T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
192 
usulsüz tevdiden tamamıyla farklı bir amacın gerçekleştirilmesine hizmet eder. Swap 
tarafları  bu  sözleşme  ile  piyasalardaki  döviz  kuru  ve  faiz  oranı  risklerini  kontrol 
altında tutmaya çalışmaktadırlar
259
.  
2.
  Para 
Swap 
Sözleşmesinin 
simsiz 
Sözleşme 
Olarak 
Değerlendirilmesi 
Para swap sözleşmesi; ülke parası cinsinden belirli bir meblağın, çoğunlukla 
kaydi para olarak teminine karşılık, yabancı para cinsinden belirli bir meblağın, yine 
kaydi para olarak temini ya da yabancı para cinsinden bir meblağa karşılık bir başka 
yabancı para cinsinden belirli bir meblağın sağlanması taahhütlerini içermektedir
260
. 
Sözleşme gereğince yerine getirilmesi gereken edimlerin niteliği dikkate alındığında, 
para  swap  sözleşmesinin  de  kanunla  düzenlenmiş  tipik  kullanımın  devri  ve  temlik 
sözleşmelerinden  hiçbirine  uygunluk  göstermediği,  bu  sebeple  isimsiz  sözleşmeler 
kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varılmaktadır
261
.  
Para  swap  sözleşmesinde  gerek  açılış  ve  kapanış  işlemleri  sırasındaki 
karşılıklı  ödemelerin  aynı  anda  gerçekleştirilmeleri  zorunluluğu,  gerekse  sözleşme 
süresince dönemsel olarak tediyesi gereken meblağların vadelerinin her iki taraf için 
de  aynı  olması  sebebiyle  taraflardan  hiçbiri  için  önceden  ifa  riski  söz  konusu 
değildir
262
.  Her  ne  kadar  önceden  ifa  riskine  benzer  bir  durumla,  sözleşmeye  konu 
para  birimlerinin ait  oldukları  ülkelerin farklı  saat  dilimlerinde  bulunmalarına  bağlı 
olarak  “gecelik  risk”  (overnight-risikos)  olarak  adlandırılan  biçimde  fiilen  karşı 
                                                 
259
 PETERS, 12; TOROSLU, 125; RAYROUX, 13. 
260
 JACKSON, 3210; HU, Swaps, 353; HAPPE, 13; WEBER, 304. 
261
 WEBER, 310; KRAEMER'>KRAEMER, 156; POHL, 426; DECKER, 1007. 
262
 Para swap sözleşmesi, taraflardan her birinin ediminin diğerinin sebebini ve karşılığını oluşturması 
sebebiyle  tam  iki  tarafa  borç  yükleyen  bir  sözleşme  niteliği  taşır  (ERNE,  50;  DECKER,  1004). 
Karşılıklı edimleri içeren sözleşmelerin tarafları hakkında söz konusu olan “aynı anda ifa karinesi”nin 
para  swap  sözleşmesi  açısından  da  geçerli  oluşu  sebebiyle  kural  olarak  sözleşme  taraflarından 
hiçbirinin önceden ifa yükümlülüğü bulunmamaktadır (LORETAN, 87). 

