T. C. İStanbul üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ tarih ana biLİm dali
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Arheolojiçeskih
- A. e.
- İSLAMİYETİN KABULÜ VE İTİL BULGAR DEVLETİ’NİN SİYASİ MÜNASEBETLERİ 2.1. İtil Bulgarlarının Müslümanlaşması ve İslam Âlemiyle Münasebetleri
- Tatar Halkı Hem Tataristan Tarihi Borıngı Zaman Hem Urta Gasırlar , Kazan, Megarif Neşriyatı, 2001, s.98-99; F. A. Raşitov, İstoriya Tatarskogo Naroda S Drevneyşih
- Bölgesinde İslam Medeniyeti II. Milletlerarası Sempozyumu Tebliğleri
Bunların arasında Büyük Murom şehri tahkimatlı yapısı ve geniş ölçüleriyle devletin güneyden gelen saldırılara karşı savunulması rolünü üstlendiğini göstermektedir. Bu bölgeden Svyaga’nın aşağı akımlarına doğru İtil Bulgar kalıntılarının oldukça azaldığı gözlemlenmektedir 347 . 1.2.4.2.3. Predkamye Moğol öncesi İtil Bulgar arkeolojik kalıntılarının nispeten az bir kısmı Predkamye bölgesinde yer almaktadır. Özellikle de İtil ve Vyatka nehirleri arasında yer alan Batı Predkamye de yer almaktadır 348 . Predkamye’nin yer şekilleri oldukça karmaşık bir yapıdadır. İtil Bulgarlarının Predkamye toprakları Kama’dan kuzeye doğru İtil Nehri’nin sağ kenarında yayılmaktadır. Vyatka Nehri onu batı ve doğu Predkamye olmak üzere iki kısma ayırmaktadır 349 . Batı Predkamye Kama’dan kuzeye doğru İtil ve Vyatka nehirleri arasındaki bölgedir 350 . Bölge güneydeki tayga ormanlarının önünde koyu- ince yapraklı ve geniş yapraklı ormanların sınırında bulunmaktadır. Mutlak yüksekliği 170 metreden 190 metreye kadar değişmektedir. Bazı yerler 200 metreden daha yüksektir. Batı Predkamye topraklarının yukarısı Vyatka’dan kopan ve İtil’den kuzeye doğru yavaş yavaş yükselen İtil-Kama-Vyatka su bölümüdür. Bölgenin bir kısmı Vyatka vadisinden doğuya doğru yayılmaktadır. Bu bölgenin yer şekilleri batı bölgeden farklıdır. Toprak kara renkli değildir. Toprak örtüsü kül rengi, ağaçlı, çimenli-podzollu fazla humus içermeyen bir yapıdadır 351 . İtil Bulgarlarının Predkamye toprakları Predvolje ve Zakamye bölgelerine göre nüfus yoğunluğu bakımından seyrekti 352 . R. G. Fahrutdinov Predkamye bölgesinde İtil Bulgarlarına ait 16 şehir tipi yerleşim ve 74 adet köy dâhil olmak üzere mezarlık, tahkimat kalıntıları, gömüt, anıt ve gündelik eşyalardan oluşan toplam 203 adet arkeolojik kalıntı bulunduğunu tespit etmiştir. Bu kalıntılardan 347 Fahrutdinov, Arheolojiçeskih, s.42-44 348 Fahrutdinov, Arheologiçeskaya Karta, s.159. 349 F. Ş. Huzin, “Territorriya”, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Tom II Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Kazan, İzd. Ruhil, 2006, s.135-136. 350 Oçerki Po Geografii Tatarii, s.107. 351 A. e., s.8. 352 Huzin, Bolgarskiy Gorod, s.30. 84 sadece 6 tanesi Doğu Predkamye’de yer almakta geri kalanları ise Predkamye’nin batı bölgesinde yayılmaktadır. Bölgede İtil Bulgarlarına ait olan en önemli kalıntı büyük Bulgar şehirlerinden biri olan Kaşan I şehridir. Burası devletin önemli bir zanaat-üretim noktasıydı. Kaşan II İse Bulgar Emiri’nin ikametgâhı ve Kama üzerindeki hareketlerin kontrol edildiği askeri bir ileri karakol noktasıydı. Predkamye’nin doğu bölgesinde İtil Bulgar Devleti’nin kuzey-doğu üssü konumundaki “Çertovo Şehri” bulunmaktadır. Zay Nehri’nin ağzının karşısında yer alan Elabuga şehrinde de çok sayıda İtil Bulgar kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Yine