yiyecek
İtil
Bulgar
rı doğu ile kuzey bölgeleri arasında yapılan ticarette arabulucu
vaziyet
eydana geliyordu mitsel varlıklar orada
aşıyorlardı. Almuş tarafından tarif edilen Velikan (Dev) kuzeyden geliyordu
304
.
Yüksek ağaçtaki büyük kuş ta orada yaşıyordu
305
. Kuzey toprakları ile ilgili olarak
benzer
çekici bir şekilde
Başkur
n
erzakları, çömlek ve metal kaplar da dâhildi
300
. Kama’nın yukarı
taraflar
bölgesinde ortaya çıkarılan arkeolojik kalıntılarda
ında bugünkü Perm
larına ait çok sayıda eşya bulunmuştur. Bu bölgede Visu ülkesi yer alıyordu
ki, İtil Bulgarlarının burada ticari koloniler kurduklarını kanıtlayan arkeolojik veriler
oldukça fazladır
301
.
İtil Bulgarla
teydiler. Bu konumlarını tamamen hâkimiyetlerinde tutuyorlardı. Bundan
dolayı hiçbir şekilde doğulu tüccarların kuzey bölgelerine Araplar dâhil kimsenin
girmesine müsaade etmiyorlardı
302
. Kuzey insanlarının vahşilikleriyle ilgili türlü
masallar uydurarak onları korkutuyorlardı
303
. Bulgarların kuzeyindeki halkların
toprakları Ortaçağ algılayışına göre kendine özgü dünyanın öbür ucundaki bir
krallıktı. Orada çeşitli harikulade olaylar m
y
telakkiler eski Ruslarda da vardı. Efsanevi Kafdağı ilgi
tlar ve Orta Asya’nın bazı halklarınca kuzeyde bir yerlerde yer alıyordu. Tüm
bu rivayetleri Bulgarların haberleri olarak ta değerlendirebiliriz. Zira XII. yüzyıla
kadar kuzey halklarıyla olan ticareti tamamen tekellerine almışlar ve ne doğulu ne
de Rus tüccarlarının oraya girmelerine müsaade etmemişlerdir. Onlar bu amaçla
kuzey topraklarına giden yabancıları başına gelen çok sayıda belalarla ilgili
fantastik hikâyeler ve aynı şekilde kuzeyli insanların daha güneydeki topraklara
getirebilecekleri olumsuzluklarla alakalı hayali rivayetler uydurmuşlardır
306
. El-
Garnati Bulgar ülkesine Yura ve Visu insanlarının girmesinin yasak olmasıyla ilgili
olarak şaşkınlıkla şöyle yazıyordu:
300
Huzin, Bulgarskiy Gorod, s.241.
301
F. Ş. Huzin, “Voljskaya Bulgariya X-Naçalo-XIII vv.:Territoriya, Arheologiçeskie Pamyatniki,
Naseleniye” Oçerki Po Arheologii Tatarstana, Kazan, İzd. Şkola, 2001, s.141.
302
Smirnov, Voljskie Bulgarı, s.43.
303
A. e., s.146.
.138.
s.99.
304
Kovalevskiy, Kniga Ahmeda İbn-Fadlana, s
305
Puteşestvie Abu-Hamida al-Garnati, s.32.
306
G. M. Devletşin, “O Geografiçeskih Znaniyah Voljskih Bulgar Domongolskogo Perioda”, İz
İstirii Rannih Bulgar, Otv. Red. A. H. Halikov, Kazan, İzd. KFAN SSSR, 1981,
273
“…Bu bölgeye onlardan biri girdiğinde yaz ortası olsa dahi hava soğur, kış gibi
olur. Ekinler bozulur… Bu sebeple onlar
307
ın Bulgar ülkesine girmesine müsaade edilmez” .
Görüldüğü üzere yazılı kaynaklar IX. yüzyıldan XIV. yüzyıla kadar İtil
Bulgarla
bulunduklar
belgelem
aynalar; savaş aletleri
kalıntıl
Samani dirhemleri ve Bulgar paralarına ait gömütler; tarım aleti olarak pulluk
bıçakları gibi pek çok İtil Bulgar eşyası İtil Bulgarlarının yerli Fin-Ugor halkları
rının kuzey halklarıyla sürekli ve sıkı bir ticari münasebet içerisinde
ını ve arabulucu konumlarını kimseye kaptırmak istemediklerini
ektedir.
İtil Bulgarları Yura, Aru ve Visu bölgelerine süs eşyaları; küpe, çok
boncuklu gümüş kolye, yüzük, bilezik, av tasvirli plakalar gibi muhteşem Bulgar
kuyumculuk işlerini, çok sayıda Bulgar tipi keramikle yapılmış çömlekler ve kap-
kacaklar, Bulgar demircilerinin ürettikleri demir ve bronz kilitler, anahtarlar, orak ve
benzeri tarım araçlarını satmışlardır. Arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan çok
sayıda materyal bunu desteklemektedir
308
.
