T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
198 
bulunmaktadır
284
.  Doktrinde,  böyle  bir  sonuca  ulaşılmasını  sağlayabilecek  hukuki 
yapının  niteliğine  ilişkin  olarak  ileri  sürülen  görüşler  arasında,  özellikle  “şart”  ve 
“yenilik doğuran hak” teorileri üzerinde durulduğu görülmektedir
285
. Bunlardan şart 
teorisine  göre  opsiyon  hakkı  tesis  eden  sözleşme,  aslında  opsiyon  hakkının 
kullanılmasıyla  hüküm  ve  sonuçlarını  doğurmaya  başlayacak  olan  asıl  sözleşmenin 
iradi-erteleyici  şarta  bağlanmasından  başka  bir  şey  değildir.  Böylece  asıl  sözleşme, 
opsiyon  hakkının  kararlaştırılmasıyla  birlikte  kurulmakta,  ancak  hüküm  ve 
sonuçlarını bu hakkın kullanılmasıyla doğurmaktadır. Bizim de katıldığımız yenilik 
doğuran hak teorisine göre ise opsiyon hakkı bir yenilik doğuran hak özelliği gösterir 
ve  bu  hakkı  konu  alan  sözleşme  “asıl  sözleşme”  değildir.  Asıl  sözleşme  ancak 
opsiyon  hakkının  kullanılmasıyla  kurulabilir.  O  halde  opsiyon  sözleşmesi,  yalnızca 
taraflardan  birinin  diğerine  yenilik  doğuran  bir  hakkı  (opsiyon  hakkını)  sağlamak 
yükümlülüğü  altına  girdiği,  hazırlayıcı  nitelikte  bir  sözleşmedir.  Taraflar  bu 
sözleşmeyle bir yandan opsiyon hakkının kullanılmasına ilişkin esasları belirlerken, 
diğer  yandan  da  opsiyon  hakkı  sahibinin  bu  hakkını  kullanmasıyla  kurulacak  asıl 
sözleşmenin içeriğini kararlaştırmaktadırlar
286
.  
Opsiyonlu  swap  sözleşmesi  açısından,  taraflar  arasında  opsiyon  hakkının 
kullanılması  ile  kurulması  öngörülen  asıl  sözleşme,  bir  swap  sözleşmesidir. 
Opsiyonlu  swap  sözleşmesinin  kurulması  ile  taraflardan  biri,  şartları  bu  sözleşme 
metninde tespit edilmiş bir swap sözleşmesini tek taraflı irade beyanında bulunmak 
suretiyle akdetmek hakkını elde eder. Karşı taraf ise, opsiyon hakkının kullanılması 
durumunda  kurulacak  bu  swap  sözleşmesinde  taraf  sıfatıyla  yer  almayı  taahhüt 
                                                 
284
 FIKENTSCHER, 86; LARENZ, 76; JENTZSCH, 85. 
285
  Konuya ilişkin  olarak  ileri sürülmüş bulunan “önsözleşme” ve “icap”  teorileri için bkz.  KIRCA, 
188-189. 
286
 KIRCA, 190; ERNE, 67. 

---

 
199 
etmektedir
287
.  ktisadi  bakımdan  bir  bütünlük  arz  etmekle  birlikte,  opsiyonlu  swap 
sözleşmesinin aslında birbirinden bağımsız iki ayrı sözleşmeden oluştuğunun kabulü 
gerekir.  Bu  sözleşmelerden  ilki  taraflardan  birine  opsiyon  hakkı  sağlanmasına 
yöneliktir.  kinci sözleşme ise hak sahibinin opsiyonu kullanmasıyla kurulacak swap 
sözleşmesidir
288
  ve  hukuki  niteliği  itibarıyla  kendine  özgü  bir  sözleşme  özelliği 
göstermektedir
289
.  
§9.   SWAP SÖZLEŞMES NDE KUMAR  T RAZI 
I.
 
Genel Olarak 
Borçlar  Kanunu,  m.  504’  ün  ilk  cümlesinde  kumar  ve  bahisten  bir  alacak 
hakkı  doğmayacağını  hükme  bağlamış;  ancak  kumar  ve  bahis  kavramlarını 
tanımlamamıştır. Doktrinde kumar, “birden fazla kişinin eğlenmek, kazanç sağlamak 
yahut fikri veya bedeni ustalıklarını geliştirmek amacıyla, az veya çok ustalığa veya 
talihe  bağlı  birbirine  zıt  şartlar  altında,  karşılıklı  olarak  aralarında  kazanacak  olana 
bir  edim  taahhüt  ettikleri  sözleşme”  şeklinde  tanımlanmaktadır
290
.  Bahis  ise 
“tarafların  karşılıklı  ve  birbirine  zıt  iddialarını  pekiştirmek  için  yaptıkları  ve 
içeriğinde  taraflardan  her  birinin,  kendi  iddiasının  yanlış  çıkması  hali  için  diğerine 
bir edim vaad ettiği sözleşme”dir
291
.  
                                                 
