T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
177 
Nihayet kanun koyucu tarafından ne kısmen ne de tamamen düzenlenmemiş 
unsurları  bünyesinde barındıran “kendisine  özgü  (sui  generis) sözleşmeler”,  isimsiz 
sözleşmelerin  üçüncü  türünü  oluştururlar
198
.  Kendisine  özgü  yapısı  olan 
sözleşmelerde  hiçbir  kanuni  tipin  edimlerine  ve  unsurlarına  uymayan,  tamamıyla 
yeni bir tip söz konusudur. Burada edimlerin bir araya getiriliş tarzı değil de bizatihi 
özü  atipiktir.  Birden  fazla  sözleşmenin  unsurları  bir  araya  gelmiş  olsa  bile,  bu 
unsurlar birbirlerinden ayrılamayacak şekilde iç içe geçmişlerdir
199
. 
Faiz  oranı  swap  sözleşmesinin,  bu  isimsiz  sözleşme  türlerinden  hangisine 
dahil edilebileceği hususunda, doktrinde iki farklı görüş ileri sürülmüştür. Bunlardan 
birincisine  göre  faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  tarafları  karşılıklı  olarak,  miktarları 
sözleşmede  belirtilen  esaslara  göre  tespit  edilecek  meblağların,  ülke  parası  ya  da 
yabancı  para  cinsinden  ve  çoğu  zaman  kaydi  para  olarak  teminini  taahhüt 
etmektedirler.  Değişken  meblağ  ödeyicisinin  sözleşmenin  yapısı  sebebiyle  kendi 
edim  yükümlülüğünü  daha  önce  yerine  getirmek  durumunda  kalışına  dayanılarak, 
faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  bir  karz  unsuru  içerdiği  söylenebilir.  Asli  edim 
yükümlülükleri  arasındaki  karşılıklılık  ilişkisi  ise  sözleşmenin  karşılıklı  art  arda 
teslimli sözleşmelere ya da “art arda trampa sözleşmesi”ne benzer bir yapı içerisinde 
ortaya  çıkmasına  sebep  olur.  Faiz  oranı  swap  sözleşmesinde  yer  alan,  iki  farklı 
sözleşmeye  ait  bu  iki  unsur,  münferit  sözleşme  tiplerinin  ayrılamaz  bir  şekilde  bir 
araya  getirilmesi  olarak  kabul  edilmelidir.  Zira  tarafların  sözleşmeden  doğan 
yükümlülükleri  ne  karz  sözleşmesine  ne  de  trampa  sözleşmesine  birebir  uygunluk 
göstermemektedir.  Dolayısıyla  faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  çeşitli  tiplere  ait 
                                                 
198
 ARAL, 52; OKTAY, 275; TANDOĞAN, 13; YAVUZ, 24. 
199
 HATEM /SEROZAN/ARPACI, 50; ARAL, 52; TANDOĞAN, 13. 

---

 
178 
unsurların  birbirine  karıştığı  karma  sözleşme  olarak  nitelendirilmesi  isabetli 
olacaktır
200
.  
Hakim  görüşü  teşkil  eden  ikinci  görüş  ise  faiz  oranı  swap  sözleşmesinin 
kendine  özgü  (sui  generis)  sözleşmeler  kapsamında  değerlendirilmesi  gerektiği 
yolundadır.  Sözleşme,  atipik  edim  içermesi  sebebiyle  kanunda  düzenlenmiş  tipik 
devir  ve  ferağ  sözleşmeleri  ile  kullandırma  sözleşmelerinden  ayrılmaktadır.  Bir 
karma  tip  de  söz  konusu  değildir.  Bu  sebeple  kanaatimizce  de,  faiz  oranı  swap 
sözleşmesi,  edim  içeriğinin  karşılıklı  olarak  belirli  para  borçları  tesisinden  ibaret 
olduğu,  sürekli  borç  ilişkisi  karakterli,  kendine  özgü  isimsiz  bir  sözleşme  olarak 
nitelendirilmelidir
201
.   
C.
  Para Swap Sözleşmesinin Hukuki Niteliği  
1.
  Para Swap Sözleşmesinin  simli Sözleşme Olarak Değerlendirilmesi 
Faiz  oranı  swap  sözleşmesine  benzer  şekilde,  para  swap  sözleşmesinin 
hukuki  niteliğine  ilişkin  olarak  da,  doktrinde  çeşitli  görüşler  ileri  sürülmüştür. 
Aşağıda  öncelikle  sözleşmenin  isimli  sözleşmelerle  karşılaştırılması  suretiyle 
kanunda düzenlenmiş olan bu sözleşme tiplerinden herhangi birine uygunluk gösterip 
göstermediği incelenmiş, ardından para swap sözleşmesinin isimsiz sözleşme olarak 
nitelendirilmesi gerektiği yaklaşımı değerlendirilmiştir. 
a.
  Satım Sözleşmesi Görüşü 
Para  swap  sözleşmesinin  hukuki  niteliği  itibarıyla  bir  satım  sözleşmesinden 
ibaret  olup  olmadığı  meselesinin  çözüme  kavuşturulması  da,  faiz  oranı  swap 
sözleşmesinde 
olduğu 
gibi, 
tarafların 
sözleşmeden 
kaynaklanan 
edim 
                                                 