4.2.2.4.2.2. Ön Ural Bölgesiyle Yapılan Ticaret
İtil Bulgarlarının ticari münasebete girdiği diğer bir alan olan Ön Ural
bölgesinde Ortaçağ’a ait arkeolojik kalıntılar arasında yaklaşık 250 tanesinin İtil
Bulgar zanaatkarlarının ürünleri oldukları tespit edilmiştir. Bu ürünler arasında
Komi-Permyak topraklarında karşılaşılan Bulgar keramik kap kacak kalıntıları
dikkat çekicidir
309
. Bu kalıntılar İtil Bulgarlarının bölgeyle olan ticari
münasebetlerinin somut delillerini teşkil etmektedirler. Ön Ural bölgesinde ortaya
çıkarılan çok sayıda kuyumculuk işleri ve mücevher kalıntıları: küpe, kolye, boyun
yelesi, salkım küpeler, av tasvirli şerit ve hasır bilezikler, değerli taşlı yüzükler,
gerdanlıklar, kemer tokaları; kemikten ve bakırdan taraklar,
arı: demir ok uçları, kemik kaplamalı yaylar, mızraklar, kılıçlar, savaşçı
baltaları; gündelik yaşam gereçleri: bakır ve gümüş kaplar, kilit ve anahtarlar,
çömlekler; dinsel obje olarak muskalar; ticari obje olarak demir ve bronz ağırlıklar,
34.
kaya Bulgariya, s.53-54.
ıy Put: Srednevekovoe Priurale v Ego Ekonomiçeskih i
Gos. Ped. Universiteta, 2000, s.45-60.
307
Puteşestvie Abu-Hamida al-Garnati, s.
308
Valeyev, Voljs
309
A. M. Belavin, Kamskiy Torgov
Etnokulturnıh Svyazah, Perm, İzd. Perm
274
arasında sürekli yaşadıklarına ve bu insanlarla yoğun ticari münasebet teşkil
ettiklerine delalet etmektedir
310
.
4.2.2.4.2.3. İtil Bulgar Mordva Ticari Münasebetleri
rlarının kuzey-batısında yer alan
Mari kabileleri “Çeremiş” adıyla kaynaklarda zikredilmektedir. İtil Bulgarlarının bu
kabilel
ileleriyle
sıkı ticari münasebetler içerisinde bulunduğunu ve X. yüzyıldan sonra zanaatın
gelişme
t
b
irleriyle mücadeleye girişmişlerdir
314
.
Yukarda ifade ettiğimiz tüm bu veriler ışığında İtil Bulgarlarının kuzey
bölgesiyle sıkı ticari münasebet içerisinde bulunduklarını, bu bölgedeki kabilelerle
olan ticareti yönlendirmek ve kontrol altında tutmak için ticari merkezler
Aynı şekilde, İtil-Bulgarları kuzey batısında yaşayan Mari ve Mordva
kabileleri ile de sıkı ticari münasebetler tesis ederek zanaat ürünlerini satıyorlardı.
Arkeolojik kazılarda elde edilen çok sayıda Bulgar kuyumculuk yapımı üç boncuklu
kolyeler, büklümlü bilezikler ve balta gibi tarım aletleri bu ticari münasebetlerin
yoğunluğunu destekler niteliktedir
311
. İtil Bulga
erle olan ticari münasebetlerine arkeolojik veriler ışığında bakılacak olursa bu
kabilelerin yaşadığı bölgelerde çok sayıda Samani ve Bulgar basımı madeni
paraların bulunması (bu paraların delik olması bunların para olarak değil küpe gibi
süs eşyası olarak kullanıldığını göstermektedir) İtil Bulgarlarının Mari kab
siyle birlikte ticari ilişkilerin sürekli bir karakter kazandığını göstermektedir.
İtil Bulgarları bu bölgede ticari merkezler kurarak ticari faaliye lerini
yoğunlaştırıyorlardı
312
. Mariy kabilelerine ait putperest mezarlıkları tamamıyla İtil
Bulgar zanaatkârlarının üretmiş oldukları eşyalarla doludur
313
. XI. yüzyıl
sonlarından itibaren Vladimir-Suzdal ve Novgorod knezliklerinin güçlenmesiyle İtil
Bulgarlarının Mari kabileleri ile olan ticari münasebetleri nispeten zayıflamaya
başlamıştır. Kuzey-doğu Rusları ve İtil Bulgarları bu bölgede etki alanlarını
genişletmek için ir b
310
A. e., s.71-132.
311
Valeyev, Voljskaya Bulgariya, s.57.
312
A. e., s.55-56.
313
Kazakov, Bulgarskoe Selo, s.154.
314
Valeyev, Voljskaya Bulgariya, s.57.
275
Dostları ilə paylaş: |