bu gölgede tespit edilen Kotlovsk şehri de tahkimatlı yapısıyla bir Bulgar ileri karakolu konumundaydı. Kazanka Nehri havzasında da 20’den fazla İtil Bulgar arkeolojik kalıntısı ortaya çıkarılmıştır 353 . Moğol öncesi İtil Bulgarlarının en kuzeydeki kalıntıları Kazanka Nehri havzasında ortaya çıkarılmıştır. Burada X. yüzyılın sonları ile XI. yüzyılın başlarında Kazan kalesi inşa edilmiştir 354 . Sonuç olarak İtil Bulgar Devleti, Kama’nın İtil ile birleştiği bölgede Asya ve Avrasya arasındaki ana yolların güzergahındaki önemli ticaret yolu üzerinde kurulmuştu. Devletin esas toprakları batıda Svyaga Nehri havzası, doğuda Şeşma ve İk nehirlerini aşarak Beloy, hatta Yayık nehirlerine kadar ulaşmaktaydı. Kama Nehri İtil Bulgar Devleti’nin kuzeydeki sınırını oluşturuyordu. Fakat XII. yüzyıldan itibaren devletin kuzey sınırları Meşa ve Kazanka nehirlerine kadar ulaşmıştır. Güneyde ise Bulgar yerleşimleri Jiguli Dağı’na kadar uzanmaktaydı. Ayrıca güney- doğudaki Bulgar-Burtas toprakları Oka Nehri’ne kadar uzanmaktaydı 355 . Bu elverişli topraklar Bulgarların yerleşik hayatı benimsemesinde etkili olmuştu. 353 Fahrutdinov, Arheolojiçeskih, s.45-48. 354 Huzin, Voljskaya Bulgariya X – Naçala XIII vv.: Territoriya, Arheologiçeskie Pamyatniki, Naselenie, s.140. 355 Fahrutdinov, Arheolojiçeskih, s.48-49. 85 2. BÖLÜM İSLAMİYETİN KABULÜ VE İTİL BULGAR DEVLETİ’NİN SİYASİ MÜNASEBETLERİ 2.1. İtil Bulgarlarının Müslümanlaşması ve İslam Âlemiyle Münasebetleri İtil Bulgar Devleti Ortaçağ’ın, birçok devletiyle sıkı ekonomik, siyasi ve kültürel münasebetler tesis etmiştir. Dış ilişkilerde önemli rolü özellikle ticaret oynamıştır. Bulgar X. yüzyılda Aga-Bazarı ile büyük ve önemli bir uluslararası ticaret merkezi haline gelmişti. Transit ticaretin merkezi olarak güney ile doğu bölgelerinden (Hazar Kağanlığı, Orta Asya, İran, Kafkasya) ve kuzey ile batı bölgelerinden (Rus, Baltık çevresi, İskandinavya ve Bizans) ticari gruplar buraya gelip gitmekteydi 1 . İtil Bulgar Devleti elverişli coğrafi konumu sayesinde ticaretin canlı bir merkezi olması sonucunda diğer milletlerle yakın münasebetler kurmuştu. Onun dış ilişkilerinin şekillenmesi ise İslamiyetin kabulüyle başlamıştır. 2.1.1. İtil Bulgarları Arasında İslamiyetin Yayılışı İtil Bulgarları arasında İslamlaşma süreci VIII-X. yüzyıllar arasında gerçekleşmiştir. İslamiyetin yayılmasında, VII. yüzyılın sonlarında doğu ülkeleriyle düzenli ticari-ekonomik temaslar kurulması ve İtil-Baltık ticari yolunun canlanmasıyla sürekli bir mahiyet kazanan münasebetler etkili olmuştur 2 . Erken Bulgarlar İslam ile sadece kulaktan duyma tanışık değillerdi. VIII. yüzyıl başı itibariyle Arapların periyodik olarak Hazar Kağanlığı’na saldırdıklarını ve nüfusun kuzeye hareket etmek zorunda kaldığını önceki bölümde söylemiştik. Arap komutan Mervan’ın 737 yılındaki seferi ve müteakip teslim olma durumu 1 R. G. Fahrutdinov, Tatar Halkı Hem Tataristan Tarihi Borıngı Zaman Hem Urta Gasırlar, Kazan, Megarif Neşriyatı, 2001, s.98-99; F. A. Raşitov, İstoriya Tatarskogo Naroda S Drevneyşih Vremen Do Naşih Dney, Saratov, 2001, s.54-55. 2 İ. İzmaylov, “İslam v Voljskoy Bulgari: Rasprostranenie i Regionalnıe Osobennosti”, Volga-Ural Bölgesinde İslam Medeniyeti II. Milletlerarası Sempozyumu Tebliğleri, İRCİCA, İstanbul, 2008, s.177-178. 86 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|