T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
228 
Taraflardan  her  biri,  sözleşmede  belirtilen  hesabı,  ilgili  ödeme  için  geçerli 
olmak  üzere,  muacceliyet  tarihinden  önce  tek  taraflı  olarak  değiştirebilir.  Ancak 
yapılan  değişikliğin  geçerliliği,  karşı  tarafın  muacceliyet  tarihinden  önce  bu 
değişiklik  hakkında  bilgilendirilmiş  ve  değişikliğe  haklı  sebeple  itiraz  etmemiş 
olmasına  bağlıdır
41
.  Hesap  değişikliğinin  vergi  hukukuna  ilişkin  düzenlemeler 
dolayısıyla  sözleşmenin  karşı  tarafının  aleyhine  olabilecek  sonuçlar  doğurmasından 
endişe  edilmesi  veya  döviz  hukukundan  kaynaklanan  problemlerin  varlığı  bu 
anlamda haklı sebep oluşturur
42
.  
Uygulamada  kullanılmakta  olan  standart  swap  çerçeve  sözleşme 
metinlerinde, swap ödemelerinin taraflarca kesin olarak kararlaştırılan vadelerde ifa 
edilmeleri  gerekliliğini  içeren  hükümlere  yer  verildiği  görülmektedir.  Bu  yöndeki 
düzenlemelerin  pratik  önemi,  sözleşmeden  doğan  edimlerini  zamanında  yerine 
getirmeyen tarafın temerrüde düşmesi noktasında ortaya çıkar. Muacceliyet tarihinin 
sözleşmede kesin olarak belirlenmiş olması dolayısıyla, bu tarihte ifada bulunmayan 
taraf,  herhangi  bir  ihtara  lüzum  kalmaksızın  mütemerrit  olur  ve  sözleşmede 
belirlenen oranda temerrüt faizinin ödenmesi yükümlülüğü altına girer
43
.  
Bankacılık 
uygulamasında 
swap 
sözleşmelerinden 
doğan 
ödeme 
yükümlülüklerinin  kaydi  para  ile  ifa  edilmekte  olması,  taraflar  arasındaki  edim 
yükümlülüklerinin  niteliğine  ilişkin  bir  tartışmaya  sebebiyet  vermiştir.  Bir  swap 
sözleşmesi  akdeden  taraflar,  bununla,  karşılıklı  olarak  temeldeki  finansal  işlemden 
                                                 
41
 ISDA MA Art. 2 (b). 
42
  Kararlaştırılan  ihbar  süresinin  taraflar  arasında  yapılacak  anlaşmayla  uzatılması  mümkündür. 
Özellikle değişiklikten sonra geçerli olacağı bildirilen hesabın başka bir ülkede bulunması durumunda, 
sürenin nispeten kısa oluşunun, teknik sebeplerden, ödeme temerrüdüne düşülmesine yol açabileceği 
belirtilmiştir (EBENROTH/REINER, 769). 
43
 KRAEMER, 502. 

---

 
229 
bağımsız  ödeme  yükümlülükleri  tesis  ederler
44
.  Sözleşmeden  doğan  borç  para 
borcudur.  Para  borçlarının  ise  taraflarca  başka  bir  düzenleme  yapılmamış  olduğu 
veya  tacirler  arasındaki  işlemler  açısından  aksi  yönde  ticari  teamül  bulunmadığı 
takdirde sözleşme parası ile ve nakit olarak tediyesi gerekir
45
. Borcun paradan başka 
bir şeyle ödenmesine yönelik bir davranış ifa değil, ancak ifa uğruna edim
46
 olarak 
değerlendirilebilir  ve  böyle  bir  edimin  gerçekleştirilmiş  olması,  borcun  sona  erdiği 
anlamına  gelmez
47
.  Buna  göre  swap  sözleşmeleri  sebebiyle  meydana  gelen  edim 
yükümlülüklerinin  de  borçlanılan  para  cinsinden,  nakit  olarak  ifa  edilmeleri 
gerekliliği  kuraldır
48
.  Borçlanılan  miktarın  alacaklının  hesabına  alacak  olarak 
kaydedilmesinin  sağlanması  ifa  değil,  ancak  ifa  uğruna  edim  olarak 
nitelendirilebilir
49
.  Swap  sözleşmeleriyle  ilgili  problem,  çerçeve  sözleşme 
metinlerinde  yer  alan  kaydi  ödemeye  ilişkin  hükümlere  dayanılarak,  sözleşmeden 
doğan  edimlerin  karşılıklı  olarak  kaydi  para  alacaklarının  tesisi  yükümlülüğü 
ş
eklinde  ortaya  çıkmış  olduklarının  kabul  edilip  edilemeyeceği  hususundadır. 
Uygulamada  kullanılan  standart  swap  çerçeve  sözleşme  metinlerinde,  bu  konuda 
farklı yaklaşımların benimsendiği görülmektedir. Alman Çerçeve Sözleşme metninde 
tüm ödemelerin, her bir münferit sözleşmede borçlanılan sözleşme parası ile, yine bu 
münferit  sözleşmede  zikredilen  hesaba  ödeneceği  düzenlenmiştir.  Bununla  birlikte 
                                                 