200
 KRAEMER, 150. 
201
 Aynı yönde: WEBER, 312; ERNE, 36; AMMANN, 76; HAPPE, 47; LORETAN, 113. 

---

 
179 
yükümlülüklerinin  “para  edimi  ile  paradan  başka  bir  şeyin  mübadelesi”  şeklinde 
değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin tespitine bağlıdır
202
.  
Para  swap  sözleşmesinde  taraflar,  farklı  para  cinslerinden  meblağların 
mübadelesi  hususunda  karşılıklı  iradelerini  beyan  etmektedirler
203
.  Faiz  oranı  swap 
sözleşmesinden  farklı  olarak,  burada  sözleşme  süresince  devam  edecek  dönemsel 
ödemelerin  yanısıra,  kural  olarak  sözleşmenin  başlangıç  ve  sona  erme  aşamalarına 
rastlayan  iki  ayrı  vadede,  farklı  para  cinslerinden  meblağların  da  ödenmesi  söz 
konusudur
204
.  Buna  göre  taraflardan  her  biri,  sözleşmenin  başlangıcında  kendisine 
ödenen  farazi  anapara  miktarına  eşit  bir  meblağı,  sözleşme  süresi  sonunda, 
sözleşmede  kararlaştırılan  kur  üzerinden  karşı  tarafa  ödemekle  yükümlüdür. 
Sözleşme  devam  ederken  yapılması  gereken  dönemsel  ödemelerin  miktarı  da,  bu 
farazi 
anaparaya 
kararlaştırılan 
faiz 
oranının 
uygulanması 
suretiyle 
hesaplanmaktadır
205
.  
Doktrinde  bir  görüş,  para  swap  sözleşmesinin  konusunun  bir  vadeli  döviz 
işlemi  ile  peşin  ya  da  vadeli  bir  başka  döviz  işleminin  birbirine  bağlanması 
olduğundan  bahisle,  sözleşmenin  çifte  satış  sözleşmesi  olarak  nitelendirilmesi 
gerektiğini ileri sürmektedir
206
. Buna göre mübadele edilmesi gereken dövizler için 
sözleşmeyle tespit edilmiş olan karşı edim, her iki işlemde de paradır ve bu paranın 
satım  parası  (semen)  olarak  kararlaştırıldığının  kabulü  gerekir.  Sözleşme 
taraflarından her biri için yabancı para cinsinden edim bir maddi edim ve ülke parası 
cinsinden edim de onun bedelidir. Peşin ve vadeli döviz işlemlerinin kombinasyonu 
                                                 
202
 ERNE, 56. 
203
 GIBSON, 382; HU, Swaps, 353; DARRINGER, 269; ANDRES, 52; PETERS, 10. 
204
 BORCHERS, 19; LORETAN, 27; ZOBL/WERLEN, 32; DECOVNY, 44. 
205
 HAPPE, 47; ZOBL/WERLEN, 30; ERNE, 55. 
206
 EBENROTH/MESSER, 6; POHL, 426. 

---