T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
183 
malvarlığı  ile  ilgili  diğer  unsurların  değerinin  temsil  edilmesi  için  kullanılır.  Bu 
kriter, para swap sözleşmesindeki sermaye mübadelesine uygulandığı takdirde, değer 
ölçen  konumundaki  para  birimi  “para”  sıfatını,  değeri  ölçülen  para  birimi  ise 
“paradan başka bir şey” sıfatını taşıyacaktır
219
.  
Bir  para  swap  sözleşmesinin  kurulması,  iktisadi  açıdan,  taraflardan  her 
birinin,  diğer  tarafın  üzerinde  tasarruf  hakkına  sahip  bulunduğu  belirli  bir  para 
cinsinden  belirli  meblağı  elde  etmek  ihtiyacında  olmasına  dayanır
220
.  Sözleşmenin 
kurulmasıyla birlikte, söz konusu para meblağlarının mübadelesi, o sırada cari döviz 
kuru  üzerinden  gerçekleştirilir
221
.  Tarafların  ihtiyaç  duydukları  para  birimlerine 
ilişkin özdeş menfaat durumları dikkate alındığında, burada döviz kurunun genel bir 
değer  ölçütü  fonksiyonunu  haiz  olduğu  söylenebilir.  Dolayısıyla  burada  iki  para 
biriminden birinin değer ölçen diğerinin ise değeri ölçülen olarak ayırt edilebilmesi 
için gereken objektif kriter mevcut değildir. Böyle bir dayanak noktası ancak ihtiyaç 
duyulan para birimi ile eldeki para birimi arasındaki ilişki ülkesel açıdan ele alınırsa 
tespit  edilebilir.  Başka  bir  ifadeyle,  iki  para  biriminden  biri  ülke  parası  ise  ve 
meseleye  bu  noktadan  bakılırsa,  diğer  para  birimi  için,  ülke  parasının  değer  ölçme 
fonksiyonunu  ifa  ettiği  sonucuna  varılabilir.  Çünkü  ancak  bu  durumda,  ihtiyaç 
duyulan  para  birimi  “eldeki  para  (ülke  parası)  ile  ölçülen”  durumunda  olacaktır. 
Ancak tam da bu noktada, kanuni ödeme aracı olarak tanınıp tanınmama kriterinde 
karşılaşılan  problem  ortaya  çıkmaktadır:  Swap  taraflarından  her  biri  için  başka  bir 
para  birimi  “ihtiyaç  duyulan”  ve  dolayısıyla  “ölçülen”  para  birimi  özelliği 
göstermektedir.  Böylece  paranın  değer  ölçme  fonksiyonu  açısından  yapılan 
                                                 
219
 ERNE, 58. 
220
 WEBER, 312; HAPPE, 47; ZOBL/WERLEN, 46. 
221
  Sözleşmenin  sonunda  yapılacak  kapanış  ödemelerinde  de  sözleşme  kurulurken  kararlaştırılan  ve 
uygulamada  kural  olarak  sözleşmenin  kurulması  anında  cari  döviz  kuruna  eşit  olan  bu  kur  geçerli 
olacaktır (HAPPE, 14; PETERS, 11). 

---

 
184 
değerlendirme  neticesinde  de,  para  swap  sözleşmesi  çerçevesinde  gerçekleştirilen 
ödemelerin,  para  edimi  ve  paradan  başka  bir  şeyi  içeren  edim  şeklinde 
farklılaştırılmasını haklı gösterecek bir kriter ortaya koyulamamaktadır
222
. 
Sonuç  olarak;  para  swap  sözleşmesinin  satım  sözleşmesi  olarak 
nitelendirilebilmesi,  her  şeyden  önce  taraflarca  ifa  edilen  edimlerden  birinin  para 
edimi  diğerinin  ise  paradan  başka  bir  şey  olarak  değerlendirilebilmesini  gerektirir. 
Oysa  bir  para  swap  sözleşmesi  çerçevesinde  mübadele  edilen  sermaye  miktarları 
yalnızca  para  edimi  olarak  vasıflandırılabilirler.  ki  ayrı  para  ediminin  karşılıklılık 
ilişkisi  içerisinde  bir  araya  getirildiği  bir  sözleşme  ise  satım  sözleşmesi  olarak 
nitelendirilemez
223
. 
b.
  Trampa Sözleşmesi Görüşü 
Trampa  sözleşmesinde  karşı  ivaz  semen  değil,  menkul  veya  gayrimenkul 
başka  bir  mal  olarak  ortaya  çıkmaktadır
224
.  Para  swap  sözleşmesinde  de  taraflar 
karşılıklı  olarak  farklı  para  birimlerinden  belirli  para  meblağlarının  devrini  taahhüt 
etmektedirler.  Bu  duruma  dayanılarak  doktrinde,  para  swap  sözleşmesinin  hukuki 
niteliği  itibarıyla  bir  trampa  sözleşmesi  teşkil  ettiği  ileri  sürülmüştür
225
.  Buna  göre 
para  swap  sözleşmesi  gereğince  taraflardan  her  birinin  diğerine  teslim  etmesi 
gereken  para,  karşı  taraf  için  sözleşmenin  konusunu  oluşturur.  Zira  sözleşmenin 
amacı  bu  para  üzerinde  tasarruf  imkanının  sağlanmasıdır.  Ancak  teslim  edilen 
paranın ödeme aracı ve değer ölçüsü olma özellikleri önem taşımadığından, burada 
karşılıklı  edimlerin  para  edimi  değil  maddi  edim  şeklinde  ortaya  çıktıkları  kabul 
                                                 
