- 343), “K oca Baba Türbesi” (s.343- 344),
Y anova’daki “Çarşı C am ii” (s.347-349), “ Yanova
Hamamı" (s.349), “Yanova Taş Kulesî' (s3 4 9 ),“İshak
Baba T ürbesi" (s.350) b ir sonraki bölüm de ele
alınmıştır.
Kosova’nın güneyinde, Kaçanik Boğazı girişinde
kurulan K açanik şehrindeki O sm anhlar dönem inde
inşa edilen yapılara da kitapta şu şekilde yer verilmiştir:
“Koca Sinan Paşa Camii” (s.353- 358), “Koca Sinan
Paşa H am am ı” (s.358), “Koca Sinan Paşa K alesi”
(s.358-359), “Koca Sinan Paşa Sıbyan M ektebi' (s.359),
“Koca Sinan Paşa İm arethanesi' (s.359), “
Koca Sinan
Paşa H anı" (s .359-360),
“M ehm ed Efendi Türbesi”
(s.360), “Bektaşî Tekkesi' (s.360).
Ü sküp-K osova M itroviçası ile Prizren-G ilan
yolları kavşağında K osova’nın en yeni kentlerinden
Ferizovik’te Osmanlılar döneminde inşa edilen “Büyük
Camii (Camii-i K ebir”), (s.364-366), “Boşnak Camii"
(s.366-368), “Nekadim Cam ii” (s.368-369), “Çayır
M ahallesi Cam ii” (s.369), “
Ferizovik Saat Kulesi”
(s.369) bir so n rak i b ö lüm de k alem e alın m ıştır.
Rahovça kasabasında inşa edilen yapılara ise
kitapta şu şekilde yer verilm iştir: “Çarşı C am ii”
(s.372-373), “Sokol C am iî’ (s.373-374), “Kadir C am iî’
(s.374-375), “Kasım Camii” (s.375-376), “M ahm ud
Paşa Saat K ulesi” (s.376-377),
“H alveti T ekkesi”
(s.377-378), “Rifaî Tekkesi’ (s.378), “Melamî Tekkesi’
(s.378), “Kadiri Tekkesi" (s.379), “Haşan Ağa Camii"
(s.379-382) ve “Haşan Ağa Camii Kabristanı” (s.382-
383).
Prizren V ad isi’nin kuzeybatısında, Priştine-
Prizren yolu üzerinde bulunan Suva Reka’da Osmanhlar
tarafından inşa edilen “Beyaz C a m iî’ (s .385-386) ve
İştim le’de ki “Çarşı Camii” (s.387-388)nin tanıtıldığı
bölümün ardından, “Sonuç" (s.389-390), “Genel Cetvel'
(s.391), “Kosova Sahrası Cetveli" (s.391), “Prizren
Cetveli" (s.392), “Priştine C etveli' (s.392), “Vıçıtırın
Cetveli' (s.393), “KMitroviçası C etveli' (s.393), “Gilan
C etveli’ (s.394), “Doburçan C etveli’ (s.394), “Nobırda
Cetveli" (s.394), “Yanova Cetveli" (s.395), “Kaçanik
C etveli’ (s.395), “Ferizovik C etveli’ (s.395), “Rahovça
Cetveli' (s.396), “Rogova C etveli’ (s.396), “Suva Reka
Cetveli” (s.396), “İştim le Cetveli" (s.396), “Toplam
C etveli” (s.397), “B ib liyo g ra fya ” (s.399-404) ve
“Fotoğraflar " (s.405-788) bölümleri yer almaktadır.
Raif Vırm iça’nın Kosova’da bu tür çalışmalann
ilkini oluşturan kitapları halk ve okurlar tarafından çok
olumlu ve coşkuyla karşılanm ış, kendisinden bu tarz
çalışm alarına devam etm esi istenm iştir. Çünkü bu
çalışmalarıyla Vırmiça, bu eserlerin asıl ruhuna ve esas
m anasına nüfuz etmekle birlikte, sadece bu eserlerin
değil, bu eserler sayesinde yüzlerce yıldır burada
yaşamakta olan Türk halkının damgasını ve kimliğini
ortaya koymaktadır.
K o s o v a ’da O sm a n lı id a re s i d ö n e m in d e ,
toplumsal-ekonomik ve sosyo-politik koşullar altında
inşa edilen bu mimarî eserler, kültürel ve maddî değerler
içinde yer alm ıştır. Bugün onların incelenm esi ve
araştırılm ası o zam anlarda olduğu g ibi, bugünde
buralarda yaşamakta olan Türk halkının geçmişinin
incelenmesi ve araştırılması yönünden, özel bir önem
ta şım a k ta d ır. Bu m im arî e se rle r, oradaki T ürk
kimliğinin tapusu niteliğindedir.
Balkan yarımadası ve Rum eli’de 500 yıl kadar
süren Osmanlı hakimiyeti döneminde inşa edilen bu
mimarî eserlerin çoğu yok olmakla birlikte, günümüze
kadar korunm uş eserlere ne yazık ki ancak son
zam anlarda giderek artan bir ilgi söz konusudur.
Bugün Kosova’daki Osmanlı mimarî eserleriyle
ilgili derli toplu bir eserin yaratılmasında güçlüklerin
var olduğu şüphe götürmez bir gerçektir. Sayın R aif
Vırmiça’nın eseri bu açıdan oldukça heyecan vericidir.
Bilge 56
2001 / Güz 30