44
 EBENROTH/MESSER, 5; LORETAN, 25; DAS, 33; ZOBL/WERLEN, 35; EBENROTH, 418; 
ERNE, 20, dpn. 86. 
45
 TUNÇOMAĞ, 679; EREN, 934. 
46
  fa uğruna edim, borçlanılan edim ifa edilmeden, alacaklının ekonomik açıdan geçici olarak tatmin 
edilmesini ifade eder. Burada borçlu ifa amacıyla, borçlanılan edimden başka bir edimi yerine getirir, 
alacaklı ise bunu kabul ederek söz konusu edimi paraya çevirmek suretiyle elde ettiği veya tahsil ettiği 
parayı  borçlanılan  edime  mahsup  eder.  fa  uğruna  edimde  borç,  ifa  amacıyla  yapılan  edimin  paraya 
çevrilip bu  suretle  alacaklının tatmin  edildiği  ölçüde  sona  erer (EREN,  879; OĞUZMAN/ÖZ,  218; 
MEDICUS, 98). 
47
 Konuyla ilgili tartışmalar için bkz. LARENZ, 141, dpn. 1; FIKENTSCHER, 133.  
48
  BK.  m.  83/I  anlamında  tediye,  zilyetliğin  devri  suretiyle  para  üzerindeki  mülkiyetin  alacaklıya 
naklidir (BAYGIN'>BAYGIN, 37). 
49
  KRAEMER,  135.  Alacaklının  banka  veya  posta  çeki  hesabına  yapılan  ödeme  veya  havale,  ifa 
(tediye) sayılmaz; zira hesaba tediye nakden ödeme değildir (BAYGIN, 39). 

---

 
230 
hesaba  alacak  kaydının  ifa  yerine  geçen  edim  mi  olduğu,  yoksa  ifa  uğruna  edim 
etkisi mi doğuracağı hususu açıklığa kavuşturulmamıştır
50
.  sviçre Çerçeve Sözleşme 
metni  ise  ödemelerin,  münferit  sözleşmede  kararlaştırılan  para  birimi  ile  yapılacak 
ödemeler  için  ticari  hayatta  geçerli  teamüle  uygun  şekilde  ifa  edileceğini  hükme 
bağlamaktadır. Böylece bu metin, hesaba alacak kaydının bizzat edim içeriği olarak 
kararlaştırılmasını  sağlayarak,  bu  suretle  usulü  dairesinde  ifanın  gerçekleşmiş  olup 
olmayacağı  meselesini  çözüme  kavuşturmuş  gözükmektedir
51
.  Swap  piyasasında 
sıklıkla  kullanılan  bir  diğer  standart  çerçeve  sözleşme  metni,  ISDA  MA  da;  “bu 
anlaşma  kapsamındaki  ödemeler,  muacceliyet  tarihinde  ilgili  teyit  belgesinde 
belirtilen hesaba ve söz konusu para biriminden ödemeler için teamül haline gelmiş 
usul  ile  gerçekleştirilecektir”  şeklindeki  hükmüyle  benzer  bir  çözümü  tercih 
etmiştir
52
. 
f.
 
Swap Ödemelerinin Takası 
Swap  sözleşmeleri  kural  olarak  sözleşmeden  doğan  karşılıklı  alacakların  ve 
yükümlülüklerin  takasını  öngörmektedir
53
.  Buna  göre  taraflar,  aynı  para  cinsinden 
ödemeleri aynı tarihte ifa etmekle yükümlü oldukları takdirde, daha yüksek meblağı 
borçlanmış olan taraf, iki ödeme miktarı arasındaki farkı öder
54
. Takas kaydı, esasen 
ifanın  basitleştirilmesine  ve  karşı  tarafın  ödeme  kabiliyetinde  meydana  gelebilecek 
                                                 
50
  DRV  Art.  3  Abs.  2.  Esasen  çerçeve  sözleşme  metninde  hesaba  ödeme  ile  ilgili  bir  hükme  yer 
verilmiş  olması,  borçlunun,  alacaklının  hesabına  yapacağı  ödeme  ile  borcu  sona  erdirebilmesi  için 
yeterlidir.  Zira  burada,  taraflar  hesaba  ödeme  hususunda  anlaşmış  olduklarından,  borçlunun 
“alacaklının  rızası  ile”  hesaba  ödeme  yapması  durumu  söz  konusudur  ki  doktrinde  böyle  bir 
ödemenin, ifa yerine geçen eda olduğu kabul edilmektedir (BAYGIN, 39; TUNÇOMAĞ, 680). 
51
 KRAEMER, 506. 
52
 ISDA MA Art. 2 (ii). 
53
  Takasın  gerçekleşebilmesi  için  takas  edilecek  alacakların  aynı  borç  ilişkisinden  doğmuş  olmaları 
aranmaz.  Esasen,  takas  edilecek  alacakların  aynı  cins  alacak  olmaları  gerekliliği  sebebiyle,  bunların 
aynı  borç  ilişkisinden  doğmaları  çok  kere  mümkün  de  değildir  (OĞUZMAN/ÖZ,  453,  dpn.  118). 
Swap  sözleşmesinde  ise  karşılıklı  yükümlülüklerin  her  ikisi  de  para  edimidir.  Dolayısıyla  burada, 
alacakların aynı borç ilişkisinden doğmaları durumu söz konusudur.  
54
 DAS, 35; LINDHOLM, 79; JOHNSON, 956; FLANAGAN, 231; TUCKER, 587. 

---