287
 ANDRES, 378; ZUGEHÖR, 323; DAS, 279; JENTZSCH, 85. 
288
  Opsiyonlu  swap  sözleşmesi  gereğince  taraflardan  birinin  tek  taraflı  irade  beyanıyla  kurulmasını 
sağlayabileceği  swap  işleminde  mevcut  kredi  riski  sebebiyle  karşı  tarafın  şahsının  önem  arz  ettiği, 
dolayısıyla opsiyon yükümlüsünün, opsiyon hakkının kullanımının tek taraflı olarak bir üçüncü kişiye 
devrini  engelleyici  düzenlemeler  yapılmasında  menfaati  bulunduğu,  bu  yüzden  de  opsiyonlu  swap 
sözleşmesinin  şart  teorisine  uygun  bir  yaklaşımla  opsiyon  hakkının  kullanılması  erteleyici  şartına 
bağlı bir swap sözleşmesi şeklinde değerlendirilmesi gerektiği yolunda bkz. ERNE, 70. 
289
 ERNE, 70. 
290
 AKEV, 44; BAUER, 2468; EREN, 84; KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, 60; KIRCA, 243. 
291
  AKEV,  45;  BAUER,  2468;  KOCAYUSUFPAŞAOĞLU,  60;  EREN,  84;  KIRCA,  243; 
KILIÇOĞLU, 24. 

---

 
200 
Madde  metninde  her  ne  kadar  kumar  ve  bahisten  bir  alacak  hakkı 
doğmayacağı  belirtilmişse  de,  burada  kastedilen  alacak  hakkı  değil,  talep  (dava) 
hakkıdır.  Buna  göre  kumar  ve  bahisten  doğan  borçlar,  rıza  ile  ödenenin  geri 
alınamaması  dışında  hiçbir  hukuki  sonuç  doğurmazlar.  Kumar  ve  bahisten  doğan 
borcun  borçlu  tarafından  yerine  getirilmemesi  halinde,  alacaklı  dava  ve  icra  takibi 
yollarına başvuramaz. Dava edilen alacağın, kumar veya bahis alacağı olup olmadığı 
hususunun  re’sen  dikkate  alınması  gerekir.  Nihayet  bu  tür  borçların  ifası  vaad 
edilemeyeceği  gibi  bunlar  kefalet  veya  rehin  yoluyla  teminat  altına  da  alınamaz ve 
takas edilemez
292
.  
Swap  sözleşmesinde  kumar  itirazı,  kanundaki  hüküm  gereğince,  gerçek 
anlamı ile kumar ve bahis dışında kalan bazı işlemlerin ve bu arada, kumar ve bahis 
niteliğini  haiz  olduğu  takdirde  borsaya  dahil  emtia  ve  kıymetli  evrakın  fiyat  farkı 
üzerine  yapılan  vadeli  alışverişin  de,  kumar  ve  bahis  hükümlerine  tabi  tutulmuş 
olmasından dolayı bir problem olarak ortaya çıkmaktadır
293
.  
Türk- sviçre hukukunda konu ile ilgili düzenleme nispeten kolay anlaşılır bir 
nitelik taşır.  sviçre hukukunda OR Art. 513 hükmünün lafzından dolayı bir dönem, 
“fiyat  farkına  dayalı  işlemler”  ile  “kumar  niteliğine  sahip  vadeli  borsa  işlemleri” 
arasında  bir  ayrım  yapmak  yoluna  gidilmiştir
294
.  Ancak  BK  açısından  böyle  bir 
problem  söz  konusu  olmamıştır.  Zira  BK  m.  504  metninde  tek  bir  işlem  tipinden; 
“kumar ve bahis vasfını haiz olmak kaydıyla borsaya dahil emtia ve kıymetli evrakın 
fiyat farkı esası üzerine yapılan vadeli alışveriş”ten söz edilmektedir. Esasen OR Art. 
                                                 
292
 EREN, 84; AKEV, 395; BAUER, 2474; KIRCA, 245; KILIÇOĞLU, 25. 
293
 Borçlar Kanunu m. 504 hükmünün ikinci cümlesi; “kumar yahut bahis için bilerek yapılan avanslar 
ve ödünç verilen akçeler hakkında ve kumar ve bahis vasfını haiz olduğu takdirde borsaya dahil olan 
emtia ve kıymetli evrakın fiyat farkı esası üzerine yapılan vadeli alış verişlerde dahi hüküm böyledir” 
ş
eklindedir. 
294
 AKEV, 14; KIRCA, 246. 

---