T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
150 
 
2. 
ĠSTĠHBARATA KAPSAMLI NATO YAKLAġIMI
 
a. 
GiriĢ
 
 
 
ÇalıĢmanın  bu  aĢamasında
,  NATO'nun  geleneksel  istihbarat 
yaklaĢımı  dıĢında,  kapsamlı  yaklaĢımı  öngörülen  "bilgi  geliĢtirme"  süreci 
incelenmiĢ,  kültürel  istihbarat  ile  bilgi  geliĢtirme  arasındaki  bağlantı  ortaya 
konulmuĢtur.  NATO‟nun  kültürel  istihbarat  yaklaĢımı  çerçevesinde 
incelenmesinin  nedeni,  ya
kın tarih içerisinde toplum merkezli harekâtlar icra 
eden ve 
bu harekâtlarda farklı kültürlerle iletiĢim
 kuran çok kültürlü bir örgüt 
olmasıdır.
 
 
Bu doğrultuda ilk olarak
, NATO'nu
n genel yapısı tanıtılmıĢ, soğuk savaĢ 
sonrası  katılım  sağladığı  harekâtlar  incelenmiĢ  ve  güncel  bir  harekât  alanı 
olan  Afganistan'daki  rolü  tartıĢılmıĢtır.  Daha  sonra  toplum  merkezli 
harekâtların  icrasına  iliĢkin  NATO'nun  istihbarata  kapsamlı  yaklaĢımı,  b
ir 
baĢka  ifadeyle,  "akıllı  istihbarat  anlayıĢı"  ortaya  konulmuĢtur.
  Son  olarak 
NATO bünyesinde gerçekleĢtirilen kültürel eğitimlere yer verilmiĢtir. 
 
b. 
Kuzey Atlantik AntlaĢması Örgütü (
NATO) 
 
Sovyetler  Birliği‟nin 
1945
–1949  yılları  arasında
ki 
geniĢlemeci 
politikalarını  endiĢe  ile  izleyen  Batı  Avrupa  ülkeleri  ve  Kuzey  Amerikalı 
müttefikler,  Ġkinci  Dünya  SavaĢı  sonunda  savunma  tesislerini  azaltmak  ve 
kuvvetlerini  lağv  etmek  konusundaki  taahhütlerini  yerine  getirmiĢ
ken, 
Sovyetler  Birliği‟nin  askeri  gücünü  aynı  seviyede  tutma  ısrarı  karĢısında 
önemli bir tehdit ile karĢı karĢıya kaldıklarını anlamıĢlardır. Bunun yanı sıra, 
1947
–1949  yılları  arasında  Norveç,  Türkiye  ve  Yunanistan  ile  diğer  Batı 
devletlerinin  egemenliklerine  yönelmiĢ  Sovyet  tehdidi,  Batılı  devletlerin  bir 
araya  gelmelerini  sağlamıĢtır.  Bu  doğrultuda,  17  Mart  1948‟de  beĢ  devlet 
tarafından Brüksel anlaĢması
32
 
imzalanmıĢtır (NATO Handbook, 2006:17).  
 
                                            
32
 
NATO‟nun  kuruluĢuna  uzanan  sürecin  baĢlangıcını  oluĢturan  Brüksel  anlaĢmasının 
tarafları;  Belçika,  Fransa,  Lüksemburg,  Hollanda  ve  BirleĢik  Krallık‟tır.  AnlaĢmanın  amacı; 
Batı  Avrupa  devletleri  arasında  ortak  bir  savunma  sistemini  geliĢtirmek  ve  çeĢitli 
tehditlere 
karĢı güvenliklerini sağlamaktır.
 

---

 
151 
 
Brüksel  anlaĢması  ile  kısmen  de  olsa  güvenliklerini  sağlayan  Batı 
Avrupa devletleri, Kuz
ey Amerika ve Avrupa arasında güvenlik garantilerinin 
sağlanmasına  iliĢkin  bir  ittifakın  kurulması  maksadıyla,  Amerika  BirleĢik 
Devletleri (ABD) ve Kanada ile görüĢmelere baĢlamıĢlar, Danimarka, Ġzlanda, 
Ġtalya,  Norveç  ve  Portekiz‟i  bu  sürece  katılmaya  davet  etmiĢlerdir.  Tüm  bu 
görüĢmeler  sonunda,  4  Nisan  1949‟da,  Washington‟da  Kuzey  Atlantik 
AntlaĢması imzalanmıĢtır. 12 ülke tarafından imzalanan anlaĢma ile kurulan 
Kuzey  Atlantik  AntlaĢması  Örgütü
'ne  (North  Atlantic  Treaty  Organization-
NATO
)  1952  yılında  Türkiye  ve  Yunanistan,  1955‟te  Federal 
Almanya 
Cumhuriyeti,  1982„de
  ise 
Ġspanya  katılım  sağlamıĢtır.  1990  yılında 
Demokratik  Almanya,  Federal  Almanya 
Cumhuriyeti  ile  birleĢerek  Almanya
 