222
 ERNE, 59. 
223
 DECKER, 1007; WEBER, 310; ERNE, 56; BORCHERS, 54; HAPPE, 52; AMMANN, 73.  
224
 TANDOĞAN, 336; FIKENTSCHER, 73; YAVUZ, 219; HATEM /SEROZAN/ARPACI, 132; 
FEYZ OĞLU, 311. 
225
 FULBIER, Zivilrechtliche Einordnung, 545. 

---

 
185 
edilmelidir.  ki  maddi  edimin  para  kullanılmaksızın  mübadelesi  ise  trampa 
sözleşmesini ifade etmektedir
226
. 
Para  swap  sözleşmesinin  hukuki  niteliği  itibarıyla  bir  trampa  sözleşmesi 
olduğu  iddiasını  desteklemek  için  kullanılan  bir  diğer  husus,  tarafların  sözleşme 
gereğince ifası ile yükümlü oldukları ödemeleri çoğu kere bir banka aracılığıyla ve 
kaydi  para  ile  gerçekleştirmeleridir
227
.  Burada,  kaydi  para  ile  tediyenin 
kararlaştırılmış olmasının, sözleşmenin hukuki niteliğinin şekillenmesinde etkili olup 
olmayacağı  hususu  önem  arz  etmektedir.  Kaydi  para  ile  tediyenin  kararlaştırıldığı 
para  swap  sözleşmeleri  açısından  tarafların  edim  yükümlülüklerinin  kaydi  paranın 
temininden  ibaret  olduğu  kabul  edilirse,  edim  konusunun  da  alacak  hakkı  olduğu 
sonucuna  varılması  gerekecektir
228
.  Bu  durumda  para  swap  sözleşmesi,  tarafların 
belirli  alacak  haklarının  mübadelesini  taahhüt  ettikleri  bir  sözleşme  olarak  ortaya 
çıkmaktadır.  Alacak  hakları  trampa  sözleşmesine  konu  oluşturabileceklerinden,  bu 
yaklaşım esas alındığında, para swap sözleşmesinin hukuki açıdan trampa sözleşmesi 
niteliği taşıdığının kabulü kaçınılmaz olacaktır
229
.  
                                                 
226
  Ayrıca  bu  ilişkide,  trampa  sözleşmesinin  özelliğine  uygun  olarak,  taraflardan  hangisinin  alıcı 
hangisinin satıcı sıfatını taşıdığı da belli değildir (FULBIER, Zivilrechtliche Einordnung, 545). 
227
 WEBER, 312; ERNE, 46; KRAEMER, 505. 
228
  Kaydi  para;  bankalar  ve  diğer  kredi  kuruluşları  nezdinde  bulunan,  bir  kıymetli  evrakta  vücut 
bulmuş  olmayan,  üzerinde  çekle  veya  havale  suretiyle  her  zaman  ödeme  amacıyla  da  tasarruf 
edilebilen  hesap  aktifi  şeklindeki  değerleri  ifade  eder.  Kaydi  paranın  hukuki  anlamda  para  sayılıp 
sayılmayacağı tartışmalıdır.  Klasik  görüş  kanuni  ödeme aracı  vasfını  taşımadığı  ve  alacaklının bunu 
kabule mecbur olmadığı gerekçesiyle kaydi paranın para niteliğini reddetmekte ve bu hesap aktiflerini 
bankaya  veya  kredi  kuruluşuna  yönelik  bir  alacak  hakkı  olarak  görmektedir.  Buna  karşılık  kaydi 
paranın  ekonomik  ve  ticari  yaşamda  kazandığı  büyük  önemden  hareket  eden  diğer  görüş,  kaydi 
paranın  paradan  beklenen  tüm  fonksiyonları  yerine  getirdiği,  ödeme  amacıyla  her  zaman 
kullanılabildiği, paranın madde ile ilgisi olmadığı ve sadece soyut mali güç olarak değerlendirilmesi 
gerektiği gerekçesiyle kaydi paranın her bakımdan para olduğunu  kabul etmektedir (BARLAS, Para 
Borçları, 9).   
229
 Nitekim  ngiliz ve Amerikan hukuk sistemlerinde para ve faiz oranı swap sözleşmelerinin hukuki 
nitelik  itibarıyla  trampa  sözleşmesi  teşkil  ettikleri  kabul  edilmektedir  (FULBIER,  Zivilrechtliche 
Einordnung, 547). 

---