T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
51 
birlikte  projenin  taslak  haliyle,  1995  tarihli,  Institute  For  National  Strategic 
Studies 
(ABD  Ulusal  Stratejik  Ġncelemeler  Enstitüsü)  ve 
National  Defence 
University 
(Ulusal Savunma Üniversitesi) tarafından çıkarılan 
National Force 
Quarterly 
(Üç  Aylık  Ulusal  Güç)  dergisinin  Sonbahar  sayısındaki  “
The 
Greater  Middle  East
”  (Büyüyen  Orta  Doğu)  makalesinde  formüle  edildiği 
ifade edilmektedir. (Akar, 2004: 21‟den akt. Tangülü, 2006: 97).
 
 
Bush,  ilk  olarak  Hazir
an 2002‟deki Harp Okulu mezuniyetinde yaptığı 
konuĢmasında  değindiği  “Ġslam  ülkelerinin  de  demokrasiye  layık  olduğu” 
söylemini  daha  sonra  pek  çok  kez  yinelemiĢtir.  Aynı  konuda  o  dönem 
Bush‟un  güvenlik  danıĢmanı  Condelezza  Rice  ise;  7  Ağustos  2003‟te  The 
Wa
shington  Post  gazetesinde  yayınlanan  “
Transforming  the  Middle  East 
(Orta  Doğuyu  DeğiĢtirmek)”  baĢlıklı  yazısında,  Bush‟un  söylediklerini  teyit 
etmiĢ  ve  dönüĢümün  22  ülkeyi  kapsayacağını  belirtmiĢtir  (Tangülü,  2006: 
98).  
12 Aralık 2002 tarihinde dönemin  ABD DıĢiĢleri Bakanı Colin  Powell, 
“ABD
-
Orta  Doğu  Ortaklık  GiriĢimi”nden  bahsetmiĢti.  Söz  konusu  giriĢimin 
temel noktaları aĢağıda ifade edilmektedir (Yılmaz, 2006: 184
-185): 

 
Arap  ülkelerinde  giriĢimcilik  ve  serbest  piyasa  ekonomisinin  teĢvik 
edilmesi; 

 
Kadın
 
haklarında  (özellikle  eğitim  düzeylerinin  artırılması  konusunda) 
iyileĢtirmeler yapılması;
 

 
Siyasal özgürlüklerin artırılması;
 

 
Bölgede diktatörlükler yerine demokratik rejimlerin oluĢturulması;
 

 
Sivil toplumun güçlendirilmesi.
 
8  Nisan  2004‟de  ABD  Senatosunda  “2004  Büyük  Orta  Doğu  ve  Orta 
Asya  Yasası  (
Greater  Middle  East  and  Central  Asia  Development  Act  of 
2004
)”  kabul  edilmiĢtir.  Söz  konusu  yasada  yer  alan  aĢağıdaki  hükümler 

---

 
52 
dikkat çekicidir (ABD Kongre Kütüphanesi (
The Library of Congress
) Ġnternet 
Sitesi [web], 2011): 
“Tanımlar:
 
Yasada,  Büyük  Orta  Doğu  ve  Orta  Asya  kavramı  ile  Arap  Ligi‟ne 
üye,  22  ülke  (Cezayir,  Bahreyn,  Komor  Adaları,  Cibuti,  Mısır,  Irak,  Ürdün, 
Kuveyt,  Lübnan,  Libya,  Moritanya,  Fas,  Umman,  Filistin,  Katar,  Suudi 
Arabistan, Somali, Sudan, 
Suriye, Tunus, BirleĢik Arap Emirlikleri ve Yemen), 
Afganistan, Ġran, Ġsrail, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan, Tacikistan, Türkiye, 
Türkmenistan ve Özbekistan kast edilmektedir. 
 