---

 
193 
karşıya  kalınabilirse  de,  bu  kısa  vadeli  risk,  ne  hukuken  ne  de  iktisadi  açıdan, 
sözleşmenin, trampa sözleşmesi ve karz sözleşmesi unsurlarını içeren, çeşitli tiplere 
ait  unsurların  birbirine  karıştığı  karma  sözleşme  olarak  nitelendirilmesini  haklı 
kılacak  yoğunlukta  değildir
263
.  Bu  sebeple  sözleşmenin,  sürekli  borç  karakterli 
kendine  özgü  (sui  generis)  bir  sözleşme  özelliği  gösterdiğinin  kabulü  yerinde 
olacaktır
264
.  
D.
  Diğer Swap Türlerinin Hukuki Niteliklerinin Tespiti 
Swap  sözleşmesi  uygulamada  karşılaşılan  ihtiyaçların  giderilebilmesi  için 
oluşturulmuş bir isimsiz sözleşmedir. Finansal piyasalarda gözlenen sürekli değişim 
ve  gelişim  sürecine  bağlı  olarak  finansal  türev  araçlar  ve  dolayısıyla  swap 
sözleşmeleri  alanında  da  bir  hareketlilik  söz  konusudur.  Bir  yandan  swap 
sözleşmelerinin standart hale getirilmelerine yönelik çalışmalar devam ederken, diğer 
yandan  yapılan  her  swap  işleminin  tarafların  somut  münferit  ihtiyaçları 
doğrultusunda  şekillendirilmesinden  kaynaklanan  farklı  düzenlemelerle  ve  böylece 
yeni  swap  türleriyle  karşı  karşıya  kalınmaktadır.  Ortaya  çıkan  bu  yeni  sözleşme 
tiplerinin  her  birinin  incelenerek  hukuki  niteliklerinin  tespitine  çalışılmasının  çok 
mümkün  ve  anlamlı  olmayacağı  kanaatinden  hareketle  aşağıda  yalnızca  kullanım 
sıklığı ve işlem hacmi itibarıyla önem arz eden bazı swap türleri ele alınmıştır.  
1.
  Karma Para Swap Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 
Karma para swap sözleşmeleri esas olarak (saf) para swap sözleşmesi ile faiz 
oranı  swap  sözleşmesine  ilişkin  unsurların  bir  araya  getirilmesi  suretiyle 
                                                 
263
 KRAEMER, 156. 
264
 ERNE, 62; AMMANN, 73. 

---

 
194 
oluşturulmuş  sözleşmelerdir
265
.  Saf  para  swap  sözleşmesinden  farklı  olarak  burada, 
sözleşme  süresinin  başlangıcında  ve  sonunda  gerçekleştirilen  açılış  ve  kapanış 
ödemeleri arasındaki dönemsel ödemeler, her iki ödeme miktarı için de bir sabit faiz 
oranı  kullanılması  yerine,  her  bir  ödeme  miktarı  için  farklı  bir  faiz  göstergesi  esas 
alınarak hesaplanır
266
. Ödeme miktarlarının hesaplanmasında dayanılan faiz oranına 
göre karma para swap sözleşmesi “sabitten değişkene karma para swap sözleşmesi” 
veya  “değişkenden  değişkene  karma  para  swap  sözleşmesi”  şeklinde  ortaya 
çıkabilir
267
.  Sözleşmenin  faiz  oranı  swap  sözleşmesinden  ayrıldığı  nokta  ise  karma 
para  swap  sözleşmesinde,  farazi  anapara  miktarının,  yalnızca  tarafların  dönemsel 
ödeme  yükümlülüklerinin  miktarlarının  belirlenebilmesinde  bir  hesaplama 
büyüklüğü  olarak  kullanılmakla  kalmayıp,  açılış  ve  kapanış  işlemleri  vasıtasıyla 
bizzat  mübadeleye  konu  edilmesi  ve  karşılıklı  dönemsel  ödemelerin  farklı  para 
birimleriyle yapılmasıdır
268
. 
Karma para swap sözleşmesinin hukuki niteliğine ilişkin olarak doktrinde bir 
görüş, sözleşmenin paralel kredilerle olan iktisadi yakınlığından hareketle, burada bir 
çifte  karz  sözleşmesinin  bulunup  bulunmadığının  incelenmesi  gerektiğine  işaret 
etmiş;  ancak  karma  para  swap  sözleşmesi  gereğince  ifa  edilmesi  gerekli  edimler 
arasındaki  karşılıklılık  ilişkisinin  özelliği  sebebiyle,  bu  yönde  bir  nitelendirmenin 
yerinde olmayacağı sonucuna varmıştır. Buna göre ivazlı karz sözleşmesinde, ödünç 
verilen  miktar  ile  bu  miktar  üzerinden  hesaplanan  faiz  yükümlülükleri  karşılıklılık 
ilişkisi içindedirler
269
. Karma para swap sözleşmesinde ise bu ilişki, mübadele edilen 
sermaye  miktarları  ve  bunların  yanısıra  sözleşme  süresi  boyunca  gerçekleştirilen 
                                                 
265
 KRAEMER, 83; WEBER, 305; DECKER, 1004; EBENROTH/MESSER, 4. 
266
 EBENROTH/MESSER, 5; BORCHERS, 30; DECKER, 1004; HAPPE, 53. 
267
 Bkz. §5, III, B, 2. 
268
 KRAEMER, 152. 
269
 TANDOĞAN, I/2, 299. 

---