Federal  Cumhuriyeti 
adı  altında  NATO  içerisindeki  yerini  almıĢtır.  1999 
yılında  Çek  Cumhuriyeti,  Macaristan  ve  Polonya,  2004  yılında,  Bulgaristan, 
Estonya,  Letonya,  Litvanya,  Romanya,  Slovakya  ve  Slovenya,  2009  yılında 
ise  Arnavutluk  ve  Hırvatistan‟ın  üyeliğiyle  NATO  bugünkü  sınırlarına 
ulaĢmıĢtır.  NATO‟nun  kuruluĢundan  bu  yan
a  geçen  sürede,  üye  ülkelerin 
güvenliklerinin  sağlanması  temel  görev  Ģeklinde  kalırken,  karĢılaĢılan  yeni 
tehditlere iliĢkin düzenlemeler gerçekleĢtirilmiĢ
tir (NATO Handbook, 2006:17; 
NATO [Web], 2013a). 
Soğuk  savaĢ  sonunda,  Sovyetler  Birliği  tehdidinin  ön
emini  yitirmesine 
rağmen,  NATO  sürekli  bir  değiĢim  ve  dönüĢümle  varlığını  devam  ettirmiĢ, 
ortaya  çıkan  yeni  tehditlere  göre  yeni  görev  alanları  oluĢturmuĢtur.  NATO 
eski  Genel  Sekreteri  Javier  Solana‟nın  belirttiği 
gibi,  s
oğuk 
s
avaĢın
  sona 
ermesiyle  birlikte  NATO, 
tek  bir  tehditle  değil,  çok  sayıda  yeni  risk  ve 
sorunla
rla  karĢı  karĢıya  kalmıĢtır 
(NATO  [Web],  2013a). 
Ortaya  çıkan 
yeni 
risk  ve  tehditlere  karĢı  bir  yandan  görev  niteliklerini  yeniden  tanımlarken, 
diğer taraftan coğrafi olarak geniĢleme sürecine hız kazandırmıĢtır. Özellikle 
Macaristan,  Polonya  ve  Çek  Cumhuriyeti  gibi  eski  VarĢova  Paktı  üyelerine 
yönelik  geniĢleme  giriĢimleri  baĢarıya  ulaĢmıĢ,  Sovyetler  Birliği‟ne  yakın 
ülkeler NATO bünyesinde yerlerini almıĢlardır. Sovyetler Birliği‟nin dağılması
 
ile  varlığı  sorgulanan  NATO,  son  yirmi  yılda  geçirdiği  değiĢim  ve 
dönüĢümlerle
, 
hem  müttefik  sayısını  artırmıĢ  hem  de  operasyon  alanını 

---

 
152 
 
geniĢleterek  28  üyeli  güçlü  bir  güvenlik  ve  savunma  örgütüne  dönüĢmüĢtür 
(Oğuzlu, 2012:9
-10; Oktay, 2012).  
NATO, 
öncelikli olarak üyelerinin toplu savunmalarını ve Kuzey Atlantik 
bölgesinde demokratik barıĢın korunmasını amaçlayan siyasi ve askeri 
ittifak 
olarak  tanımlanabilir.  28  üyeden  oluĢmaktadır  ve  hepsi  eĢit  söz  hakkına 
sahiptir.  K
ararlar  oy  birliği  ile  alınır  ve  fikir  birliğine  dayanır.  NATO
 
bünyesindeki 
kuvvet  ve  varlıklarının  çok  azı  kendisine  aittir 
(NATO  [Web], 
2013a). 
NATO‟nun  üç  temel  görevi  bulunmaktadır.  Bunlar;  toplu  savunma, 
kriz  yönetimi  ve  ortaklıklar  vasıtasıyla  iĢbirliğine  dayalı  güvenliktir.  NATO
, 
Washington  antlaĢmasında  belirtildiği  üzere,  askeri  ve  politik  yollarla  üye 
devletlerin  özgürlük  ve  güvenliklerini  sağlamayı  taahhüt  etmektedir  (NATO 
[Web],  2013a).  Politik  olarak; 
çatıĢmaların  önlenmesi  ve  güven  tesis  etme 
sürecinde savunma ve güvenlik 
konularının demokratik yollardan çözümü için 
politik  giriĢimlerde  bulunulması,  askeri  olarak  ise;  bürokrasinin  yetersiz 
kaldığı durumlarda kriz yönetim harekâtlarını düzenlemek maksadıyla askeri 
kapasitenin  kullanılması  amaçlanmaktadır.  Askeri  harekâtlar, 
Washington 
antlaĢmasının 
5‟inci 
maddesi
33
 
çerçevesinde 
gerçekleĢtirilmektedir 
(BĠLGESAM
 [Web], 2013; NATO [Web],2013b).  
Oğuzlu  (2012:9)  tarafından  yapılan  çalıĢmada,  farklı  bir  yaklaĢımla, 
NATO‟nun  kurulduğu  andan  itibaren  üç  temel  görevi
nin 
bulunduğu  ifad
e 
edilmektedir.  Bu  görevlerden  birincisi; 
Sovyetler  Birliği‟ni  Avrupa  kıtasının 
dıĢında  tutarak  Avrupa‟nın  güvenliğini  sağlamaktır.  Ġkinci
si; 
Almanya‟nın 
AvrupalılaĢmasına  katkıda  bulunmak,  diğer  ülkelerin  Almanya‟ya  karĢı 
güvenlik endiĢesi yaĢamalarına son vermektir. Bir baĢka ifade
yle, 
Almanya‟yı 
kontrol  altında  tutmaktır.  Üçüncü
sü 
ise;  ABD‟nin  Avrupa  kıtasındaki 
hâkimiyetini  meĢrulaĢtırmak  ve  Avrupa  kıtası  üzerindeki  güvenliği  sağlama 
yönündeki  garantörlük  konumunu  sürdürmesini  kolaylaĢtırmaktır.  NATO‟nu
n 
ilk  iki  görevinin 
baĢarı  ile  gerçekleĢtiril
erek  sona  er
diğini  söylemek 
mümkündür.  
                                            
33
 
Washington  antlaĢmasının  5‟inci  maddesine  göre  üye  ülkelerden  birine  yapılan  saldırı, 
tamamına yapılmıĢ kabul edilmektedir.
  

---