Yasanın  Amacı:
 
Bu  yasanın  amacı;  Büyük  Orta  Doğu  ve  Orta  Asya‟da 
özellikle  özel  sektör  giriĢimlerinin  geliĢtirilmesi  yolu  ile  siyasal  özgürlük  ve 
ekonomik kalkınmanın desteklenmesidir. Bu amaçla Kongre söz konusu yasa 
ile;  Demokrasi  Vakfı,  Kalkınma  Vakfı  ve  bir  Kalkınma  Bankasından  oluĢan  3 
yeni oluĢuma destek olma ve katılım sağ
lama konusunda yetki vermektedir.  
Yasanın Verdiği Yetkiler:
 
BaĢka bir yasa hükmü ile düzenlenmemiĢ olsa da, 
ABD BaĢkanı, Büyük Orta Doğu ve Orta Asya‟ya yönelik, ekonomik ve siyasal 
özgürlüklerin  geliĢtirilmesi,  serbest  ticaret  ve  özel  sektörün  desteklenm
esi 
amacıyla,  aĢağıdaki  paragraflarda  yer  alan  programları  da  içeren  yardımlar 
sağlama hususunda yetkilendirilmiĢtir. 
 
ABD’nin  desteği  ve  üyeliği  ile  gerçekleĢecek  Büyük  Orta  Doğu  ve  Orta 
Asya Kalkınma Bankası OluĢturulması:
 
BaĢkan, Büyük Orta Doğu ve Orta
 
Asya  tanımında  belirtilen  ülkelerde  yer  alan  baĢka  “üye”ler  ve  Temsilcilerle 
çalıĢarak,  Özel  sektörün,  iç  ticareti  de  kapsayan  ticaretin  geliĢtirilmesi  ve 
bölgedeki yatırımların geliĢtirilmesi  için yetkilendirilmiĢtir. 
 
Büyük  Orta  Doğu  ve  Orta  Asya  Kalkınma  Vakfı  OluĢturulması:
 
BaĢkan, 
Büyük Orta Doğu ve Orta Asya tanımında belirtilen ülkelerde  yer alan baĢka 
üyeler  ve  Temsilcilerle  çalıĢarak,  çok  taraflı  Büyük  Orta  Doğu  ve  Orta  Asya 
Kalkınma Vakfı oluĢturulması konusunda yetkilendirilmiĢtir. 
 
Demokrasi V
akfı Kurulması: BaĢkan, diğer üyeler, özel sektör yöneticileri ve 
hükümet dıĢı örgütlerle birlikte, bir çok taraflı özel
-
kamu iĢbirliği ile yürütülen, 

---

 
53 
demokrasi  vakfı  oluĢturulması  hususunda  yetkilendirilmiĢtir.  Burada  amaç, 
bölgede  sivil  toplumun  oluĢturulması,  demokratik  reform,  iyi  yönetiĢim 
uygulamalarının temellerinin atılmasıdır.
 
Programın Bütçesi: DıĢiĢleri Bakanlığınca kullanılmak üzere 2005‟ten 2009‟a 
kadarki süre içerisinde her mali yıl için 1 Milyar Dolar tahsis edilecektir. ”
 
Söz  konusu  yasa,  Büyük  Orta  Doğu  Projesinin  alt  yapısının 
hazırlanmasında önemli rol oynamıĢtır. 
 
 
Büyük Orta Doğu Projesinin farklı boyutları bulunmaktadır. Bunları Ģu 
Ģekilde incelemek mümkündür : 
 
(a) 
Büyük Orta Doğu Projesinin Siyasi Boyutu  
 
 
BOP‟un resmi olarak deklare
 
edilen amaçları içinde en 
çok  vurgulanan;  “ABD  yönetiminin  iyi  yönetilmediğini  düĢündüğü  bölge 
ülkelerine  demokrasi  getirme”  arzusu  içinde  olduğudur.  ABD  eski  BaĢkanı 
Bush  konuĢmalarında  pek  çok  kez  ABD‟nin  temel  amacının  dünyada 
demokrasiyi yaygınlaĢtırmak olduğunu ifade etmiĢtir (Quotation Page Ġnternet 
Sitesi [web], 2012).  
Bölge ülkelerine bakıldığında, seçimle yönetildiği iddia edilen pek çok 
ülkede bile seçimlerin göstermelik yapıldığı; iktidarı ele geçirmede çoğunlukla 
askeri  darbeler  vb.  yöntemlerle  kullanıldığı  görülmektedir.  ABD,  demokrasi 
söylemini  kullanarak,  bu  görünümdeki  bölge  ülkeleri  üzerinde  yaptığı  ve 
yapacağı  operasyonları  haklı  çıkarma  gayesi  içindedir.  ABD‟ye  göre; 
“Dünyada en iyi yönetim biçimi olan demokrasiyi yaĢamak, bölge ülkeleri
nin 
de hakkıdır.” 
 

---